Сабақ тақырыптары Бағыты Сағат саны Күні 1

№

№

1. 
   Педагогтің әңгімесі: - Біздер балалар қызықты да, қыр-сыры мол ғажайып әлемде өмір-сүріп жатырмыз. Айналаға қарасаң, бізді көптеген заттардың қоршап жатқанын білеміз, олар: неше түлі әдемі ғимараттар, жолдар, көпірлер, ұшақ, жиһаздар және т.б. Бірақ айналамыздағы заттрдың көпшілігі адамның көмегінсіз өздері пайда болған. Олар жер мен су, ғаштар мен жануарлар, күн мен аспан жатады, оларды бір сөзбен табиғат деп таймыз.
   

Е. Өтетілеуұлының «Бар ма, жоқ па?» деген өлеңін оқып беру. Табиғатты

Өлең жолдарын пайдаланып, сергіту жаттығуын орындайды.

Әліппе – дәптердегі тапсырманы орындайды.

Жер сап-сары біргей,

Тырау-тырау тырналар

Түстікке бетті бұрды олар.

Қара суық жел ест,

Күннің көзі көмескі.

Жансыз және жанды табиғаттың айырмашылығын айту.

Суреттегі жасырынған жануарларды тауып, бояп, аттарын атау.

1. 
   Жансыз табиғатқа нелер жатады?
   
2. 
   Жанды табиғатқа нелер жатады?
   
3. 
   Олардың айырмашылығы неде?
   

Армысың, ардақты Аспан ата!

Армысың, мейірімді Жер- ана!

Армысың, шұғылалы алтын күн!

• 
  Орманда, тоғайларда жаз мезгіліндегідей емес. Құстардың шуылы азайған. Өйткені құстардың көпшілігі жылы жаққа ұшып кетті. Аққайың мен емендердің жапырақтары өзгеріп, сары түскен енген. Гүлдер мен шөптер солып, қурай бастады.
  

1.Бұл жылдың қай мезгілі деп ойлайсыңдар?

2.Күз мезгілі екенін қайдан білдіңдер?

3.Күздің келуімен орманда қандай өзгерістер болады?

- Күздің бірінші айы – қыркүйек «Алтын күз» деп аталады. Бұл кезде біз бау-бақшадағы жеміс-жидектерімізді жинап аламыз. Сондай-ақ «қоңыр күз» деп күздің ауа райы жанға жайлы кезін айтады. Күздің екінші айы – қазнды халық желді, ылғалды, жапырақтар көп түсетін кез деп атайды.

Күздің ең соңғы айы – қарашаны «Жартылай қыс» немесе «Мұз ұстасы» деп атайды.

Кейбір құстар күннің суытуына байланысты жылы жаққа ұшып кетеді. Бозторғай, сары шымшық – қыстап қалатын құстар. Құстар мен жануарларға қамқор болып жүру – үлкен парыз.
Сергіту жаттығуын орындату.
Әліппе-дәптермен жұмыс:

1.Қ.Шаңғытбаевтың «Алтын күз» өлеңін жаттады.

2.Күзгі жапырақтарды боятады.

3.Табиғи материалдардың маңызы туралы айтып, олардан түрлі заттар жасауға болатындығын түсіндіру. Моншақ тізуге нұсқау береді.

4.Табиғаттағы ең негізгі ережелермен таныстыру.

Балалар түсінгендерін қайталап айтады, сұрақтарға жауап береді.

Өлең жолдарын қайталап, бірнеше рет қайталап жатқа оқиды. Дәптердегі жапырақтарды бояйды. Табиғи материалдардан моншақ жасайды.

Сұрақтар:

1.Күз айларын атаңдар.

2.Күз мезгілінің ерекшелігі неде?

3.Күздің барлық кезеңі бірдей ме?

4. Алтын күз қоңыр күзден айырмашылығы неде?

Сезімді ояту

Ұйымдастыру

Мысалы: Түймедағы гүлін тамақты шайқауға пайдаланады.

Үлкен шңбер құрайық.

Тұрсақ енді шеңберге,

Алақанды ұрайық.

Бишілерге бұралып,

Дөңгелене тұрайық.

1.Дәрілік өсімдіктердің тағы басқа қандай түрлерін білесіңдер?

2.Өздерің тұратын жерде өсетін дәрілік өсімдіктің түрін атаңдар.

3.Жолжелкеннің қандай пайдасы бар?

4.Суреттегі өсімдіктерді бояту.

Дидактикалық ойын: «Бөлме өсімдіктерімен дәрілік өсімдіктерді ажырат»

Мақсаты: бөлмеде өсетін өсімдіктер мен дәрілік өсімдіктерді бір-бірінен ажырата білу, қандай мақсатта өсірілетінін анықтау.

Көрмедегі дәрілік өсімдіктерді көріп біледі.

Дәрілік өсімдіктердің жинау мерзімін біледі.

Өлең жолдарын қайталап, дене жаттығуларын жасайды.

Ойынға барлық бала белсене қатысады, дәрілік өсімдіктер мен бөлме өсімдіктерін ажыратады.

Өзін-өзі бағалау.

Тамақ ауырғанда қандай шөптер пайдалану керек?

Дәрілік өсімдіктерді қалай жнайды екен?

Сезімді ояту

Күлкіменен түлейік.

Қабақ түйген не керек,

Көңілді боп жүрейік.

Ұйымдастыру.

Қыс мезгіліндегі құстардың азығы, олардың немен қоректенетінін әңгімелеу. Адамдардың құстарға жасайтын көмектері туралы мағлұмат беріледі.

Күнде аспанға қараймыз,

Қайтқан құсты санамыз,

Үшбұрыш боп тырналар,

Көк жүзінде сырғанар.
4.«Құстар» дидактикалық ойыны. Шарты: суреттер бойынша құстарды екі топқа топтастыру. Жыл құстары және отырықшы құстар.

Балалар сурет бойынша қыс мезгілі туралы әңгімелейді. Құстарға өздері қалай көмек көрсеткендері туралы айтады.

Өлең мазмұнына байланысты қимылдар жасайды.

Сурет бойынша жыл құстары мен отырықшы құстардың аттарын атайды. Оларды екі топқа топтап айтады.

Балалардың білімдерін бекіту үшін төмендегідей сұрақтар қойылады:

1. Біздің өлкемізде қандай құстар қыстап қалады?

2. Олардың тіршілігі туралы ңгімеле.

3.Қыстап қалатын құстарға адамдар қандай көмек көрсетеді?

Сезімді ояту

-Армысыз, қайырлы күн!

-Армысыз, Аспан ата!

-Армысыз,мейірімді Жер-Ана!

-Армысыз,шұғылалы Алтын күн!

Ұйымдастыру.

-Қызыл кітапқа сирек кездесетін, жылдан-жылға азайып нежойылып бара жатқан, сондықтан да айрықша қорғауды қажет ететін жануарлармен өсімдіктердің түрлері тіркеледі. Жойылу қаупі төнген (саны сиреп бара жатқан) түрлерді сақтап қалу үшін оларды зоологиялық парктерде қолдан өсіріп, көбейту шаралары қолға алынған. Біздің еліміздежойылып бара жатқан жануарлар мыналар: барыс, ілбіс,қоңыр аю, бүркіт, дегелек, т.б. Ал өсімдіктерден қызғалдақ, сексеуіл, т.б.

Адамдар көбінесе кеде түсінбей кейде салақтықтан табиғатты қалпына келтіру үшін ұзақ уақыт қажет болатынын оламастан, оған қаалай болса солай қарайды. Сыңсыған орманның орнындағы жанған түбірлер, су шайып өткен тау беткейлеріндегі жыртылған жерлер, ағаш ағызу кезінде лаастанған өзендер – осының бәрі сирек кездесетін көптеген бағалы аңдар мен өсімдіктердің құруына кеп соғады. Қаскерлердің қолынан қаншамасы қырылып жатыр.
2.Сергіту сәтін өткізу.
Көбелек те, гүл дебір

Қызыл – жасыл күллі өңір.

Аспан төрі ақша бұлт,

Бау-бақшада барша жұрт.

Саңқылдаған саз әні.

Көлде құстың базары.

• 
  Дәптерде бейнеленген Қызыл кітапқа енген жануарлардың аттарын атайды.
  
• 
  Қызыл кітапқа енген құстарды тапқыздырып, оларды бояту.
  

Өлеңге қоосылып, сергіту жаттығуын орындайды.

Қызыл кітапқа енген жануарларды: арқар, барыс, қарақұйық, жабайы мысық, үкі, бүркіт, аққу және тырнаның суреттерін бояйды.

5.Педагог сұрақ-жуап және көрнекілік әдістері арқылы балалардың сабақта алған білімдерін пысқтайды.

- Туған өлке табиғатында барлық нәрсе өзара тығыз байланыста болады. Адамды табиғаттан, табиғатты адамнан бөліп қарауға болмайды. Табиғаттың жері мен суы, орманы мен тасы, жанууарлары мен өсімдіктері адам үшін тіршілік етудің басты көзі болып табылады. Сол себепті өлкемәздәң табиғатын туған анамыздай ардақтап, күте білуіміз керек. Аяусыз сындырылыған ағаш, жұлынған гүлдер, ұясы бұзылған құстар, жазықсыз өлтірілген жәндіктер, қоқыс-қалдық салынған лас слар көбейіп барады. Жануарлар мен өсімдіктерді қорғау әрбір адамның тікелей парызы.

-Бүркіт құсының саны азайып барады. Сондықтан оны қорғауға алу керек. Бүркітті атуға, оның ұясын бұзуға болмайды.

Сезімді ояту.

Жаңбыр, жаңбыр жауасың,

Жанымызға дауасың.

Біз ойнайтын ауланың

Тазартасың ауасын.

Ұйымдастыру

-Көктем мезгілінің айларын атаңдар.

-Көктемнің алғашқы айы – наурыз. Бұл айда күн жылынып, қар еріп, жылғалардан су ағады. Сай-сала суға толады.

Сәуір айында жер беті көгеріп, ағаштар бүршік атып, айнала құлпырып кетеді. Жаңбыр жиі жауады. Мамыр айында дала жасыл желек жамылады.

Мамыр айын «Ән айы» деп атайды. Өйткені құстар балапан басады, тоғай, гүлзарлардың ішінде, көл жағасында құстардың сайраған дауыстарын естисің.

Сондықтан көктем – жылдың ең тамаша мезгілі.

Жер жыртады, егін, бау-бақша салады. Гүлзарларды гүл егуге дайындау, ағаштардың түптерін қопсыту, құстарға ұя жасау сияқты жұмыстар жүргізіледі. Ең алғаш дәнмен қоректенетін құстар ұшып келеді. Мысалы, ұзақ, шұбар шымшық, таңшымшық, қараторғай сияқты құстар. Ал жәндіктермен қоректенетін құстар – қарлығаш, ұзынқанат қарлығаш, көкек, бұлбұл сияқты құстар сәуірдің аяғы, мамыр айларында ұшып келеді.
2.Сергіту сәтін өткізу.
Қанат жаям жалма – жан,

Талпынғандай ұшуға.

Иіліп келіп қол созам

Аяғымның ұшына.

а)Б.Қозыкеевтің «Көктем» өлеңін дауыстап оқиды.

4. «Бұл қай кезде болады?» дидактикалық ойыны. Шарты: педагог жыл мезгілдері бейнеленген суреттерді көрсетеді,сол бойынша әңгіме өткізеді.

Сұрақтарға жауап береді.

Өздері білетін тақпақтарын қайталайды.

Өлең жолдарын қайталап, жаттығу жасайды.

Суреттер бойынша жыл мезгілдерін анықтайды. Өлеңнің мазмұнына қарай көктемде болатын өзгерістерді әңгімелейді.

Өзін-өзі бағалау.

Көктем мезгілінің ерекшеліктерін ата. Көктем айларын ата.

Сезімді ояту.

Қайда қалып қойдың?

Бұлтиып тұр бүйірің,

Қай өрістен тойдың?

2.Кімді ата-аналары қандай төлдің атымен еркелетіп айтатынын сұрайды.

2. «Боташым», «қошақаным», т.б. сөздермен еркелететінін әңгімелейді.

Ұйымдастыру

-Төрт түлік мал – халқымыздың байлығы. Өйткені халқымыздың тарихы осы төрт түлік малмен тікелей байланысты.

«Ат ердің қанаты» деп айтатын дана халқымыз жылқыны қастерлеген. Жылқы мінсең көлік,жесең ет. Сиыр – жесең ет, кисең киім, йран, сүт, қаймағансыз қазақ баласы өспейді. Түййе малы – нағыз көлік, қмыран мен шұбаты дертке дауа. Қой шаруашылығы – Қзақстанның мал шаруашылығы – халқымыздың дәстүрлі ата кәсібі.

Осы төрт түлік халқымыздың ең басты байлықтарының бірі екенін білгенімізжөн. Ал үй құстарына тауық, үйрек, қаз, күркетауық. Олардың адамға тигізер пайдасы мол. Мамығынан көрпе, жастық жасайды, етін, жұмыртқасын азық – түлік ретінде пайдаланамыз.

1.үй жануарлары мен жабайы жануарлардың бір-біріненайырмашылықтары қандай?

Сұрақтарға жауап береді. Бір-бірінің жауаптарын толықтырады.

Үй жануарлары мен үй құсы: жылқы, сиыр, ит, үй қояны және әтешті тауып, оларды бояйды.

Өзін-өзі бағалау.

Сезімді ояту.

Сезімді ояту.

Сирек кездесетін хайуанаттар мен өсімдік түрлерін сақтап қалу үшін арнайы ұйымдастырылған орын – қорық деп аталады.

Жануарлар мен құстардың суреттерін пайдалана отырып, олардың қорықтағы тіршілігі жөнінде әңгімелеу.

Азайып бара жатқан аңдарды, құстарды қорғау, ақтау үшін ол жерде, ғалымдар зерттеу жұмыстарын жүргізеді. Қорықтар әрбір табиғи аймақтардың өзіне тән ерешеліктерін жан-жақты көрсете алатын барлық табиғат байлықтарын қорғауға алған алқаптарды қамтиды. Қазақстанда осындай қорықтардың көптеген түрі бар олар: Ақсу – Жабағылы, Наурызым, Алматы, Барсакелмес, Қорғалжын, Марқакөл, Үстірт және т.б. қорықтар. «Қаскер» сөзіне сөздік жұмысын жүргізу.

Орнымыздан тұрайық,

Құстай қанат қағайық,

Бір отырып, бір тұрып,

Біз тынығып алайық.
Әліппе-дәптердегі тапсырмаларды орындату.

а)Сен тұратын жерде қандай қорық бар, әңгімелеп бер.

ә)Берілген сурет бойынша қорықта кездесетін аңдар мен құстардың, өсімдіктердің аттарын атау.

Балалар еліміздегі қорықтар жөнінде мағлұматтар алады, өздерін қызықтырған сұрақтарын қойып, түсінуге талпынады.

Жойылып бара жатқан аңдарды, құстарды, өсімдіктерді суреттерге қарап әңгімелеп береді. Өлең жолдарын айтып, дене жаттығуын жасайды.

Қорықтағы жануарларды атап көрсетеді.

Өзін – өзі бағалау