Сабақ түрлеріне байланысты сағаттарды бөлу Р\с тақырыптар аты
Дәріс. Конфликтілерді топтастыру
жүктеу/скачать 0,69 Mb.
|
КОНФЛИКТОЛОГИЯ ДӘРІСТЕР КЕШЕНІ
- Бұл бет үшін навигация:
- Топтастыру
- Топтастырудың
| 4. Дәріс. Конфликтілерді топтастыру.
Мақсаты: ЖОО студенттерінде конфликтілерді топтастыру мәселесіна байланысты теориялық білімдермен қаруландыру. Жоспары: 1. Топтастырудың негізгі түрлері 2. Конфликтілерді С.М.Емельянов бойынша топтастыру Кез-келген ғылымның маңызды міндетті оның зерттеу обьектісі болатын құбылыстардың жиынтығы жайлы білімдерді жүйеге келтіру болып табылады. Классификацияның (топтастырудың) негізділігі (дәлелділігі), әр түрлілігі мен детальдылығы ғылымның даму дәрежесінің критериі қызметін атқарады. Топтастыру– барлық көпшілік объектілерді ажырататын және содан соң қандай – да бір белгі негізінде топтарға біріктіретін ғылыми әдіс. Объектінің қандайда бір, топқа қатыстылығының критериі (өлшемі) ретіндегі белгі, көрінуінің белгіс, шамасы (болмауы) немесе дәрежесі топтастырулық негізі деп аталады. Конфликтілерді топтастыру олардың маңызды белгілерін, байланыстарын, функцияларын, қатынастарын, деңгейлерін және т.с.с. салыстырмалы зерттеу мақсатында қажет. Топтастырудың негізгі түрлері: типология, систематика және токсономия болып табылады. Систематика – конфликтілердің кейбір жиынтығы жайлы түсініктерді жүйеге келтірумен сипатталады. Бұл жағдайда топтастыру конфликтінің түріне қарағанда, оның маңызы аз белгісі негізі болып табылады. Токсономия - әдетте иерархиялық құрлымы бар объектілер топтарын топтастыру және жүйелеу теориясы болып табылады. Конфликт психологиясында бұл құбылыстың таксономиялық топтастыруы мүмкін болғанмен де, әзірге жоқ. Бүгінгі күнде конфликт психологиясында ең кең тараған типология түріндегі топтастыру болып табылады. Типология деп конфликтінің маңызды белгісі негіз болатын топтастыру аталады. Бұл топтастырудың ең бағалы және күрделі түрі. Типологияның нәтижесінде конфликтілердің бірқатар түрлерін бөліп көрсетуге болады. Түрдің өзі көптеген конфликтілерді топтастырудың таңдалған негізі бойынша бөлу бірлігі болып табылады. Конфликтілердің базистік типологиясының 4-суретте көрсетілгендей түрлері бар. 4-суреттен байқағанымыздай, ол адамның қатысуымен болатын конфликтілер: әлеуметтік және ішкітұлғалық, сондай-ақ, зооконфликтілерден тұрады. Конфликт психологиясының негізгі обьектісі болып әлеуметтік конфликтілердің жеті түрі табылады. Тұлғааралық конфликтілер -бұл екі адамның мүдделерінің қақтығысуы. Егер бөлім бастығы өзін бағыныштылар тобына қарсы қойса, онда бұл «тұлға –топ» түріндегі конфликт болады. Орта мектептің мұғалімдер ұжымындағы директордың жақтаушылары мен оның қарсыластары арасындағы күрес шағын топтар арасындағы конфликт болып табылады. Егер конфликтіге қатысушылар саны бірнеше жүз адамнан көп болса, онда бұл үлкен әлеуметтік топтар арасындағы конфликт болады. Мемлекетаралық конфликтілер екі мемлекет немесе олардың коалициями арасындағы күрес болып табылады. Конфликтінің маңызды сипаттамасы оған қатысушы жақтардың (қарама) бір–біріне қарсы әрекеттердің шиелінісуі болып табылады. Батыс конфликтологиясында бұл сипаттама конфликтінің қарқындылығы (интенсивтілігі) деп аталады. Аталмыш негізге байланысты конфликтілерді төмен, орта және жоғары қарқындылықты деп бөледі. Қарқындылығы төмен конфликт оппоненттер арасындағы талас, керіс, талас, келіспеушілік, жаман сөздер айту түрінде өтеді. Ең жоғары қарқындылықтағы конфликт нкі жақтың бірін физикалық құртумен аяқталады. Адамның конфликт болып жататын өмір сүру сферасына байланысты оларды жанұялық, тұрмыстық, өндірістік, экономикалық, саяси, педагогикалық, және т.б. деп бөледі. Конфликтінің конструктивті және деструктивті функциялары бар. Конфликтілердегі жағымды және жағымсыз элементтердің арақатынасына байланысты оларды конструктивті, деструктивті және жағымсыз салдарлары бар деп бөледі. Конфликтілердің әр түрлілігі көп жағдайда олардағы себепті – мотивациялық байланыстармен анықталады. Осыны ескере келе, Н.В.Гришина өндірістік конфликтілерді зерттеу нәтижесінде мынандай конфликтті түрлерін бөліп көрсетті: еңбек іс -әрекетінің бірінші мақсаттарына жету барысындағы кедергіге реакция ретінде пайда болатын конфликтілер; бірлескен еңбек іс-әрекетінің екінші жеке сипаты бар мақсаттарына жету барысындағы кедергіге реакция ретінде пайда болатын конфликтілер; қарым –қатынастың қабылданған нормаларына сәйкес келмейтін немесе адамдардың күткендеріне жауап бермейтін мінез–құлыққа реакция ретінде пайда болатын конфликтілер; еңбек ұжымы мүшелерінің жеке – психологиялық ерекшеліктеріне қарай пайда болатын тұлғалық конфликтілер. Тұлғааралық конфликтілерді оппоненттер арасындағы бағыныштылық қатынастардың сипатына байланысты «тігінші», «көлденеңінен», және «диогоноль» бойынша оппоненттер жанама бағыныштылық қатынастарында болған кездегі конфликтілер. Жоғарыда сипатталған типологиялар конфликтілердің мүмкін болатын топтастырудың барлық көп түрлігін жоғалтпайды . Топтастырудың негізіне конфликтінің кез–келген белгісі жатуы мүмкін. Дәл сондықтан конфликтілердің бір топтастыруын құру өте қиын. Бұл қазіргі конфликт психологияның шешілмеген проблемаларының бірі. Конфликтілерді С.М.Емельянов бойынша топтастыру
жүктеу/скачать 0,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|