Сабақтың аты: Алгоритм және оның атқарушылары. Алгоритмді жазу пішімі. Блок-схемалар. Сабақтың мақсаты

Блок-схемалар.

1. 
   Білімділік. Оқушыларды алгоритм ұғымымен, оның атқарушылары, қасиеттері және түрлерімен таныстыру. Алгоритмді блок-схемалар түрінде кескіндеуге үйрету.
   
2. 
   Дамытушылық. Оқушылардың есте сақтау және ойлау қабілеттерін дамыту.
   
3. 
   Тәрбиелік. Оқушыларды мұқият тыңдап, тапсырмаларды тиянақты орындауға тәрбиелеу.
   

Сабақтың көрнекілігі: флипчарттар, ЭО, слайдтар, тапсырмалар.

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі.
   

2. 
   Үй тапсырмасын тексеру.
   

2. Ақпаратты мұрағаттау, қорғау программалары қандай?

3. 
   Жаңа тақырыпты түсіндіру.
   

Мысалы, компьютерді өшіру нұсқаулары:

• 
  Барлық ашық қолданбалардың терезелерін жабу;
  
• 
  Пуск батырмасын шерту;
  
• 
  Пайда болған менюден «Завершения работы» пунктін таңдау;
  
• 
  Диалогтік терезеде «Выключить компьютер» пунктін таңдау.
  
• 
  «Да» батырмасын шерту.
  

Орындаушыға белгіленген мақсатқа жетуге бағытталған әрекеттер тізбегін орындап шығуға алдын ала берілген түсінікті және анық ұйғарым (нұсқау) алгоритм д. а.

Алгоритм ұйғарымдары команда деп те аталады.

Алгоритм құрастырғанда келесі талаптар ескерілуі керек:

1. 
   Алгоритм анық, аяқталған әрекеттерден тұратын жеке қадамдарға бөлінуі керек. Орындаушының келесі қадамға өтуі алдынғысын аяқтағаннан кейін ғана мүмкін болады. Алгоритмнің жеке қадамдардан тұру қасиеті дискреттілігі деп аталады.
   
2. 
   Алгоритмнің әр ұйғарымы орындаушыға түсінікті болуы тиіс, яғни олар бірмәнді ұғынылып, бір ғана бастапқы деректер бойынша бір ғана нәтижелерге әкелуге тиіс. Алгоритмнің бұл қасиеті анықтығы д. а.
   
3. 
   Алгоритмнің жалпылығы немесе ортақтығы.
   
4. 
   Алгоритмнің нәтижелігі.
   
5. 
   Алгоритмнің формальдылығы.
   

Мысал, квадрат теңдеуді шешу алгоритмі:

• 
  Теңдеудің дискрименантын табу;
  
• 
  Егер ол 0-ден кіші болмаса, онда оның түбірлерін анықтау.
  

Егер алгоритмдердің жасалу құрылымын қарастырсақ, олардың үш негізгі типін ерекшелеуге болады: сызықтық, тармақталған және циклдік.

Егер орындаушы командаларды бірінен соң бірін олардың ретімен орындайтын болса, алгоритм сызықтық деп аталады.

Егер орындаушының әрекеттері қайсыбір шарттарды тексеру нәтижелерімен анықталатын болса, алгоритм тармақталған деп аталады.

Егер алгоритмдегі жеке командалар немесе командалар топтары орындау кезінде көп рет қайталанатын болса, алгоритм циклдік деп аталады.

Іс жүзінде көптеген жағдайларда алгоритмде құрылымдардың үшеуі де болады.

• 
  Табиғи тіл (орындаушы – адам) – қазақ, орыс, ағылшын тілдерінің сөздері;
  
• 
  Графикалық тіл (орындаушы – адам) – әрекеттер сипаттамасы бар графикалық схемалар (блок-схемалар);
  
• 
  Алгоритмдік тіл (орындаушы – адам) – әрекеттің немесе команданың мағынасы берілетін табиғи тілдің белгілі сөздері;
  
• 
  Программалау тілі (орындаушы – компьютер) – программалау тілінің командалары.
  

Алгоритмдерді кескіндеудің ең көрнекі тәсілі оны блок-схемалар түрінде графикалық кескіндеу болып табылады. Мұнда алгоритм блоктар тізбегі түрінде бейнеленеді. Блоктардың ішінде олар орындайтын әрекеттерді түсіндіретін информация болады.

Блоктардың кескіні	Блоктардың арналуы
	Алгоритмнің басы, алгоритмнің соңы
	Есептеуіш әрекет
	Деректерді енгізу және шығару
	Шартты тексеру
	Циклдің басы
	Көмекші алгоритмді шақыру
	Файлды дискіге жазу

Блоктардағы сызықтар блоктардың арасындағы байланыс қызметін атқарады. Егер байланыс сызықтары жоғарыдан төмен немесе солдан оңға қарай бағытталған болса, онда оларды меңзерлермен белгілеудің қажеті жоқ.

Блок схема түрінде сипатталған алгоритм қосымша түсіндіруді қажет етпейді, өйткені әрекеттер тізбегін көрнекі кескіндеуге мүмкіндік береді.

Сызықтық құрылымды алгоритмнің блок-схемасы келесі түрде болады (1-сурет):

1-сурет. 2-сурет.

4. 
   Бекіту. 1-тапсырма. Логикалық есептің алгоритмін құрады.
   

5. 
   Қорытындылау.
   
   • 
     Алгоритм дегеніміз не?
     
   • 
     Алгоритм орындаушысы?
     
   • 
     Оның қасиеттері?
     
   • 
     Алгоритм түрлері?
     
   • 
     Блок-схемалар?
     

6. 
   Үй жұмысы.
   

13 бет 2 тапсырманың а-сы. 3-тапсырма толық орындау.

7. 
   Бағалау.