Физика
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Сабақ3
|
Сабақтың аты
|
§4,5 Түзу сызықты тең айнымалы қозғалыс. Үдеу. Түзу сызықты теңайнымалы қозғалыс кезіндегі жылдамдық және орын ауыстыру
|
Жалпы мақсаты
|
Түзусызықты тең айнымалы қозғалыс. Үдеу. Түзу сызықты теңайнымалы қозғалыс кезіндегі жылдамдық және орын ауыстыру жайлы мағлұмат беру
Түзусызықты тең айнымалы қозғалыс. Үдеу. Түзу сызықты теңайнымалы қозғалыс кезіндегі жылдамдық және орын ауыстыру формулаларын есеп шығаруда қолдана білуге үйрету
|
|
Мұғалімнің әрекеті
|
Оқушының әрекеті
|
Бағалау парақшасымен таныстыру
|
Топқа бөлу
|
Оқушыларға кесілген суреттер үлестіріледі.
|
Қолдарына алған қиындыларды құрастырып,сол бойынша топқа бөлінеді. Суреттерді тақтаға іледі.
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді.
|
Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Үй тапсырмасын пысықтау
Қызығушылықты ояту
|
Үй тапсырмасын тексеру:
Үй тапсырмасын сұрау (4 минут)
1. Векторлық шамалар дегеніміз не?
2. Скаляр шамалар дегеніміз не?
3. Векторларға амалдарды қалай қолданамыз?
4. Векторлар проекциясы дегеніміз не?
Оқушылардың үй жұмысын тексеру мақсатында білімдерін тиянақтау
№1.
Суретте кескінделген орын ауыстыру векторының х осіндегі
проекцияларының таңбаларын анықтаңдар. Осылай орын
ауыстырғанда дененің координаталары қалай өзгереді?
№2. Дененің жүрген жолының мәні тым үлкен болып, ал орын ауыстыру векторының модулі өте аз болуы
мүмкін бе? Мысал келтіре отырып дәлелдеңдер.
№3. Суретте Г.Х.Андерсеннің «Түймеқыз»
ертегісі бойынша диафильмнің кадры көрсетілген. Кадрдегі текстің физика
тұрғысынан дұрыс емес екендігін
түсіндіріңдер.
Түймеқыз ағыспен аға берді. Ағыс қатты
болғандықтан, бақа Түймеқызды қуып жете алмады
|
Жаңа сабақ
|
Теңайнымалы қозғалыс деп дененің жылдамдығы кез келген бірдей уақыт аралығында бірдей шамаға өзгеріп отыратын қозғалысты айтады.
Үдеу дегеніміз – жылдамдықтың өзгеру шапшаңдығын сипаттайтын шама; ал жылдамдық өзгерісінің осы өзгеріс болған уақыт аралығына қатынасына тең.
ХБЖ-да үдеу бірлігі 1м/с2.
формуласынан жылдамдықты табайық:
-бұл бастапқы жылдамдығы бар, үдеуі оң таңбалы, яғни жылдамдығы артып отыратын қозғалыс теңдеуі.
Мұндай қозғалыстың графигі
Енді бастапқы жылдамдығы нөлге тең, ал үдеу оң таңбалы болсын. Мұндай қозғалыс кезіндегі жылдамдық формуласы:
Мұндай қозғалыстың графигі
бастапқы жылдамдық нөлден өзгеше және таңбасы оң болсын. Бірақ үдеу теріс таңбалы, яғни жылдамдық кеміп отырады делік. Мұндай қозғалыс жылдамдығы
Мұндай қозғалыстың графигі
Түзу сызықты қозғалыстағы орын ауыстыру векторының модулі жүрілген жолмен сәйкес келеді.
Қозғалыстың басталу мына шартқа сәйкес келеді: Осы кездегі жылдамдық графигі:
уақыт ішінде жүрілген жол сан жағынан графикпен
шектелген фигураның, яғни трапециясының ауданына тең. График бойынша
немесе
-теңүдемілі қозғалыс үшін. Ал теңбаяулайтын қозғалыс үшін Ал бастапқы жылдамдығы нөлге тең болғанда
Үдеу, жылдамдық және жүрілген жол графиктері
Графиктерден бұл шамалардың бір-бірімен байланысты екенін көреміз.
а) §4 сұрақтарын талдау
- тең айнымалы қозғалыс деп қандай қозғалысты айтады?
- тең айнымалы қозғалыс кезінде жылдамдық қалай өзгереді?
- үдеу дегеніміз қандай физикалық шама?
- үдеу қандай формуламен өрнектеледі және оның өлшем бірлігі қандай?
- үдемелі қозғалыстың баяулайтын қозғалыстан айырмашылығы неде?
-Үдеумен қозғалатын дененің жылдамдығы нөлге тең бола ала ма?
- Үдеу нөлге тең болғанда (а=0), қозғалыс қандай сипат алады?
ә) Есептер шығару. 3-жаттығу
№1. Бер: a=1.5 м/с2 Шешуі: ; Есептелуі:
v=54км/сағ=15 м/с t =15:1,5=10 с;
Табу керек: t=? ;
№2. Бер:v=36 км/сағ=10м/с Шешуі: Есептелуі:
t=4 с м/с2;
Табу керек: a=?
№3. Бер: a=0,3 м/с2 Шешуі: Есептелуі:
v0=4 м/с v=v0 + at v=4+0.3·20 = 10 м/с
t= 20 с
Табу керек: v=?
№4. Бер: a=0,8м/с2 Шешуі: Есептелуі:
v0 = 2 м/с v=v0 + at v=2 + 0,8·10=10 м/с.
t =10с
Табу керек: v = ?
|
Ой толғаныс
. «Сиқырлы шаршы» ойыны ( А тобының оқушыларына берілетін тапсырмалар, онда шаршының әр
беттерінде физикалық шаманың белгіленуі көрсетілген, оқушы оның
анықтамасын, өлшем бірлігін және формуласын тақтаға жазып, айтуы
керек )
ҮІ.Жекелеген оқушыларға қосымша тапсырмалар беру (Ж.Терлікбаев, С.Тілеубай. «Механика
деңгейлік есептері «Алматы» 2008)
№ 33. Автомобиль жылдамдық алып қозғала бастаған кезіндегі жылдамдықтың уақытқа тәуелділігі vx=0.8t теңдеуімен берілген. Жылдамдықтың графигін салыңдар және автомобильдің бесінші секундтың аяғындағы жылдамдығын табыңдар. v (м/с)
Шығарылуы: 100
Берілгені: vx =0,8 t; to = 5с Шешуі: vx(to )=0,8·5=4 м/с
Табу керек: vx(to ) - ? 50
Жауабы: vx(to )=4 м/с t(с)
20 40 60 80 100 120
№34. Поездың жылдамдығы 20 с ішінде 72-ден 54 км/сағ –қа дейін кеміді. Жылдамдықтың уақытқа тәуелділігінің формуласын жазыңдар және осы тәуелділіктің графигін салыңдар.
v(м/с)
t(с)
№35.
Суреттегі жылдамдық графигін пайдаланып бастапқы жылдамдықты, төртінші секундтың бас кезіндегі және алтыншы секундтың аяқ кезіндегі жылдамдықты табыңдар. Үдеуді есептеп шығарыңдар және
vx = vx(t) тәуелділігінің теңдеуін жазыңдар.
Ш ығарылуы:
|
Сабақты бекіту
|
Бүгінгі сабақта біз не істедік?
|
Саған қайсы тапсырма қиын болды?
|
Үй тапсырмасы
|
№ 2
|
Оқушылар күнделіктеріне жазады
|
Бағалау
|
Бүгінгі сабақ ұнады ма?
Өз көңіл күйлерін стикерге жазу.
|
Бағалау парақшасын толтырады
|
