Сабақтың мақсаты: Дәрілік заттарды организмге енгізетін негізгі жолдарымен таңыстыру және енгізу техникасын үйрену

Бақаға тері астынан 0,5 мл натрий хлоридінің изотоникалық ерітіндісін енгізеді. Иттін немесе қоянның қарын аумағынан 4-5 см – де дейін түктерін қырқып алады. 70% этил эфирімен немесе спиртімен өңдейді. Шприцке ампулада 5 мл 10 пайыздық кофеин – натрий бензоат ерітіндісін алады, шприцтен ауаны шығарады, дәріні тері астынан енгізеді. Ірі малда тері астынан инъекция жасау үшін шелі жақсы дамыған аумақты табады және бұл жерде ірі қан тамырлары және нервтері болмау керек. Ондай жерлерге жататындар:

1) мойынның ортаңғы аумағы (күре тамырдан жоғары жатқан аумақ)

2) кеуденің сыртқы шеті

3) жамбастың ішкі беті

4) шошқаларда құлақтың түбіне енгізеді

Инъекция жасау алдында түбін жақсылап қырқып алады, спиртпен өңдейді, дәріні шприцке алады, 3 – 5 мл екі рет дистилденген таза су алады, ауадан босатады, теріні қабаттап сол қолына жинайды. Жолай бағытпен теріге қарай иненің 45^оС бұрышымен ұстап инені қадап енгізеді. Дәрі ерітіндісін енгізген кейін бұл аумақ домбығады, уқалайды. Сосын осы орынды йодтың спирттік ерітіндісімен өңдейді.

Қан тамыр ішінен енгізу

Үй қояндарға құлақ қуысының сыртқы бетімен түктерін қырқып,шеткі көк тамырын табады. Бұл жерді 70 пайыздық спиртпен өңделген ылғалданған мақтамен сүртеді. Ампуладан шприцке 1мл натрий хлоридінің стерильді ерітіндісін алады. Көк тамырды құлақ қуысының түбінен саусақтармен қысады, көк тамыр домбығады, инені венаның аралығына енгізеді. Ерітіндіні өте баяу тамырға енгізеді 1 минутте 4 мл. Иттерде артқа аяқтарындағы көк тамырға енгізеді. Саусақтардың арасына бұл жердің түктердің қайшыны қырқып, алдын – ала 70 пайыздық спиртпен өңдейді, шприцке ампуланың 6 мл 10 пайыздық стерильді глюкоза ертіндісін алады. Бір студент аяқтын жоғарғы шетін қысып тұрады, соңдықтан көк тамыр жақсы білінеді. Екінші студент инені көк тамырға енгізеді, шприцте қан тамшысы көрінеді. Ертіндіні баяу енгізеді. Жылқыларға тамыр ішінен дәріні күре тамырға немесе кеудесінің сыртқы тамырына енгізеді. Ірі және ұсақ қара малға дәріні күре тамырға немесе қарын астындағы тамырға енгізеді. Шошқаларға үлкен құлақ тамырына енгізеді. Күре тамырын дәрілік затты енгізу үшін мал аяғында тұрұға тиісті. Сосын мойынның ортаңғы бөлігін табады. Күре тамырдың қуысынан тамырдың өзін тауып алады, саусақпен қысады немесе жгут салады. Инъекция жасайтын жерден төмен байлайды және де бұл жерді 70 пайыздық спирт ерітіндісімен немесе йод ерітіндісімен алдын - ала өңдейді, түкті қырқады, инені тыққанда малдың басына қаратады, бұрышы 45⁰С инені ұстаймыз қадап тесеміз, ине күре тамырға түскеннен кейін қан аға бастайды, инені тамырға жолай итереміз, сосын инфузиондық аппаратты тіркейді. Инфузиондық аппаратты алдын – ала дайындайды, оған стерильденген дәрі ерітіндісін құяды, түтікшеден ауаны шығарады. Сосын ғана инеге тіркейді. Инфузиондық аппаратты инеге тіркегеннен кейін күре тамырды босатады. Инфузиондық аппарат алғашқыда инені қадаған жерден төмендеу ұстайды, сосын аппаратқа қан көрінгеннен кейін көтереміз, иненің қадаған жерінен жоғары ұстаймыз. Дәріні тамызып болған кейін аппаратты төмен түсіреді, тамырды ине қадаған жоғары жерден қысады, инені шығарып аламыз, сосын 70 пайыздық спирт ерітіндісімен ылғалдандырылған мақтамен өңдейді.

Ірі малға дәріні зонд көмегімен енгізуге болады. Жылқыларға зондты мұрын қуысының төменгі жолынан енгізеді. Алдын – ала ыстық сумен жуып, вазелинмен өңдейді. Мұрын қуысына енгізген зондтың бағытын сұқ саусақпен қадағалап отырады. Төменгі мұрын қуысынан жеңіл өтеді. Ең бірінші бөгет жұтқыншақтың қабырғасына барып, тіріледі. Бұл жағдайда шамалы кері тартамыз. Сосын жұтқан уақытта қайта итеріп енгіземіз. Зонд өңештің жоғарғы аумағына түседі. Мына жақ шетінен дәріні құямыз, зонд өнешке дұрыс түсті ма, соны тексереміз. Ол үшін түтікшенің сыртқы шетін суы бар стақанға түсіреді, зонд дұрыс түспей, трахеяға түскен болса, онда стақандағы суда көпіршіктер пайда болады. Ал өңешке түскен болса, онда көпіршіктердің пайда болуы тыныс алуға байланысты болмайды, тіпті кейін кейде көпіршіктер жойылады. Зондтың сыртқы шетіне воронка салады. Воронка арқылы дәрінің ерітіндісін енгізеді, ең көбінде 1,5 литрге дейін енгізуге болады.

Ірі малға сырттан майларды қолдану үшін, сол қолдың саусақтарымен көз қабыршықтарын жақсылап ашады. Осыдан қалташық төмен жағында пайда болады, осы қалтаға дәрінің ерітіндісін тамызуға болады, көз қасан қабығына тамызғанға байланысты, себебі ағып кетеді. Көз майын (стерильді болу керек) шыны таяшамен алады, шеттері ұлғайған. Көз таяшасымен майды жағып алып, көз қабықшасын астыңғы аумағын тартады созып қалта пайда болады, осыған жағады. Сосын қапшықты босатамыз, бармақпен уқалаймыз, бірқалыпты таратамыз көз майын жағамыз.

1. Дәрілік заттарды энтералдық жолдармен енгізу.

2. Дәрілік заттарды парентералдық жолдармен енгізу тәсілдері.

3. Дәрілерді сырттан қолдану.

1. Заманбеков Н.А. және т.б. Ветеринарлық фармация. Алматы, 2017