Сабақтың мақсаты: Геометриялық денелердің проекцияларын сызу құралдары арқылы салып үйрену

а) Білімділік: Оқушылардың таным қабілетін, логикалық ойлау қабілетін дамыту, оқушыларды детальдарды кескіндеп, бейнелеуге үйрету.

Сабақ әбісі: Сөздік ,көркемдік,практикалық.

Сабақ типі: Аралас сабақ.

Сабақтың өту барысы:

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі 2мин
   
2. 
   Үй тапсырмасын тексеру кезеңі5 мин
   
3. 
   Білімді жан жақты тексеру кезеңі 3 мин
   
4. 
   Жаңа білімді меңгеру кезеңі 25 мин
   
5. 
   Жаңа білімді бекіту кезеңі 5 мин.
   
6. 
   Үй тапсырмасын беру. 3 мин
   

1.Ұйымдастыру кезеңі.

а)Оқушыларды түгендеу, сергіту сәті «Көңілді күн»жасау арқылы сабақа бейімдеу.

2.Үйге берілген тапсырманы тексеру.

а) Графикалық жұмыс №8

3.Білімді жан жақты тексеру

А)Қандай геометриялық денелерді білесіндерме?

Б) Цилиндр,Конус,Шар ережесін айтындар?

4. Жаңа білімді меңгеру кезеңі

Цилиндр. Цилиндр туралы жоғары да айтылған. Математика курсында цилиндрді тік төртбұрыш өзінің бір қабырғасынан айналғанда шығатын айналу денесі деп түсіндіреді. Тік төртбұрыштың қозғалмайтын қабырғасын цилиндрдің осі деп атайды, ал оған қарама-қарсы қабырғасы – жасаушысы. Жасаушысы цилиндрдің бүйір бетін және қалған екі қабырғасы цилиндрдің табандары болатын бірдей екі дөңгелекті сызып шығады. 72-суретте горизонталь проекциялар жазықтығында тұрған цилиндрдің сызбасы және тікбұрышты изометриясы сызылған. Цилиндрдің фронталь және профиль проекциялары – тең тік төртбұрыштар, ал горизонталь проекциясы шеңбер болатынын көреміз. Айналу цилиндрінің осі табан жазықтықтарына перпендикуляр. Цилиндрдің бетінде жататын оның осіне параллель кесінді жүргізуге болады. 72-суретте осындай кесінділердің бірі АВ көрсетілген. Осындай кесіндіні, мысалы, АВ кесіндісін, цилиндрдің жасаушысы деп атайды. Оның себебі АВ кесіндісін осьтен айналдырса, онда ол кесінді цилиндрдің бүйір бетін жасайды. Цилиндр ді картоннан жасап алуға болады. Ол үшін оның жаймасын салу керек. 72, б-суретте цилиндр бетінің жаймасы келтірілген. Жайма тіктөртбұрыштан және екі дөңгелектен тұрады. Дөңгелектер – цилиндрдің табандары, ал тіктөртбұрыш – оның бүйір бетінің жаймасы. Тіктөртбұрыштың биіктігі цилиндрдің биіктігіне тең, ал ұзындығы оның табанындағы дөңгелек

 Конус. Тікбұрышты үшбұрышты катеттерінің біреуінен айналдырғанда шығатын айналу денесін конус дейді. Тікбұрышты үшбұрыштың қозғалмайтын катеті конустың осі, гипотенуза – жасаушысы деп аталады, ал екінші катет конустың табаны болатын дөңгелекті жасайды. 74, а-суретте айналу конусының сызбасы, ал 74, ә-суретте аксонометриясы кескінделген. S нүктесі конустың төбесі деп аталады. Сонда конустың фронталь және профиль проекциялары теңбүйірлі үшбұрыштар, ал горизонталь проекциясы табанына тең дөңгелек болады. Конустың төбесіp₂ жазықтығына өзінің горизонталь проекциясы болатын дөңгелектің центріне проекцияланады. Конустың аксонометриясын салу үшін аксонометриялық осьтер жүргізіп, табанының центрі – О' нүктесі координаталары бойынша салынады. Одан кейін конустың табанындағы шеңбердің кескіні болатын сопақша сызылады. Конус төбесінің аксонометриясы – S' нүктесі координаталары бойынша салынады. S' нүктесінен сопақшаға жанамалар жүргізіледі (74, ә-сурет). Конусты картоннан жасау үшін, оның бетінің жаймасын салуды қарастырайық (74, б-сурет). Қалауымызша S₀ нүктесін алып, центрі осы S₀ нүктесі болатын, радиусы конус жасаушысының ұзындығына тең шеңбер доғасын жүргіземіз. Доғаның бір ұшын А₀ деп белгілейік. Доғаның бойына А₀ нүктесінен бастап шеңбердің (конустың табанындағы) ұзындығын салу керек. Бұл арада жуықтап салу әдісін пайдаланған тиімді. Шеңберді тең 12 бөлікке (одан да көп тең бөліктерге) бөледі. А₂В₂ – шеңбердің 1/12 бөлігі болсын. А₂В₂ кесіндісін өлшеуішпен (шеңберсызармен) өлшеп алып, доғаның бойына А₀ нүктесінен бастап 12 рет саламыз. Ең соңғы нүктені және А₀ нүктесін S₀ нүктесімен кесінді арқылы қосамыз. Сонда конустың бүйір бетінің жаймасы шығады. Оның толық бетінің жаймасын алу үшін бүйір бетінің жаймасына тақап конустың табанын салса болады. Егер төбесі мен табанының центрін қосатын түзу оның табанына перпендикуляр болмаса, конусты көлбеу конус дейді. Көлбеу конустың мысалы 75-суретте келтірілген.

Шар. Дөңгелекті диаметрлерінің біреуінен айналдырғанда пайда болатын денені шар деп атайды. Шардың бетін сфера дейді, оның проекциялары өзара тең шеңберлер болады (76-сурет).

5. Жаңа білімді бекіту кезеңі

Жаттығу

1. Табан қырының ұзындығы 30 мм, биіктігі 50 мм төртбұрышты дұрыс пирамиданың сызбасын үш проекцияда салып көрсет. Оның қиғашбұрышты фронталь диметриясын тұрғыз.

 

6.Үйге тапсырма беру: Табаны фронталь проекциялар жазықтығында жатқан диаметрі 50 мм, биіктігі 40 мм цилиндрдің (конустың) үш проекциясын және фронталь қиғашбұрышты диметриясын сал.