Сабақтың мақсаты: макроэкономикалық тұрғыда меңгеру. Тапсырмалар
жүктеу/скачать 65,5 Kb.
|
СӨЖ-2
- Бұл бет үшін навигация:
- Жиынтық сұраныс көлемінің өзгеруі
- Ашық экономика
- Y = C + I + G + X
- Үлкен (ірі) ашық экономика
- Макроэкономикалық тепе-теңдік
- Ү = С(Ү-Т) + І(R) + G + Хn(е), ІS; M/P = L(r, y), LM; R = R*.
| СӨЖ-2
Айырбас бағамының тәртіптері және жиынтық сұраныс Тапсыру мерзімі - 1 апта, ең жоғары балл- 4 Сабақтың мақсаты: макроэкономикалық тұрғыда меңгеру. Тапсырмалар: Ашық экономикадағы тағайындалған (тұрақты) айырбас бағамы жағдайының тепе-теңдігі. Капиталдың жетілген мобильдігі. Капиталдың толық мобильдігі шартындағы бюджеттік және ақша саясаты. Тұрақсыз айырбас бағамындағы ашық экономика. Жиынтық сұраныстың қисығын тұрғызу. Табыс және айырбас бағамына фискалдық экспансия мен ақша саясатының әсерлері. Жиынтық сұраныс қисығы – бұл бағаның берілген əрбір деңгейінде сатып алынуы тиіс тауарлар мен қызметтердің көлемін бейнелейтін графикалық көрініс, яғни өндіріс көлемі мен бағаның жалпы деңгейі арасындағы кері тəуелділікті сипаттайтын қисық. Жиынтық сұраныс көлемінің өзгеруі AD қисығының бойындағы өзгеріске байланысты сипатталады. Ақшаның сандық теориясына сəйкес: MV = PY. Осыдан: YD = MV/P, мұндағы Р – экономикадағы баға деңгейі; YD – ЖҰӨ-нің немесе ұлттық табыстың нақты деңгейі; М – экономикадағы ақша мөлшері; V – ақша айналымының жылдамдығы. Төмендегі суретте Р мен Y-дің (ақша ұсынысының тұрақтылығы кезінде) əртүрлі үйлесімділіктері көрсетілген. 
Абсцисса осінде – нақты ЖҰӨ немесе өндірістің нақты көлемі, ордината осінде – бағалар деңгейі немесе дефлятор, яғни абсолюттік емес, салыстырмалы көрсеткіш. AD қисығы төмен қарай бағытталған, өйткені бағалардың өсуі (Р↑) қолдағы ақшаның нақты көлемін (М/Р) қысқартады. Сəйкесінше, тауарлар мен қызметтерге деген сұраныс (Y↓) қысқарады. Осы арқылы AD-ның көлемі мен бағалар деңгейі (ақша ұсынысы мен ақша айналымының жылдамдығын тұрақты деп алғанда) арасында кері тəуелділіктің бар екені түсіндіріледі. Ашық экономика – бұл әлем мемлекеттерінің бір-бірімен өзара тауарлар мен қызметтерді экспорттайтын және импорттайтын, әлемдік қаржы нарығында несиелік алып-сату қатынастарын жүзеге асыруға негізделген макроэкономика-ның жүйелік қатынастары. Ашық экономика мынадай екі жағдайға негізделеді: 1) Елдер тауарлар мен қызметтерді экспорттайды және импорттайды. 2) елдер әлемдік қаржы нарығында несие алады және береді. Ашық экономикада өндірілген өнімді төрт негізгі құрауыштарға бөлуге болады: ▼ отандық тауарлар мен қызметтерді тұтыну; ▼ отандық тауарлар мен қызметтерге инвестициялық шығындар; ▼ отандық тауарлар мен қызметтерді мемлекеттің сатып алуы; ▼ елдің ішінде өндірілген тауарлар мен қызметтер экспорты. Осылардың жиынтығын теңдеу арқылы көрсетуге болады:
Ашық экономиканы кіші (шағын) және үлкен (ірі) деп бөледі. Кіші (шағын) ашық экономика – кішігірім елдің экономикасы, оның әлемдік нарығындағы үлесі аз ғана, ол әлемдік пайыз мөлшерлемесіне айтарлықтай әсер ете алмайды. Сондықтан пайыз мөлшерлемесі сырттан берілген, экзогендік түрде қабылданады. Үлкен (ірі) ашық экономика – оның ауқымына байланысты пайыз мөлшерлемесі елдің ішіндегі экономикалық процестер әсерінен қалыптасады. Ірі елдің экономикасы (АҚШ, Жапония, Қытай, Германия). Бұл елдер әлемдік қор жинағы мен инвестицияның едәуір бөлігіне ие болғандықтан әлемдік пайыз мөлшерлемесіне айтарлықтай әсер ете алады. Ашық экономиканың негізгі белгілері: - ЖҰӨ-дегі сыртқы сальдо квотасы; - өндіріс көлеміндегі экспорт үлесі; - тұтынудағы импорт үлесі; - ішкі инвестицияға қатысты шетелдік инвестицияның үлесі. Ашықтық деңгейі сыртқы сауда көлемі мен үкіметтің саяси бағытына байланысты. Мысалы: Ұлыбритания салыстырмалы ашық экономика болып табылады, өйткені ол сыртқы саудаға тәуелді. АҚШ экономикасы жабық экономикаға жақын, өйткені оның дамуына сыртқы сауда көп әсер етпейді.
Ішкі тепе-теңдік мәселесі бюджеттік-салық және ақша-несие саясаты көмегімен жиынтық сұранысты реттеу арқылы шешіледі. Сыртқы тепе-теңдік – валюта бағамының тағайындалған (тұрақты) және құбылмалы режиміндегі төлем балансының нөлдік сальдосы немесе елдің валюта рыногындагы тепе-теңдігі. Валюта нарығындағы тепе-теңдік бұл – елге валюта түсімдері мен шетелдерге валюта төлемдерінің сәйкестігі. Ашық экономиканың классикалық үлгісі мемлекеттік реттеуді қажет етпейді. Төлем балансының теңсіздігі ішкі бағалардың өзгеруінің автоматты механизімі мен алтын валюта резервтерінің бір елден басқа елге қозғалысы арқылы өздігінен реттеледі. Бір мезгілдегі ішкі және сыртқы тепе-теңдіктің Кейнстік механизмі мемлекеттік реттеу шараларына сүйенеді.
Манделл-Флеминг үлгісі бойынша шағын ашық экономика әлемдік экономиканың тек аз ғана бөлігін құрайды, сондықтан оның дамуы үшін барлық параметрлер әлемдік рыноктан, яғни сырттан беріледі. Ашық экономика үшін Манделл-Флеминг үлгісі ең алғаш рет ХХ ғасырдың 60-жылдарында қалыптасты және ІS-LМ үлгісінің жетілдірілген нысаны болып табылады. Екі үлгі де қысқа мерзім кезеңін және бағаның тұрақтылығы мен өндіріс көлемінің (жиынтық табыстың) өзгеруін қарастырады. Олардың айырмашылықтары ІS-LМ жабық экономиканы, Манделл-Флеминг ашық шағын экономиканы қарастырады. Манделл-Флеминг үлгісі үш теңдеуді қарастырады: Ү = С(Ү-Т) + І(R) + G + Хn(е), ІS; M/P = L(r, y), LM; R = R*. Бірінші теңдеу тауар нарығын сипаттайды, екіншісі – ақша рыногын, үшінші теңдеу ішкі пайыз мөлшерлемесінің (R) әлемдік пайыз мөлшерлемесіне (R*) байланысты анықталатынын көрсетеді. Ел ішінде өндірілген тауарлар мен қызметтердің бағасын баска слде өндірілген тауарлар мен кызметтердің багасымен салыстыру үшін оларды бір валюта арқылы көрсету керек. Валюталардың айырбас бағамы - бұл екі елдін арасындагы айырбас жүретін валюта бағасы. Экономистер екі түрлі айырбас багамды ажыратады: атаулы (номиналды) айырбас багачы және нақты айырбас багачы. Атаулы айырбас багамы дегеніміз - екі ел валюталарының салыстырмалы бағасы. Мысалы, АКДІ доллары мен Казақстан теңгесінің айырбас багамы 1 долларға 150 тенге болса, ягни сіз әлемдік валюталык нарыктарда 1 долларды сатып алу үшін 150 тенге бересіз. Атаулы айырбас багамын 2 тәсілмен көрсетуге болады. Біріншісі 1 доллар 150 тенге тұрады десек, екіншісі 1 тенге 0,0067 (1/150) доллар тұрады. Бұл оку кұралында айырбас багамдары екінші тәсілмен өрнектелінеді, ягни бір отандык валютаға қанша шетелдік валюта келеді. Осыган байланысты айырбас багамының жүйелеріне тоқталып кетейік. Еуропалык жүйеде атаулы айырбас багачы е шетел валютасының бір бірлігіне төлейтін отандык акшалай бірліктерінің мөлшері ретінде аныкталады. с айырбас бағамынын жогарылауы үлттык валютаның кұнсыздануын білдіреді. ойткені шетел валютасынын бір бірлігіне көбірек отандык акшалай бірліктерін беру кажет. Айырбас багамынын төмендеуі ұлттык валютанын кымбаттауымсн пара-пар. Бір отандык валютанын бірлігіне канша шетел валютасынын бірлігі айырбасталатынын тікелей айырбас багачы көрсетеді. Айырбас багамынын тікелей әдісін АКШ, Үлыбритания, т.б. біркатар елдер колданады. Бір шетелдік валюта бірлігіне канша отандык валюта бірлігі айырбасталатынын кері айырбас багачы корсетеді. Айырбас багамынын кері әдісін Қазақстан, Ресей, т.б. бірқатар елдер колданады. Енді накты айырбас багамына токталайык. Накты айырбас багамы - бұл екі елде өндірілген тауарлардын салыстырмалы багасы. Ягни, накты айырбас багамы бір елдін тауарларын екінші еядщ тауарларына кандай катынаста ауыстыра алатынымызды көрсетеді. Накты айырбас багамын кейде сауда шарттары деп тс атайды. Атаулы және накты айырбас багамдарының арасыидағы байланысты көрсету ушін бір тауар мысалын көрсстейік. Мысал рстінде теледидарды алайык. АҚШ-та өндірілетін теледидар 1000 доллар тұрады делік, ал казаксгандык теледидар 75 000 тенге турады. Екі елдегі теледидар багасын салыстыру үшін оларды бір валютада өрнектейік. Егер 1 доллар 150 тенге туратын болса, америкалык теледидар 150 мын тенге турады. Осылайша. америкалық теледидарды (150 мын тг) және казакстандык тследидарды (75 мын тг) салыстыра отырып, біздің елде жасалган теледидар багасы АКШ-та жасалган теледидар багасынын жартысына тен екенін көреміз, ягни біз екі казакстандык теледидарға бір АКШ теледидарын айырбастай аламыз. Айырбас багамынын негізгі екі тэртібі бар: тіркелген жэне қубыгмалы немесе икемді айырбас багамдары. Тіркелген айырбас багамы - бул Ұлттык байк немесе резерв жүйесі тіркелген бағамы. Яғни, тіркелгеи айырбас багамы жагдайында Орталык банк айырбас багамын өзгеріссіз ұстап калу максатында шетсл валютасын тұракты аракатынаста сатуға жэне сатып алуга міндетті. Бірақ экономикада калыптаскан жағдайға байланысты Орталык банк баска айырбас багамы дснгейіне ауысуы мүмкін. Бул жагдайда Е жогарылауы улттык валютанын девальвациясы, ал Е төмендеуі улттык валютанын рсвальвациясы деп аталады. К#6ылмаяы немесе икемді айырбас багамынын тэртібі бойынша Орталык банк айырбас багамын белгілеу пронесіне араласпайды. Айырбас багамы валютага сұраныс пен ұсынысы арасындагы аракатынастын негізінде реттеледі. Бірак Орталык банк ұлттык валютаны мулдем «еркін сапар шегуге» жібермейді, ол валютаны кейде сатып немесе сатып алып, айырбас багамынын кенет өзгерістерін тежеп отырады. Тіркелген жәнс кубы л малы айырбас багамы тэртіптерінін өз артыкшылықтары мен кемшіліктері бар. Айырбас багамынын жүйесі - халыкаралык есеп құралдарын колданудың саясаты мен тәжірибесі. Айырбас багамы жүйелерінін тарихи түрлері: 1. Алтын стандарт (1879-1934 ж.). Айырбас багамы «алтын нүктелсрі» арқылы реттеледі. Ол паритеттен алтынды сактандыру, каптау, тасымалдау шыгындары сомасына ажыратылады. Артыкшылыктары - акта айналымынын турактылыгы, инфляциянын болмауы. Кемшіліктері - ішкі экономикалык даму айырбас бағамының тұрактылыгын камтамасыз етуге толык байланысты. 2. Аітын девизионды жүйе (1944-1971 ж.). Айырбас багамдары тіркелген болды. Бірак ұлттык мемлекеттер айырбас багамын өздігінен паритетгің 10% шегіндс өзгерту кұкыгына ие болды. Айырбас багамын осы шектен асырып өзгерту тек Халыкаралык валюта корының рұксатымен гана жүргізілді. Валютанын тіркслген бағамын орнату барлык елдердің бір экономикалык саясатгы жүргізуді талап етті. Инфляциянын эртүрлі қаркындары да кедергісін келтірді. Резервті валютаның парадоксі: резервті валюта барлык елдер үшін қол жетімді болу керек еді, бұл елдін төлем балансынын дефицит! резервті валютаның эмитент кезіндс мүмкін еді; бірак толем балансынын дефицит осы валютанын сенімділігіне күмән келтіреді. жүктеу/скачать 65,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|