Сабақтың тақырыбы : М.Өтемісұлы

Пәні: қазақ әдебиеті

Сыныбы: 7 «Б» Күні:
Сабақтың тақырыбы: М.Өтемісұлы «Тарланым»

Сабақтың мақсаты:

1. М.Өтемісұлының өмірінен қосымша мәлімет бере отырып, өлеңінің тақырыбы мен идеясын ашу;

2.Мәнерлеп оқу, мазмұндау, өлең құрылысын ерекшелігін жете талдай білу дағдысын дамыту;

3. Ақын шығармаларын оқи отырып,Отанын сүюге,еңбексүйгіштікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу;

1. 
   Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру,
   
2. 
   Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.
   
3. 
   Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
   

Үйге берілген тапсырма сұралады .

1.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қойылады..

А).Д.Бабатайұлы қай дәуірдің ақыны деп айтамыз?

Ә).Аягөз өзені қайдан бастау алып,қалай қарай ағады?

Б).Аягөз кімнің жері еді?- деген өкінішін қалай түсінесіңдер?

В).Аягөз жағасына дуан түскеннен кейінгі жағдайды ақын қалай суреттейді?

Г). Ақын Аягөз өзенінен нені аңсаған?

1. 
   Оқушылар ақын өмірінен өздері білетін мәліметтерді айтып береді. М.Өтемісұлы 1804 жылы Орал облысы Нарындағы Бекетай құмында туған. Арабша,орысша хат таныған. Жасында Жәңгірханның ордасында жүрген. Ақын жас кезінен-ақ хан сарайындағы әділетсіздікке қарсы болып,халықтың ауыр мұңы,тұрмысын жан жүрегімен түсіне білген. Махамбет ел ісіне ерте араласқан. керекті кезінде ел басын қосуға шебер, ұйымдастырғыш,қабілеті мейлінше күшті,жалынды ақын.
   
2. 
   Ақынның бізге жетіп келген 12 күйі «Шашақты найза, шалқар күй » деген атпен күйтабаққа жазылған.
   

3. 
   1837ж. 13 желтоқсан- «Жайық асу» (Исатай бастаған қол Жайық асқан кезде)
   
4. 
   1838ж. 12 шілде-«Қилы қырғын»
   
5. 
   «Арысымнан айырылдым»- (Исатай қаза болғанда)
   
6. 
   . «Тарланым»- (Исатайдың баласы Оспанды қасына жерлегендегі толғау)
   
7. 
   «Жауға шапқан»- (Қилы қырғында алданған Исатай 500-ақ қолмен барып опат болды. Кейін қайтуға әрі намыс, әрі халқының сенімі жібермеді)
   
8. 
   «Өкініш»- (Жеңіліске ұшырағаннан кейін Махамбет Хиуаға жол тартуға мәжбүр болған кезде)
   
9. 
   «Шілтері терезе»- (1841жылы Махамбет екінші рет қамауға алынған кезде )
   
10. 
    «Жұмыр қылыш» -(Баймағамбетпен кездесу кезінде)
    
11. 
    . «Қайран, Нарын»- (Туған жерін сағынып түрмеде отырған кезінде)
    

«Тарланым» өлеңінде ауыз әдебиетінің үлгісі бар. Әсіресе жоқтау сарыны айқын көрінеді.

Ақын жауынгер досы, арқа сүйер ағасы, қол бастаған басшы болған Исатайға арнап бірқаншама өлеңдер жазған.

Өлеңдері: «Мінкен ер», «Тайманның ұлы Исатай», «Исатай сөзі», «Исатай деген ағам бар», «Ей,Махамбет жолдасым», «Мінгені Исатайдың Ақтабан-ай»

Кітаппен жұмыс: Кітаптан өлеңді мәнерлеп,нақышына келтіре оқып береді.

Оқушылардың түсінігін сұрақтар қойып анықтайды.

1. 
   Авторы- М. Өтемісұлы (1803-1846 ж.ж) ХІХ ғ. ең көрнекті ақын, жыршы, күйші, жауынгер, көтерілісті ұйымдастырушылардың бірі. Батыс Қазақстан облысы, Орда ауданында дүниеге келген. Әділетсіздік пен теңсіздікке қарсы шығып, шаруаларды көтеріліске бастаған белсенді ұйымдастырушы
   

3. Жанры – поэзия (өлең)

4.Идеясы-батырдың ерлігін, парасатылығын, серілігін, дәріптей отырып,оған

деген сағынышын білдіру

5.Шумақ саны - 8 шумақ ( Аяқталған синтаксистік бір тұтас ой)

6.Тармақ – 32 тармақты

7. Бунақ – 3 бунақты (белгілі бір дауыс ырғағымен бөлінуі)

8. Буын саны – 10

9. Ұйқас түрі – аралас ұйқас

10.Әдеби – теориялық ұғым:

10.1. Троп

сынды оқ,көк шыбығын

Құландай ащы дауыстым,

Қырмызыдай ажарлым,

Хиуадай базарлым,

Теңіздей терең ақылдым!

10.2. Фигура

Сұрай арнау- Саған ұсынсам қолым жетер ме?

Арызым айтсам өтер ме?

11. Түсіндірме сөздік –

Керіскендей шандозым – зулаған садақ оғына теңеу.

Садағының пірісі- садақтың екі ұшы,

Адырна- садақтың оқ тіреп тұратын тарамысы,

Фәни – өмір

Кермиық,кербез-паң,сұлу.

Шандоз-асыл,ардақты

Жебе-садақ оғы

Сусар-аң

12.Өлеңнің тәрбиелік мәні: Ел үшін ерлік істерге шақырады. Исатайдай ер болуға, елін , жерін қорғап сүюге тәрбиелейді. Отаншылдық сезімді оятып, ұлтжандылыққа баулиды.

1. 
   Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қойылады
   
2. 
   «Махамбетше жырлаймын» атты ойтолғауларын оқытамын.
   
3. 
   « Адал достық – шынайы достық» атты пікірлерін білемін.