Қазақстан жерінде өмір сүрген мемлекеттердің әлеуметтік құрылысы, жерге меншік қатынастар,салықтар мен міндеткерліктер, мемлекеттік-әкімшілік құрылысы жөнінде түсінік беру;
Қазақстан жерінде өмір сүрген мемлекеттердің әлеуметтік құрылысы, жерге меншік қатынастар, салықтар мен міндеткерліктер, мемлекеттік-әкімшілік құрылысы туралы айта алады; жаңа сөздердің мағынасын біледі;
Қазақстан картасы, интерактивті тақта,түрлі тапсырмалар,суреттер,ноутбук,планшет, тірек кесте.
Қолданылатын әдістер
Үй тапсырмасын тексеру, картамен жұмыс, тест,жаңа тақырыпты меңгеруде «Жеке ойлану-жұпта бөлісу-топта жинақтау-ұжымда ортаға шығару» әдісі бойынша «Жарнама» жасау, бекітуде терминологиялық диктант, тарихи сынақ хат, схема бойынша сипаттама беру тапсырмалары
Сабақ барысы:
Сабақ кезең-дері
Уақы-ты
Мұғалім әрекеті
Оқушы әрекеті
Кіріспе
2 мин
10 мин
Сыныппен амандасу Топтарға бөлу (3 топ)
Үй тапсырмасы: Әбілқайыр хандығы (Өзбек хандығы)
А) Картамен жұмыс:
Әбілқайыр хандығының шекарасын анықта және астанасын көрсет.
Б) Тест жұмысы.Өзін-өзі тексеру.
1. Әбілқайыр хан кімнің ұрпағы болған?
А. Шайбани. Б. Шағатай. В. Бату. Г. Орда – Ежен. Д. Темір.
2. Әбілқайыр хан билік жасаған жылдар:
А. 1418-1438 жж. Б. 1428-1458 жж. В. 1438-1478 жж.
Г. 1428-1468 жж. Д. 1438-1468 жж.
3. Әбілқайыр мемлекетінің алғашқы орталығы болған қала:
А. Түмен. Б. Тура. В. Алмалық. Г. Сарайшық. Д. Сарай
4.1446 жылдан кейін орталық болған қала:
А. Сығанақ. Б. Сайрам. В. Созақ. Г. Аққорған. Д. Үзгенд.
5.Екі рет Әбілқайыр – хан Тоқа–Темір ұрпақтарына қарсы шайқасқа шыққан жыл:
А. 1430 ж. Б. 1431 ж. В. 1432 ж. Г. 1433 ж. Д. 1435 ж.
6.1446 ж. Әбілқайыр басып алған қала:
А. Бухара. Б. Ташкент. В. Самарқанд. Г. Түркістан. Д. Сығанақ.
7.1456-1457 жж Әбілқайыр .... күйрете соққы алып, жеңілді.
А. ноғайлардан Б. монғолдардан В. ойраттардан
Г. қазақтардан Д. қарақалпақтардан
8. Жәнібек ен Керейдің орналасқан мемлекеті:
А. Ақ Орда. Б. Ноғай Ордасы. В. Өзбек хандығы. Г. Сібір хандығы.
Д. Моғолстан.
9.Әбілқайыр Моғолстанға жорығын мына мақсатпен орындады:
А. Жәнібек пен Керейді жазалау Б. Ойраттар билеушісі Үз-тайшыдан өшін алу В. Есен-Бұғадан кегін алу үшін Г. Сырдария бойындағы қалаларды қайтарып алу Д.Моғолстанды өз билігіне қарату
Ақ Орда Әбілқайыр, Моғолстан хандықтарында түрік тайпаларының басшыларын қалай атады?
Ноғай Ордасында қалай атады?
Өкімет басқару жүйесінде қандай атау жие қолданды?
Әділ үкім шығарушы қызметті кім атқарды?
Бай – шонжар билеушіге байланысты айтылған сөздер
Қарапайым халық
Теориясы: «Талдау» (Салыстыр, талқыла ерекшелігі неде?)
«Яссы» туралы мәлімет айту (Қосымша мәліметпен жұмыс)
1368 жылға дейінгі монғол ұлыстарында сол уақытта қабылданған Шыңғысханның «Ұлы Ясса» заңдар жинағы ережелері қолданылған. Шыңғысханның Ясса заңдарында қаржы туралы екі бап және сауданы реттеуші екі бап қарастырылған.
Мемлекеттік қазына және салық жүйесі туралы алғашқы заң 1229 жылы Қарақорымда Үгедей қағанның жарлығымен қабылданды. Осы Жарлыққа сәйкес қаған ордасы қасында қаражаттар қоры құрылды және қор ережелері қабылданды. Бұл қаражаттар қоры мынадай қаражаттардан құралды:
1. Халықтан алынатын алым-салық;
2. Әр түрлі сыйға тартылған мүліктер;
3. Әскери олжалар.
Орталық қорды реттеу міндеті Әділет министрлігіне бекітілсе, ал алтын, күміс және бағалы заттар қорын реттеу және олардың сақталуын қаған ордасының кеңсесі өз міндетіне алды.
Жергілікті халыққа салық салудың бір өзіндік жүйесі бекітілді. Халықтан алынатын салық «қалан», егіншілерден, көшпелі малшылардан алынатын салық түрі «қашпауыр» деп аталды, 100 бастан 1 бас мал беру деген сөз. Саудагерлерден «баж» салығы, сонымен қатар халық - көпір салу, құдық қазу, қорғаныс бекіністер салуға міндетті болды. Мұсылман әдет ғұрыптарына сәйкес халықтан жиналатын зекет және садақа сияқты алымдар мемлекеттік қазынаның құрамына кірмейтін болған, ол мемлекеттік қазынадан бөлек бір жүйені құрайтын болған.
Мемлекеттік қазынаның, оның ішіндегі салық жөніндегі кірістері мен шығыстарын тексеру үшін империя ішінде халық санағы жүргізілген болатын, ол кейіннен мүліктің тізімін жүргізумен жалғасты. Ең алғашқы халық санағы Орталық Монғолияда 1230 жылы жүргізілген, ал кейіннен Берке хан басқарып отырған Жошы ұлысында 1257жылы жүргізілді. Бұндай санақтар салықтардың дифференциалдық жүйесін құруға көмегін тигізді.
Көшпелі аудандардағы ........ .......... шаруалар да .........., ........, .......... сияқты төлемдер төлеп, ......................жұмыстар атқарған. Сонымен қатар ..................адамдар әскери қызметкерлік жұмыстарын өз аттарымен, .............- .................
атқаруға тиіс болған. Бұл жағдай олардың өз тіршіліктерімен ........ ........., шаруашылықтарына ........... келтірген.Сонымен .........қатынастардың дамуына байланысты ................. , .....................
теңсіздік өсіп, ........ ............. ............., малшы халықтың халі ......................... .. бастады.
ІІІ тапсырма. Схема бойынша сипаттама беру:
Өздеріне берілген тапсырманы орындап таныстырады.
Топтар бір-бірін «Екі жұлдыз, бір ұсыныс бойынша» бағалайды.
Қоры
тынды
2 мин
1 мин
1 мин
Сабақ бойы жұмыстанулары бойынша оқушыларды бағалаймын , бағаға түсініктеме беремін.
Үйге тапсырма: §29
Ақ Орданың, Моғолстанның, Әбілқайыр хандығының, Ноғай Ордасыныңмемлекеттік-әкімшілік құрылысы
Әлеуметтік жүйесін сипаттайтын ұғымдар мен терминдерді дәптеріңе көшіріп жазыңдар. Олардың мағынасын түсіндіріңдер.
Сабақ рефлексиясы.
Бүгінгі сабақ ұнады ма? Сен үшін ең қызықтысы, маңыздысы не болды? Бұл сабақтан қандай қорытынды шығаруға болады?
«тыңдаушы»
«ойлаушы»
«қатысушы»