Сабақтың тақырыбы: Адам ақпаратты қалай алады. Ақпаратты кодтау. Ascii коды. Бағдарламалық Оқулық

2. Оқушылардың ақпаратты ұсыну, беру және сақтау тәсілдерін,

техникалық ақпарат беру, сақтау құралдарын, екілік, он алтылық санау

жүйелері мен ASCІІ кодтары арқылы кодтау тәсілдерін, аналогтық пен

дискреттік сигналдардың айырмашылығын білу қабілеттерін дамыту.

3. Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру.

• 
  техникалық ақпарат беру құралдарын;
  
• 
  техникалық ақпарат сақтау құралдарын;
  
• 
  компьютер ақпараттың қандай түрлерін өңдейтінін;
  
• 
  екілік, он алтылық санау жүйелері мен ASCІІ кодтары арқылы кодтау тәсілдерін;
  
• 
  бит пен байт деген не екенін;
  
• 
  аналогтық пен дискреттік сигналдардың айырмашылығын.
  

• 
  дербес компьютердің көмегімен ақпаратты өңдеу, сақтау және жіберу мысалдарын келтіруді;
  
• 
  ақпаратты , беру мен сақтау техникалық құралдарының мысалдарын келтіруді;
  
• 
  қарапайым хабарларды кодтау мен кері кодтауды;
  
• 
  әр түрлі ақпараттық процестердегі сигналдар табиғатын анықтауды;
  
• 
  ақпарат тасымалдауға жауапты ақпараттық процестің параметрлерін анықтауды.
  

Ақпараттарды келесі түрде сақтауға болады:

1. 
   Қағазда, таңбалар түрінде, перфокартада, перфолентада, таспа, ағашта, матада, кілт бедерінде т.б.
   
2. 
   Элекромагниттік сигналдар түрінде: дискіде, дискетте, кассетада, кинопленкада т.б.
   
3. 
   Құрылымдық комбинациялар түрінде: биологиялық объектілердің клеткалары мен гендерінде.
   

1. 
   Сигналдар түрінде. Техникалық құрылымдарда да, адамдар қарым-қатынасында да, телекоммуникацияларда, қоғам өмірінде, тірі жәндіктерде.
   
2. 
   Адамдар қарым-қатынасында, техникалық құрылғыларда.
   

Ақпаратты сақтау, беру және өңдеу техникалық құрылғыларына мыналар жатады: түрлі дискілер, дискеттер, аудио және бейне кассеталар, перфокарталар, перфоленталар, кинопленкалар, телекоммуникация объектілері (радио, теледидар, телефон, телеграф, ДК мен компьютерлік желілер т.б.)

ЭЕМ көптеген техникалық құралдарының арасында ақпарат сақтау, беру және өңдеу елеулі орын алады.

ЭЕМ – бұл ақ электр сигналдарын қолданып, ақпаратты өңдейтін әмбебап есептеуіш машина.

Компьютерлер шықпай тұрып та ақпаратты беретін, өңдейтін және сақтайтын аспаптар болған. Мұндай аспаптарды қолдану үшін ақпарат кодталған түрде болуы керек. Бұған ақпаратты Морзе әліппесінің көмегімен кодтау мысал бола алады.
1.2.1.Тапсырма. Морзе әліппесімен «HAPPY END» хабарын кодта.

Барлық ақпаратты дербес компьютер сигналдар түрінде қабылдай алады. Олар екі күйде болады: сигнал бар немесе сигнал жоқ. Бұл сигналдарға тек екі түрлі мән: 0 немесе 1 қабылдай алатын сәйкес код разряды қойылған. Тек екі түрлі мәні немесе оған сәйкес код разряды бар, 0 немесе 1 мәндерін ғана қабылдай алатын сигналды бит деп атайды.

Бит – бұл ақпараттың ең кіші бірлігі. Басқа сөзбен айтқанда, тек екі түрде ғана болатын (сигнал бар немес сигнал жоқ) сигнал, БИТ ақпаратын береді.
Оқушыларды ойын түрінде ең аз ақпарат өлшеу бірлігі түсінігімен таныстыру.
1-ші ойын жағдайы.

Оқытушы сыныптан оқушыны жұмбақтайды. Оқушылардың мақсаты: «Иә» немесе «Жоқ» жауап беретін сұрақтар қою арқылы жұмбақталған оқушыны анықтау.

Сұрақтар мынадай болуы мүмкін:

• 
  Ол қыз ба?
  
• 
  Иә
  
• 
  Оның екі бұрымы бар ма?
  
• 
  Жоқ және т.с.с.
  

Оқушылардың бірі белгілі бір пәнді жұмбақтайды. Қалған оқушылар оның қандай пән екенін анықтайды.

1-ден 100-ге дейінгі сандар жұмбақталады. Тақтаға сандар осі салынады. Сұрақ қоя отырып, оқушылар жұмбақталған санды анықтауы керек. Сұраққа «Иә» немесе «Жоқ» деген жауап болуы керек. Мысалы:

- Бұл сан елуден көп пе?

- Иә (осіндегі 0-ден 50-ге дейінгі аралық сызылады, өйткені оған ойлаған сан кірмейді) және т.с.с.

Оқушыларға талқылау үшін жол-жөнекей сұрақтар қойылады:

«Ойлаған санды ең аз әрекетпен қалай анықтауға болады?»

• 
  Шам-шырақ қосылған ба, өшірілген бе?
  
• 
  Қол көтерілген бе, түсірілген бе№
  
• 
  «Иә» немесе «Жоқ» жауабы.
  
• 
  Дүкен ашық па, жабық па?
  
• 
  Машина алдыға қозғала ма, немесе артқа?
  
• 
  Және т.с.с.
  

1. 
   Бір байтпен нені кодтауға болады? 256 символдардың бірін.
   
2. 
   Неге техникалық жүйелерде екілік алфавитті көбірек бағалайды?
   

ASCII кодтарымен «БОРАН» хабарын кодта.

Қонжықтың «Уайымы» неде?

• 
  екілік цифрлардың тетрадалары кестеге солдан оңға қарай енгізіледі;
  
• 
  әрбір тетраданы кесте бойынша оның он алтылық көрсетілуімен ауыстыру керек;
  
• 
  ASCII кодтарының кестесінен сәйкес символдарды табу керек;
  
• 
  Декодталған сөздер «бос» жолдарға жазылады.
  

Сөздердің арасындағы бос орындардың кодын ескеру керек екенін оқушылардың есіне салу керек.

Қонжық не деді?

Апа бал берші.

Апасы не деп жауап берді?

Сигналдардың шығу тегі әр түрлі болуы мүмкін. Аспаптармен немесе суретте бейнеленген ақпараттық процестер арқылы берілетін сигналдардың жаратылысы (табиғаты) қандай?

Осы процестің қандай параметрлері ақпаратты тасымалдай алады?

Жауаптар ұсынылғандардан өзгеше болуы мүмкін.

Тапсырманың бір бөлігін сыныпта орындап, қалғанын үй тапсырмасы ретінде беруге болады.
Егер сигнал уақыт аралығында үздіксіз болса, онда оны АНАЛОГТЫ және мұндай сигналдарды пайдаланатын машиналарды АНАЛОГТЫҚ деп атайды. Егер сигнал үзілісті(дискретті) түрде болса, оны және оған сәйкес машинаны ЦИФРЛЫҚ (дискретті) деп атайды. Қазіргі ДК ЦЕМ-ге жатады.

1.2.7.Тапсырма.

Кез-келген аналогтық ақпаратты белгілі бір дәлдік дәрежесімен дискретті түрде көрсетуге болады.

Аналогтық процесті дискретті түрде көрсетіңдер.

Аналогтық процестің графигі өтетін және одан төмен орналасқан шаршылар (клеткалар) боялады. Басқа тәсіл, мысалы, көп бөлігі графиктен төмен орналасқан шаршыларды бояуды ұсынуға да болады.

Дискретті процесті аналогтық түрде көрсетіңдер.

Жоғарғы шаршылардың орталарын қосып, аналогтық сигналдың үздіксіз сызығын жүргізуге болады, және дискретті сигналды аналогтық түрде көрсетудің басқа тәсілін таңдауға болады.