Сабақтың тақырыбы. Атмосфералық қысым. Торричелли тәжірибесі. Сабақтың мақсаттары

1. 
   Білімділік: Оқушылардың атмосфералық қысым туралы теориялық білімдерін қалыптастыру.Торричелли жайлы түсінік беру, оның тәжірибесінің мәні, қолдану аясы жайлы жан-жақты мағлұмат беру, Оқушылардың эксперименттік дағдыларын жалғастыру.
   
2. 
   Дамытушылық: Оқу материялын талдай білу дағдысын дамыту, бақылау, салыстыру, оқыған құбылыстар мен фактілерді салыстыра білу, есеп шығару, сапалы ойлауға дағдыларын жетілдіру. Нашар оқитын оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру.
   
3. 
   Тәрбиелілік: Достық, өзара көмек, ұқыптылық пен тиянақтылыққа, жауапкершілікке баулу.
   

1. 
   Қауырсын воронкамен жасалатын тәжірибе.
   
2. 
   Жылжымалы поршеньдегі судың қозғалысы.
   

1. 
   Торричелли тәжірибесі.
   
2. 
   Су құбырының жұмыс істеу принципі
   

1. 
   Сабаққа оқушылардың назарын аудару.
   
2. 
   Сабақтың мақсатын қою.
   
3. 
   Оқытылатын материялмен жұмыс.
   
4. 
   Жаңа материялды тереңдету.
   
5. 
   Жаңа материялды бекіту.
   
6. 
   Үйге тапсырма.
   
7. 
   Қорытынды.
   

1. 
   Су құбыры деген не? Қандай түрлері бар? Маңызы туралы не айтасың?
   
2. 
   Шлюздің жұмыс істеу принципін түсіндір
   
3. 
   Су құбырының жұмыс істеу принципі қандай?
   
4. 
   Мұнаралық су құбырының жұмыс істеу принціпі неге негізделген?
   
5. 
   4-қабаттағы крандағы судыңқысымы 343кПа, 9-қабаттағы судың қысымын анықта.
   
6. 
   Ежелгі су құбыры жайлы не білесіңдер?
   

Жердің ауа қабаты қалай аталады? Атмосфераның қандай қабаттарын білесіңдер? Атмосфера қалай таралған? Жердегі дег\нелерге әсері бар ма? Атмосфералық қысым дегеніміз не? (Қарақшылардың кедергісінен өтіп, келесі айлаққа жету үшін сабақты тыңғылықты меңгеру керектігін түсіндіру)

3. 
   «Жаңа сабақ» айлағы. (13 мин)
   

(1-сурет). (2-сурет). (3-сурет).

Ал енді XVII ғасырда итальяндық ғалым Э. Торричелли жасаған тәжірибені қарастырайық. Онда ұзындығы 1 м, бір жағы бітеу шыны түтік сынаппен толтырылады. Содан кейін түтіктің аузын жауып, оны төңкереді де, сынап құйылған ыдысқа батырады. Сынаптың ішінде түтіктің аузын ашады. Сонда сынаптың кішкене ғана бөлігі ыдысқа төгіледі. Ал түтік ішінде биіктігі 76 см сынап бағаны қалады (3-сурет). Э. Торричелли алғаш рет сынап бағанын атмосфералық қысым ұстап тұрады деп ой түйді. Атмосфералық қысымның ауа райына байланысты өзгеретінін де алғаш байқаған Торричелли болатын. Кейін Торричелли қондырғысы атмосфералық қысымды өлшеу үшін пайдаланыла бастады. Атмосфералық қысымды сынап бағанының биіктігі бойынша есептейді. Атмосфералық қысымның бірлігі ретінде 1 миллиметр сынап бағаны (1 мм сын.бағ.) алынады.
1 мм сын.бағ.=133,3 Па=1,33 гПа.

Қазіргі кезде 0 °С температурада биіктігі 760 мм түтікшедегі сынаптыњ түсірген ќысымына тењ атмосфералыќ ќысымды ќалыпты атмосфералыќ ќысым деп атау ќабылданѓан.Бұл ќысымды паскальмен есептеп шыѓару ‰шін гидростатикалыќ ќысымныњ формуласын ќолданамыз:

p = ρgh.

Бұл формулаға ρ = 13595,1 кг/м3 (0 °С сынап тыѓыздыѓы), g = 9,80665 м/с2 (еркін түсу үдеуі) жєне h = 760 мм = 0,76 м (ќалыпты атмосфералық қысымға сәйкес сынап бағаны) мәндерін қойсақ, онда келесі шаманы аламыз.

p = 101 325 Па.

Сөйтіп, атмосфера бізге және басқа барлық денелерге қысым түсіреді. Атмосфералық қысым адамдардың көңіл күйіне, денсаулығына елеулі әсерін тигізеді. Атмосфераның күйіне (температурасына, ылғалдылығына) байланысты атмосфералық қысым да өзгеріп отырады. Сол себепті, ауа райын болжау үшін, басқа мәліметтермен қатар, міндетті түрде, атмосфералық қысымның да мәні ескеріледі.