Сабақтың тақырыбы: "Қазақ халқы қонақжай"
Түркстан уәләятының газеті
жүктеу/скачать 0,7 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дала уәләятының газеті (1888-1902)
| Түркстан уәләятының газеті
Қазақ тіліндегі алғашқы газет Түркстан генерал-губернаторының орталығы Ташкент қаласында 1870 жылы жарық көрді. Газеттің алғашқы нөмірі "Түркстан уәләятының газеті" деген атпен "Туркестанские ведомости" газетіне қосымша ретінде 1870 жылдың 28 апрелінде шықты Газет редакторы он жылдан астам уақыт бойы генерал-губернатордың тілмашы Ш.М. Ибрагимов болды. Дала уәләятының газеті (1888-1902) Қазақ тіліндегі екінші газет алғашқы газет жабылғаннан кейін 5 жыл өткен соң, 1888 жылдың 1 январынан бастап жаңадан құрылған. Дала генерел-губернаторының органы ретінде оның әкімшілік орталығы —Омбы қаласында шыға бастады. Газет алғашқысында Ақмола облыстық ведомостыларына жалғама ретінде (орысша "Особое прибавление к Акмолинским областным ведомостям" деген атпен), кейін 1894 жылдан бастап Ақмола, Семей, Жетісу облыстарының недомстларына жалғама ретінде "Дала уәләятының газеті" деген атпен (орысшасы — "Киргизская степная газета") жұмасына бір рет өз алдына болек шығып тұрған. Бұл газет шығарудағы патша үкіметінің алдына қойған мақсаты генерал-губернатор Таубенің 1893 жылгы II декабрнде бекітіп берген газет бағдарламасына көрсетіледі. Ол бағдарлама бойынша газет "жоғарғы ұлықтардың қазақ даласына қатысты бұйрық-жарлықтарымен қазақтарды та-ныстырып тұруға, сондай-ақ, олардың арасына елдің табиғаты, тұрмысы, шаруашылық жайы (мал шаруашылығы, егіншілік, айырбас сауда т.б.) және мәдени өмірі (әдет-ғұрып, өсиет, ертек, еңгіме, халықты сауаттандыру т.б.) туралы хабарларды таратуға" тиісті болды. Одағай Одағай - сөз табы. Одағай сөздер көбінесе адам сезімінің алуан түрлі күйін білдіретін дыбыстар сияқты болып келеді. Бірақ олар жай ғана дыбыстар емес, жұртшылыққа әбден түсінікті болып, белгілі дағды бойынша сөз ретінде пайдаланатын дыбыстар. Олар жұртшылыққа әбден түсінікті болып қалыптасқандықтан, жай ғана дыбыстардың қатарынан шығып, белгілі сөзге айналған. Мысалы: Уау, жігіттер-ау, бұл қалай? (Ғ. Сланов); Па, сабаз, мал болғаныңа! (бұ да); Түу, қандай тымырсық түн (бұ да); Е, жолдас, жақсы жатып, жай тұрдыңыз ба? (С. Мұқанов) дегендердегі уау, па, түу, е деген одағайлар үйреншікті сөздерге айналып, жұрттың бәріне түсінікті болып кеткен. [1] Одағай сөздер мағына жағынан заттың өзі туралы да, сыны, саны, қимылы туралы да, қимылдың жайы-күйі туралы ұғым бермейді. Одағайлар — өз алдына ерекшеліктері бар сөздер. Ал ол ерекшеліктері мыналар: Одағай сөздердің мағыналары адамның әр түрлі сезімімен байланысты шығатын дыбыстық ишараттарды білдіреді. Мысалы: Мұны бастап жүрген кім екен, ә? (Ә. Әбішев); Япырмау,жастық деген қандай қызық? (Ғ. Сланов) дегендердердегі ә, япырмау сөздер — одағайлар. Адамның көңіл күйі құбылмалы болатындықтан, одағай сөздердің көпшілігінің мағыналары да құбылмалы, ауыспалы демек, көп мағыналы болып келеді. Одағай сөздер сөйлемнің басқа мүшелерімен грамматикалық жағынан байланыспайды, олай болса, өзі жарыса айтылған сөйлемнің мүшесі болмайды. [өңдеу] Одағайлардың түрлері жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|