Сабақтың тақырыбы: Циклдік алгоритмдерді программалау. Сабақтың мақсаты

Мәселелерді шешкенде бір типті әрекеттерді осы әрекеттерді анықтайтын параметрдің әр түрлі мәндерінде көп рет қайталау қажеттігі туады. Осындай процестерді ұйымдастыру үшін циклдік құрылымы бар алгоритмдер, дәлірек айтсақ, қайталанатын алгоритмдер, операторлар пайдаланылады. Осындай әрекеттерді жүзеге асыратын алгоритмді циклдік, ал көп рет қайталанатын әрекеттер тізбегін (цикл денесі) - цикл деп атайды. Циклдерді пайдалану жинақы программалардың көмегімен есептеулердің үлкен көлемдерін орындауға мүмкіндік береді.

Паскаль тілінде қайталау процесін үш түрлі жолмен ұйымдастыруға болады:

- алдын ала берілген шарт бойынша қайталауды ұйымдастыру;

- келесі шарт бойынша қайталауды ұйымдастыру;

- параметрдің мәні бойынша қайталауды ұйымдастыру.

Алдын ала берілген шарт бойынша қайталауды ұйымдастыру:

Алдын ала берілген шарт бойынша қайталау көп жағдайларда қайталану саны белгісіз болған жағдайда пайдаланылады.

Кейде циклді неше рет қайталау керек екені алдын ала белгісіз, бірақ ол қандай да бір шарт сақталғанша орындалуы керек екені белгілі болады.

1. параметрдің бастапқы мәнін беру керек;

2. циклдің аяқталу шартын тексеру керек;

3. циклдің жаңадан қайталануының алдында параметрді өзгерту керек;

цб (цикл басы) және цс (цикл соңы) қызметші сөздерінің арасында көрсетілген командалар сериясы (цикл денесі) берілген шарттың сақталуы бұзылғанша неше рет керек болса, сонша рет орындалады. Егер шарт басынан бастап сақталмаса, онда серия бір де бір рет орындалмайды.

Жүзеге асыру түрлері.

Блок-схема Алгоритмдік тіл Паскаль тілі

Қайталану командасы:

Әзір шарт

Цб

Цикл денесі

While шарт do

Begin

Цикл денесі (серия)

Егер серия бір командадан тұратын болса, операторлық жақшаларды қоймауға болады.

Соңғы шартты цикл операторы:

Repeat

Until шарт;

Цикл шарт әзірше ақиқат (while) немесе әзірше жалған (repeat ... until) болғанда орындала береді.

Егер қайталанудың денесі бірнеше оператордан құралса, онда олар Begin - End қызмет сөздерінің арасына алынып жазылады.

Мысалы,

While шарт do

Begin

1-оператор;

. . . . . . . . . . .

n-1 - оператор;

n - оператор;

End
Ал егер қайталанудың денесі бір ғана оператордан тұрса, онда оны операторлық жақшасыз жазуға да болады. Мысалы:

While логикалық өрнек /шарт/ Do операторы.

Егер шарт жалған болса, онда цикл денесі бірде-бір рет орындалмайды.

Келесі шарт бойынша қайталау операторы

Бұл оператор көп жағдайларда қайталаудың саны белгісіз болған жағдайда пайдаланылады. Оның жазылу түрі:

Repeat

Until

Параметрдің мәні бойынша қайталауды ұйымдастыру.

Қайталану операторларда көп жағадай да функция аргументі, айнымалылар циклдің параметр қызметін атқаруы мүмкін. Сонымен бірге, циклдегі қайталанатын операторлар сериясындағы өрнектердің мәндері осы параметрге тәуелді өзгеруі мүмкін.

Көп жағдайларда қайталану саны белгілі болғанда, шартты параметрлі қайталану операторын пайдалануға болады.

Қайталануының саны белгілі циклдер.

Параметрі бар қайталану командасы циклдік құрылымды алгоритмді көрнекірек жазуға мүмкіндік береді.

Блок-схема Алгоритмдік тіл Паскаль тілі
Параметрлі қайталану командасы:

үшін Х бастап Хбас

дейін Хсоң қадам Хқад

цб

цс

for X:=Xбас to Xсоң do

begin

цикл денесі (серия)

Егер Хбас>Хсоң болса, онда цикл денесі бір рет те орындалмайды.

2-вариант. (санауыш мәні кемиді, Хқад=-1)

for X:=Xбасdownto Xсоң do

begin

цикл денесі

Егер Хбас<Хсоң болса, онда цикл денесі бір рет те орындалмайды.

Параметрі бар қайталану командасы ("үшін" циклі) қайталану саны алдын ала белгілі жағдайларда қолданылады. Циклдің Х, Хбас, Хсоң параметрлері бүтін сандық немесе символдық типті болу керек.

Жазылу үлгісі

FOR := n1 TO n2 DO

;

FOR: = n2 DOWNTO n1 DO

Мұндағы FOR (үшін), TO (дейін), DO (орындау) - қызметші сөздер;

- циклді басқару айнымалысы, Integer типті (немесе кез келген реттелген тип) n1 , n2 - цикл параметрінің бастапқы және соңғы мәндері (типі циклді басқару айнымалысымен сәйкес) кері қарай, DOWN төмен, TO дейін . Паскаль тілінде параметрдің қадамы тек екі мән: 1 немесе -1-ді ғана қабылдай алады.

Егер қадам -1 – ге тең болса, онда операторда TO, ал қадам -1-ге тең болса, онда DOWNTO сөзі қолданылады.

Мысалы: 1- ден 100- ге дейінгі сандардың қосындысын табу керек.

Program kosindi;

Var I, s: integer;

Begin s:=0;

FOR i:=1 TO 100 DO

S:=s+1;

End.

• Цикл дегеніміз не?

• Циклдің алгоритмнің неше түрі бар?

• Программаның нәтижесін қалай көреміз

• Қандай алгоритмдер циклдік деп аталады?

• Цикл денесі дегеніміз не?

• Циклдік алгоритмде қандай түйінді сөздер қолданылады?

• Циклдің алгоритмнің неше түрі бар?