Сабақтың тақырыбы: Cүйектің сынуы,жарақаттан уыттану,соғып алу кезіндегі алғашқы медициналық көмек Сабақтың мақсаты

_____________

Мектеп директоры

1. 
   Сабақтың тақырыбы: Cүйектің сынуы,жарақаттан уыттану,соғып алу кезіндегі алғашқы медициналық көмек
   

1. 
   Сабақтың мақсаты:
   

2. 
   Уақыты: 45 минут.
   
3. 
   Өткізілетін орны: 10 сынып
   
4. 
   Өтілетін күні:
   
5. 
   Көрнекілік құралдар: АӘД оқулығы.
   
6. 
   Сабақтың барысы:
   

Взвод командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, оқытушыға рапорт береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру.

ә) Өтілген тақырыпты сұрау кезеңі – 7 минут.

1.Басқа қандай таңғыш таққан ыңғайлы?

2.Қолға қандай типті таңғыш салады?

3.Аяққа қандай типті таңғыш қолданылады?

4.Антисептика дегеніміз не?

5. Қан тоқтату қаншаға бөлінеді?

Сүйектің сынуы туралы түсінік және олардың белгілері

Сүйек тұтастығының бұзылуы — сыну деп аталады. Бұл механикалык күш өсерінен болып, жұмсақ тіндердің зақымдануымен сипатталады. Сьшыктьщ жабьщ және атттық түрлері бар. Ашық сыныктарда сынған жерде жара болады. Бұл өте қауіпті, өйткені жараға инфекция түсу қатері жоғары. Егер сынык екі жарықшакты болса, онда ол:

1. 
   Жабық (бейбіт уақытта — терінің закымдануынсыз);
   
2. 
   толық (сүйектің бүкіл түтастығының бөлігі бүзылуы),толық емес (сүйек шыбығының белгілі бір бөлігі бұзылуы)
   болып бөлінеді.
   

—сынған жердің катты ауруы (шұғыл, сол жердің ауруы);

— аяқ-кол функцияларыньщ бүзылуы — толық сыну кезінде анық, ал толық емес сыну кезінде жөне шаншылған немесе аяқ-қол сүйегінің бірі сынуы кезінде онша білінбейді;

—аяк-кол сүйектерінщ кыскаруы (тексеру немесе өлшеу кезінде);

• 
  аяқ-қол сүйектері формасының езгеруі (деформация-майысу);
  
• 
  зақымданған жердегі қалыпсыз козғалыстың болуы (силалап көру кезінде);
  
• 
  кейде сықырлау немесе сүйек сықырлауы (сынықтардың қажалуы — қолмен сезуге немесе естуге болады);
  
• 
  кейде дене қызуыньщ көтерілуі (алғапгқы күндері —38°С-қа дейін);
  
• 
  бас сүйегі, қабырға, омыртқа мен жамбас сүйектері сынған кезде бас пен омыртқа кемігі, өкпе, қуық, тік ішек жөне басқаларының закымдану белгілері айқындалады.
  

Толық сынық түрлері:

1. 
   келденең сыну сызығы — сүйек ұзындығына келденең келеді (түтікті сүйектерде, қысқа сүйектерде — біяек, балтыр,табан сүйектері, тізе тобығы, өкше сүйегі және т.б.);
   
2. 
   қиғаш сыну сызығы — сүйек ұзьшдығына көлденең (аяк-колдың ұзын сүйектерінде жиі кездеседі);
   
3. 
   бойлық сыну сызығы — сүйек ұзындығьша параллель (көбіне саусақ сүйектерінде немесе аяк-қол ұзын сүйектерінің буын ұштарында);бұранда төрізді сыну сызығы — бұранда төрізді сызық түрінде (үзын сүйектердің бұралған кезінде — көбінесе аяқ, иық сүйектерінде);
   

5. 
   аралас сыну (сызықтарының бірнешеуі Т—төрізді,Ш—төрізді, сына төрізді жөне т. б.) сызығы. Көбінесе ішкі
   жөне буын айналасы сүйектерінің сынуы;
   
6. 
   шаншылған сүйек сынығы — басқа сүйекке еніп ("шаншылып") кетеді. Сүйек тұтастығының бұзылуы саныбойынша жекеленген жөне көптеген, жарыкшақты болады (сүйектің үш жөне одан да көп сынуы, көбінесе ок тиген жараларда).
   

1. 
   — аса ауыр (8 сағаттан астам уакыт бойы қол-аяқтың шаншылып қалуы; бұл кезде ауыр шок кұбылысы байқалып,1-2 тәулікте жүрек-қан тамыр қызметі мен өкпе қызметінің жеткіліксіздігі салдарынан өлімге соқтырады);
   
2. 
   — ауыр (4—6 сағат бойы аяктың немесе колдың шаншылып калуы; бұл кезде шок құбылысы байқалады,14—21 тәулік бойы бүйрек кызметінің бұзылуы, өлім-жітім 50—70 пайыз жағдайда);
   
3. 
   — орташа ауырлық (кезугінде 4 сағат бойы қол немесе аяқтың шаншылуы, жеңіл шок кұбылысы артериялык қысымның тұрақсыздануы, жедел бүйрек кызметінің жеткіліксіздігі омегоанурия ұзақтығы — 5—14 күн, станционарлық емдеуден кейінгі жазылып шығуы — 2—2,5 ай, өлім-жітім жағдайының мөлшері 30 пайыздан аспайды);
   
4. 
   — жеңіл, кемінде 4 сағат бойы (аяқ-қол шеткі белшектерінің жұмсак тіндерінің шаншылуы). Шок қүбылысысимптомы өлсіз білінеді, қысқа уакытты олигоанурия (1—2 күн), ауру жазылады.
   

1. 
   Ерте кезең (жаракат алған соң 1—3 төулікте) шок құбылысына төн қан айналым бұзылуы басым болады.
   Білінуі — ауру сезімі, қозғалыс шектеулігі жөне қол-аяктың ісінуі, жаншылуы, қанталау, соңына карай — ісіну, кол
   аяктағы тамырдың соғуы өлсіз. Одан ары қарай ісіну мен ауру сезімі ұлғайды, көбіршік пен өлі еттену учаскелері пайда болады, кол-аяк суынып, козғалыс шектеледі,сезгіштік бұзылады (жарақаттар мен жүйке тамшығының ишимия есебінен); жалпы жағдайы нашарлайды, кан қысымы төмендейді, тамыр соғуы жиіленеді, оған өлсіздік,енжарлық, талғаусыздық косылады, дене қызуы төмендейді.
   
2. 
   Аралық кезең (2—3 күннен соң): жедел бүйрек қызметі жеткішксіздігінщ клиникалык симптомдары өсе түседі, ауру сезімі, терінің жансыздануы мен жұлынып қалуы азаяды,дене қызуы мен қан қысымы көтеріледі. 4—5 күннен кейін аурудьщ жағдайы нашарлайды (олигоанурия, ОЖЖ, тыныс алу органдары, жүрек-қан тамыр жүйесі жағынан өзгерістер).
   
3. 
   Кеш кезең (жаракат алған соң 1—1,5 айдан кейін): жарақат симптомы мен сол жердің білінуі басым болады;
   бүйрек қызметі біртіндеп қайта калпына келеді; кол-аяқтың ауруы мен сезгіштігі өте баяу өтеді.
   

Буынның шығуы — буын айналасындағы сүйек ұш-тарының жылжып кетуі, иық, шынтак жөне жамбас буындарының жиі шығуы, ал кейбір жағдайда қол саусақтарының жөне теменгі жак сүйек буындары шығып кетеді. Буьш қапшығының жарылып кетуі мүмкін, буын айналасындағы байламдардың, бұлшык еттін, сіңірдің, терінің, тамырдың, жүйкенің, сүйектің зақымдануы.

Буын аралығының созылуы мен үзілуі — буын тұсындағы шұғыл козғалыс кезінде буын аралығының созылуы жөне үзілуі мүмкін көбінесе аяқ-басы — балтыр буынынын тұсында, ал баска жерлерде (тізе, көрі жілік, білезік буынында жөне т.б.) сирек болады.

1. 
   ауыру сезімін (шоктың алдын алу) азайтуға ;
   
2. 
   жаракаттық бүлінудің (жұмсак тіндер мен ішкі органдар) пайда болуына жол бермеуге;
   
3. 
   ашық сынық кезінде жара жүщіасы пайда болуы мен дамуының қаупін азайтуға;
   

Жақтаулар — алдын ала мақта немесе баска матамен оралады; жақтаудың бір бөлігін киім үстінен (соғыс немесе кыс кезінде) салады, оның астында жараға салынатын стерильді таңғыштар қалады.

Мысалы:

• 
  балтыр сүйектерінің сыну кезінде — тізе жөне аяқ басы-балтыр буындарын орап алу;
  
• 
  иык сүйегінің сынуы кезінде — иык, шынтак жөне көрі жілік білезік буындарын орап алу;
  
• 
  жамбас сүйегінің сынуы кезінде — жамбас, тізе жөне аяқ басы, балтыр буындарын орап алу.
  

Иммобилизация — барынша дем шығару кезінде кеуде клеткасына нығыздалған айналма таңғыш салу. Ауру сезімі

• 
  зақымданған колды созуға болмайды;
  
• 
  ашык жара мен катты қан кету кезінде, алдымен,таңғыш пен жгут салынады, сосын қолдың екі жағынан жақтау қойылады;
  
• 
  екі жақтау да сынык орнынан төмен жөне жоғары орналасқан буындарды камтуы керек;
  

1. 
   кол иык буьшында біраз алға беріліл, тік бұрыштап шынтакта бүгіледі;
   
2. 
   көп жағдайда алақан ішке карай қысылады;
   
3. 
   кол қоспасы біраз сыртқа қарай бүгіліл, саусақтар жартылай бүгіледі, ол үтігін аурудьщ алаканына бинт немесе дөкеге оралған тығыз мақта түйіншегі салынады. Зардап
   шегуші оны саусақтарымен қысып алады.
   

Қорытынды бөлім – 10 минут.

1.Сыну дегеніміз не?

2.Сынудың түрлері?

3.Соғып алу дегеніміз не?