Сабақтың тақырыбы: Кіріспе. Әдебиет өнердің бір саласы Сабақтың мақсаты: Білімділік

7. 
   Жұмбақтарды оқып, олардың тақырыбын, нені танытатындығын айтыңдар.
   
8. 
   Жұмбақтың қысқа да, ұзын да болатынын, оны біреу айтып, енді біреу шешу керектігін ескеріңдер.
   
9. 
   Жұмбақ болған нәрселерді екінші бір затқа теңеп ұқсатып, қарама – қарсы қойып айтқан сөздерге мысал келтіріңдер.
   
10. 
    Өздерің жұмбақ құрастыр ыңдар.
    

1. 
   Бағалау
   
   
   
1. 
   Үй тапсырмасын беру.
   

2. Жұмбақ пен жаңылтпаштар жаттау

1. 
   Пән аты: Әдебиет
   

-Бүгінгі біздің сабағымыз сайыс түрінде өтпек, сынып оқушылары екі топқа бөлінді.

1. 
   Ітапсырма- тақтада 10 мақал 30 секунд көрсетіліп, жабылады. Осы уақыт ішінде оқушылар жаттап үлгеруі тиіс. 2 минут уақыт беріліп, оқушылар есінде сақтағандарын жазады.
   

2.Ақылды қария- ағып жатқан дария.

3.Туған үйдің түтіні жылы.

4. Ер қанаты- ат.

5. денсаулық- зор байлық.

6. Өнер алды- қызыл тіл.

7.Көз қорқақ, қол батыр.

8.Еңбек түбі- береке.

9.Жігітті жолдасынан таны.

10.Сабыр түбі- сары алтын.

1. 
   Не ексең…/соны орасың/
   
2. 
   Тұз астың дәмін келтіреді,мақал …/сөздің сәнін келтіреді/
   
3. 
   Қоянды қамыс өлтіреді, …./жігітті намыс өлтіреді/
   
4. 
   Көп сөз көмір, …./аз сөз алтын/
   
5. 
   Ақыл тозбайтын тон, білім…/таусылмайтын кен/
   
6. 
   Оқу – білім азығы, білім- …./ырыс қазығы/
   

-         Алдымен тақтаға назар аударайық, мына суреттегі адамдар сіздерге таныс па?

/Тақтада суреттер көрсетіліп, әр суреттің астында нақыл сөздер жазылған).

1. 
   «Маған жақсы мұғалім бәрінен де қымбат, өйткені мұғалім- мектептің жүрегі» /Ы.Алтынсарин./
   
2. 
     «Әділдікті мойындау – адал кісінің ісі» /Б.Момышұлы/
   
3. 
     «Еккенің тікен болса, орғаның балауса болмақ» (М.Әуезов)
   
4. 
   «Әлем әдебиетіндегі әйгілі жүз кітапты емін-еркін бар бояуымен төгілтіп түсіретін тіл- қуатты тіл, қазақ тілі – сондай тіл»  /Н.Ә.Назарбаев/
   

 

ІІІ кезең. «Сәйкесін тап».Тұрақты тіркестерге қатысты суреттер беріліп, жазылған тұрақты тіркестерді суреттермен сәйкестендіріп, мағынасын түсіндіруі қажет.

төбе шашы тік тұрды.                                             -кірерге тесік таппады.

-соқырға таяқ  ұстатқандай.                                  -төбесі көкке жетті.

-жел аяқ/жүйрік/.                                    — құралайды көзге атқан /мерген/.

1) Екі топқа бір сөзден беріліп, сол сөзге синонимдес болатындай тұрақты тіркестерді тауып жазу керек./интерактивтік тақтада/. Және берілген сөзге фонетикалық талдау жасалады.Тапсырманы  2 топтан бір оқушыдан тақтаға шығып орындайды.

 Асығы алшасынан түсті    

Жолы болды                       Айы оңынан туды

Тасы өрге домалады Жұлдызы оңынан туды

 Көзі алақандай болу

Қорқу                                    төбе шашы тік тұру

Зәресі зәр түбіне жету    

Зәре құты қалмау

Ж –дау-з ,ұяң                                                                   Қ- дау-з,қатаң

О-дау-ы,жуан, ашық,еріндік                                           О-дау-ы,жуан, ашық,еріндік

Л-дау-з,үнді                                                                      Р-дау-з,үнді

Ы-дау-ы,жуан,қысаң,езулік                                            Қ- дау-з,қатаң

                                                          У- дау-ы,жуан, еріндік,ашық

Б-дау-з,ұяң

О-дау-ы,жуан,ашық,еріндік

Л-дау-з,үнді

Д-дау-з,ұяң

Ы- дау-ы,жуан,қысаң,езулік

Қорытынды.

-         Балалар, сонымен бүгінгі сабағымызда тұрақты сөз тіркестерін, мақал-мәтелдерді есімізге түсірдік. /Интерактивтік тақтада №1кесте көрсетіледі/.Қанатты сөздердің бізге күнделікті өмірде өз ойымызды жеткізуде сөзімізді әсерлі, көркем етіп жеткізуде маңызы зор екенін байқады. Өз ойымызды жай  қарапайым сөзбен айта салмай, мақал-мәтелдермен,тұрақты тіркестерді кірістіре отырып сөйлесек, сөзіміз өтімді, ұтқыр болады.

-         Сабаққа белсенді қатысып отырған оқушылар бағаланады.

-         Өткенді қайталау

-         Салыстыру диаграммасы. Мақал мен мәтелдің ұқсастығы, айырмашылығы.

- Нақыл сөздерді оқу

1. Жұмбақ туралы түсінік

2.23-24 – беттегі жұмбақтарды жаттау.

ІІІ. Білім тексеру:

1. 
   Жұмбақ дегеніміз не?
   
2. 
   Жұмбақтар қалай пайда болған?
   
3. 
   Жұмбақ болатын заттар нелер?
   
4. 
   Жұмбақтардың тақырыбы қандай болады?
   
5. 
   Жұмбақтарды қалай құрастыруға болады?
   

Ертегілер ауыз әдебиетінің ең көне жанрына жатады. бұларда көбінесе өмірде сирек кездесетін немесе мүлде кездеспейтін, ойдан шығарылған оқиғалар баяндалады. Ол ауызша айтылып, ел есінде ғасырлар бойы сақталып, ұрпақтан – ұрпаққа ауысып біздің дәуірімізге жеткен. Әр кезеңде ертегі айтушылар өз жандарынан ертегі мазмұнына жаңа оқиғалар қосқан. Сөйтіп ол үнемі жаңарып, толықтырылып, жетілдіріліп отырған.

Халық ерте кезде-ақ әрқашан зұлымдықты әділеттік жеңеді, адам табиғаттың асау сырларын біліп, қолдана алатын болады деп сенген. Жақсы өмірді аңсаған қашықтарға тез жетуді, ғажап күшті болуды, көкке ұшуды, жер асатына түсіп, асыл қазынасын алып, пайдалануды армандаған. Соның бәрі ертегілерге арқау болған. Сондықтан да ертегілерде халық қиялы, арманы, даналығы ғасырлар бойы жинақталған өмір тәжірибесі бар. Ертегілердің үш түрі бар. Олар:

1. Хайуанаттар туралы ертегілер

2. Қиял – ғажайып ертегілер

3. Шыншыл ертегілер

Хайуанаттар туралы ертегідегі негізгі кейіпкерлер аң, құс, үй жануарлары болады. Алайда олар адамға тән қасиеттер иесі болып суреттеледі де, сол арқылы сұм, қиянатшыл, дөрекі, қу мінез құлықтар әшкереленеді, еңбексүйгіштікті, батылдықты, адалдықты сүйсіне әңгімелейді.

Ал қиял – ғажайып ертегілерде ер жүрек, батыр адамдардың басынан кешкен сан алуан ерлік оқиғалар баяндалады. Олар жеті басты дәумен, жалмауызбен, небір құбыжықтармен күрес үстінде бар асыл қасиеттерімен көрінеді. Олар көкке ұшады, жер астына түседі, теңіздерден өтеді, азабы мол ғажайып оқиғаларды ақыл, айла – тәсілін асырып, жеңіп отырады. Осы жолда оларға Желаяқ, Таусоғар, Саққұлақ, Самрұқ құс, Қарлығаш сияқты ізгі ниетті жандар болысады, ақылды ат, алып құстар жәрдемдеседі.

1. 
   Ертегілерде нелер баяндалады?
   
2. 
   Ертегілер бізге қалай жеткен?
   
3. 
   Ертегілердің қанша түрі бар?
   
4. 
   Хайуанаттар туралы ертегілер деген не?
   
5. 
   Қиял – ғажайып ертегілер деген не?
   

1. 
   Топпен жұмыс.
   

• 
  Хайуанаттар туралы ертегілерден үзінді айту.
  

• 
  Қиял – ғажайып ертегілерден үзінді айту
  

ІІІ топ

• 
  Шыншыл ертегілерден үзінді айту.
  

2. Қалаған ертегі оқып келу

2. Қалаған ертегі оқып келу

1. 
   Ертегілерде нелер баяндалады?
   
2. 
   Ертегілер бізге қалай жеткен?
   
3. 
   Ертегілердің қанша түрі бар?
   
4. 
   Хайуанаттар туралы ертегілер деген не?
   
5. 
   Қиял – ғажайып ертегілер деген не?
   
6. 
   Ер Төстік ертегісі қандай ертегіге жатады?
   

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

* Жоспар құру. Осы жоспар бойынша бөлімдерге бөлу.

1. Ер Төстіктің дүниеге келуі

2. Өрмек тоқып отырған кемпір

3.Ер Төстіктің ағаларын іздеуі

4.Ерназардың ұлдарының елге келуі

5. Ерназардың келін алуы

6. Бекторының тұсау құруы

7. Ерназардың жалмауыз кемпірдің құрсауына түсуі

8.Ер Төстіктің достары

9.Жер асты оқиғасы

10.Кенжекейдің ақылы

11.ЕрТөстіктің әкесін құтқаруы

* Ерназардың тоғыз ұлына келін іздеген жерін тауып оқу.

* Кенжекейдің Ер Төстік туралы жаман ойлап, зарлана бастаған жерін тауып оқу.
VІ. Түсінік тексеру:

Топтастыру стратегиясы:
жанашыр

адал
қайырымды мейірімді

айлалы кішіпейіл

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

1. Ер Төстіктің көмекшілеріне сипаттама жасаңдар

2. Ертегіден халық тұмысына, сенім – нанымына байланысты әдет – ғұрып, салт – сана көріністерін тауып, әңгімелеңдер.

3. Ертегінің ұнаған жері туралы шығарма жазыңдар.

4.Ертегі кейіпкерлерінің суретін салыңдар.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1.Ер Төстік ертегісі туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлеріне мінездеме жазу.
Сабақ жоспары

1.Пән аты: Әдебиет

2.Сыныбы: 5 «Ә»

3.Күні, айы, жылы: 01.10.2014

4.Тоқсан: І

5.Мұғалім: Ж.Юнусова

Сабақтың тақырыбы: «Ер Төстік» ертегісі оның тақырыбы

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларға Ер Төстік ертегісінің тақырыбын аша отырып, кейіпкер туралы түсінік беру.

2.Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

3.Дамытушылық: оқушыларды мәтінмен жұмыс істеуге, өз пікірін қорғауға дағдыландыру, әдебиетке қызығушылығын ояту.

Сабақтың типі: пысықтау сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:
1.Ер Төстік ертегісі туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлеріне мінездеме жазу.

1. 
   Ертегілерде нелер баяндалады?
   
2. 
   Ертегілер бізге қалай жеткен?
   
3. 
   Ертегілердің қанша түрі бар?
   
4. 
   Хайуанаттар туралы ертегілер деген не?
   
5. 
   Қиял – ғажайып ертегілер деген не?
   
6. 
   Ер Төстік ертегісі қандай ертегіге жатады?
   

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру: Ертегі жайлы қайта түсіндіру


VІ. Түсінік тексеру:

Топтастыру стратегиясы:
жанашыр

адал
қайырымды мейірімді

айлалы кішіпейіл

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

1. Ер Төстіктің көмекшілеріне сипаттама жасаңдар

2. Ертегіден халық тұмысына, сенім – нанымына байланысты әдет – ғұрып, салт – сана көріністерін тауып, әңгімелеңдер.

3. Ертегінің ұнаған жері туралы шығарма жазыңдар.

Ер Төстік ертегісін оқып келу

Ертегі кейіпкерлерінің суретін салыңдар.

Сабақ жоспары

1.Пән аты: Әдебиет

2.Сыныбы: 5 «Ә»

3.Күні, айы, жылы: 02.10.2014

4.Тоқсан: І

5.Мұғалім: Ж.Юнусова

Сабақтың тақырыбы: «Аяз би» ертегісі, мазмұны

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларға «Аяз би» ертегісі туралы түсінік беру, мазмұны мен құрылымын талдату.

2.Тәрбиелік: оқушыларды қайырымдылыққа, мейірімділікке, адамгершілікке, татулыққа, еңбекті сүюге тәрбиелеу.

3.Дамытушылық: Оқушылардың логикалық ойын кеңейту, сөйлеу мәдениетін арттыру, сөздік қорларын молайту, шығармашылық қабілетін ұштау.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: ойын сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: талдау, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару


ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1.Ер Төстік ертегісі туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлеріне мінездеме жазу.

3. Ертегі кейіпкерлерінің суретін салу.

1. Ер Төстіктің ертегінің ұнаған жері туралы шығарма жазыңдар.

2. Ер Төстіктің ертегі кейіпкерлерінің суретін салыңдар.
ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

* Сабақтың шарты : Сабақ негізінен үш ойыншымен жүргізіледі. Қалған оқушылар сарапшылар болып табылады.

Бірінші ойыншыға:

1. 
   Уәзірлер не үшін Жаманда адамның жаманы деп шешті?
   
2. 
   Хан уәзірлерімен келісіп, Жаманның әйелін алу үшін Жаманды қайда жұмсайды?
   

1. 
   Уәзірлер не үшін құстың жаманы деп қырғауылды таңдады?
   
2. 
   Хан Жаманды қайда көшіріп жібереді?
   

1. 
   Жаман не үшін шөптің жаманы қарақоға деді?
   

Бірінші ойыншыға:

1. 
   Барсакелместегі «інжілі қой» ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты?
   
2. 
   Жаман тұлпардың сиырға шатыс екенін қалай білді?
   

1. 
   Барсакелместегі «інжілі үйрек» ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты?
   
2. 
   Жаман гаухар тастың ішінде құрт бар екенін қалай білді?
   

1. 
   Барсакелместегі «дәудің інжілі қара арғымағы » ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты?
   
2. 
   Жаман ханның наубайдың баласы екенін қалай білді?
   

1. 
   «Е, шырағым, жасым сексенге келгенде біреудің қанын жүктеп не қылайын? Бір сыр бар еді, оны тәңірінің өзі ғана білетін еді, мен білетін едім». Осы сөз кімнің сөзі?
   
2. 
   Ертегіде Жаманды дарға асып өлтіргелі жатқанда кеоген адам қалай бейнеленген?
   

1. 
   Ханның әкесінің аты кім еді?
   
2. 
   Жаман неліктен ханға шынын айтпаған еді?
   

1. 
   Меңді сұлу Жаманды өлімнен құтқарып, дардың жібін қиып, көкірегіне қылышын тастап кеткені оның не дегені? (Мен үшін күнәсіз өлме, ерлігіңді көрдім. Қылыш үстінде серт жүрмейді деуші еді, антыңды қайтып ал , дегені еді).
   
2. 
   Уәли байдың қызы Меңді сұлуға келген бай балалары мен бай балалары қыз берген заттарды көргенде неге ашуланатын? («Менің үйімде пышағым жоқ па, болмаса қазынамда гауһар тасым жоқ па, я тіпті қайрақ таба алмай жүрмін бе?)
   

Бірінші ойыншыға ІҮ бөлімнің сұрағы

1. 
   Хан шаңыраққа қарап , ойланып жатып, қырық уәзіріне қандай жүмбақ жасырады? (жау шапты, ел бүлінді, апат соқты)
   
2. 
   Жаман Барсакелместен келгенде ханға не дейді?(Уәзірлер шығарып салған соң, бір аш арыстан соңымнан қалмады. Мына жауды мұқатайын деп, қылышымды суырып алып қуып кеттім. Осы сіздің ордаға кірді ме деп отырмын)
   

1. 
   Жаманды шақыруға хан бір адамды жібереді. Жіберген жігітті барып, үйден сығалап қараса, төрде төсек үстінде Жаман жатыр. Ал Жаманның әйелі оы уақытта не істеп отыр еді?(әйел төрдегі айнаға қарап, өз көркіне таңғалып отыр екн).
   
2. 
   Жаман өзі хан болған соң ордасының маңдайшасына не шегелеп қойды? (жыртық тоны мен жаман тымағын)
   

1. 
   Шегелеулі тымағы мен тонына қарап, Жаман не деп өз көңілін басатын? (« Ай, Аяз, баймын деп аспа, ханмын деп таспа! Аяз, әліңді біл, Құмырсқа жолыңды біл)
   
2. 
   « Аяз би» ертегісі ертегінің қай түріне жатады?