Сабақтың тақырыбы: Натрий және калий Сабақтың мақсаты

• 
  Металдардың физикалық қасиетін ажырата білу
  
• 
  Металдардың табиғатта таралуын есте сақтау
  
• 
  Металдардың химиялық қасиеттерін анықтайбілу
  

• 
  Натрий, калий қасиеттерін сипаттай білу
  
• 
  Теориялық білімдерін жүйелей білу
  
• 
  Есептер мен жаттығуларды өзбетімен шығара білу
  
• 
  Элементтердің биологиялық маңызын білу
  
• 
  Өзгерістер тізбегін, химиялық реакция теңдеулерін жаза білу
  

(өтілген тақырып бойынша танымдық қызығушылығын ояту)

• 
  Танымдық сұрақтар
  
• 
  Тест тапсырмалары
  

• 
  Сәлемдесу
  
• 
  Оқушылардың сабаққа қатысын, сабақ құралын тексеру
  

1. 
   Металдар периодтық жүйеде қалай орналасқан?(сол жақ жоғарғы бөлікте,диоганаль бағытта негізгі және қосымша топшада орналасқан)
   
2. 
   Элементтер қасиеттеріне қарай қалай жіктеледі?( S, p, d, f )
   
3. 
   S – элементтерге жалпы сипаттама?( эс эелементтер периодтық жүйеде І, ІІ топтық негізгі топшасында орналасқан элементтер )
   
4. 
   Сілтілік металдардың периодтық жүйедегі орны? ( І топта, негізгі топшада)
   
5. 
   Сілтілік металдарды ата? ( Литий, натрий, калий, рубидий, цезий, франций)
   
6. 
   Сілтілік металдардың топ бойынша қасиеттері қалай өзгереді?( жоғарыдан төмен қарай атом радиусы артады, электртерістілік кемиді, балқу, қайнау температурасы төмендейді.)
   
7. 
   Сілтілік металдардың табиғатта кездесуі?( тек қосылыс түрінде кездеседі, көбінесе сульфаттар, хлоридтер, силикаттар түрінде)
   
8. 
   Сілтілік металдардың тотықтырғыш және тотықсыздандырғыштық қасиеті? ( ең күшті тотықсыздандырғыштар, басқа металдарға қарағанда белсенділіктері жоғары аяқталған қабат болу үшін өздерінің бір электрондарын оңай беріп жіберіп тотығады)
   
9. 
   Сілтілік металдардың физикалық қасиеті? ( күмістей ақ түсті, жұмсақ, жеңіл балқиды )
   
10. 
    Сілтілік металдардың реакциялық қабілеті? ( белсенді металл болғандықтан қабілеттері өте жоғары, сондықтан сілтілік металдарды керосин н\е парафин майы қабатының астында сақтайды.
    

1. 
   S- элементтер қандай тотығу дәрежелерін көрсетеді?
   

2. 
   Сілтілік металдар валенттілігі?
   

3. 
   Ең жеңіл металл?
   

4. 
   Ең ауыр металл?
   

5. 
   Ең қатты металл?
   

6. 
   Ең жұмсақ металдар?
   

7. 
   Франций элементін анықтаған химик?
   

8. 
   NаСІ ерітіндісі электролизінде анодта бөлінеді?
   

9. 
   Тұз қышқылымен әрекеттеседі?
   

10. 
    Табиғатта алтыншы, жетінші орындарда орналасқан сілтілік металдар?
    

Демек, бүгінгі сабағымызда сілтілік металдардың ішінде кең тараған натрий және калий ұғымымен танысамыз.Ендеше дәптерлеріңізге бүгінгі күн мен жаңа тақырыпты жазып қойыңыздар. Бұл элементтермен күнделікті сабақтарымызда жиі естіп жүрміз.Жаңа сабағымыздың жоспарымен таныс болыңыздар.

Жоспар: - Натрий, калий металының периодтық жүйедегі орны

- Натрий калий металының физикалық қасиеті

- Натрий, калий металының алынуы

- Натрий, калий металының химиялық қасиеті

- Натрий, калий металының табиғатта таралуы мен қолданылуы

Натрий, калий металының периодтық жүйедегі орны

Реттік нөмірі 11	Nа	Тобы І Негізгі Валенттілігі І	К	Реттік нөмірі 19
Аr ₌ 23 г				Аr ₌ 39 г
Периоды ІІІ				Периоды ІV
Қатары 3				Қатары 4

Натрий калий металының физикалық қасиеті

ρ₌0,97 г\см3	Nа	Күмістей ақ түсті Жұмсақ Жеңіл Пышақпен оңай кесіледі Оңай тотығады	К	ρ₌0,86 г\см3
Балқу темп. 97,7◦С				Балқу темп. 63,5◦С
Жер қыртысында 2,64%				Жер қыртысында 2,41%

Натрий, калий металының алынуы

Өнеркәсіпте: электролиздеу әдісі арқылы 1807ж ағылшын ғалымы Г.Дэви алды

2NаСІ→ 2Nа + СІ2

КСІ+ Nа→NаСІ + К (800◦С)

1.Жалынға әсер ету. Натрий – сары түс береді. Калий – күлгін түс береді

2. Жану реакциясы. 4Nа+О2→2Nа2О 4К+О2→2К2О

3.Бейметалдармен әрек. 2Nа+СІ2→2NаСІ 2К+СІ2→2КСІ

4.Сутекпен әрек. 2Nа+Н2→2NаН 2К+Н2→2КН гидрид түзеді.

5.Сумен әрек. 2Nа+2Н2О→2NаОН+Н2 2К+2Н2О→2КОН+Н2

6.Қышқылдармен әрек. Nа+Н2SО4→Nа2SО4+Н2 К+Н2SО4→К2SО4+Н2

Натрий, калий металының табиғатта таралуы мен қолданылуы

Көбіне қосылыстар түрінде кездеседі.натрий, калий қосылыстары әр түрлі мақсатта қолданылады.

-медицинада

-металлургияда

-транспортта

-органикалық химияда

«Натрий» тобы №3 157 бет

«Калий» тобы №5 158 бет

3. Есептер сыры

- Натрий оксиді құрамында натрийдің, калий оксиді құрамында калийдің мөлшері неше пайыз?

- Қанша грамм калий 11,2л хлормен реакцияласады?(қ.ж)

- 9,2 г натрий сумен әрекеттескенде қанша грамм натрий гидроксиді түзіледі?

- шығымы 70%-тік 42,6г натрий сульфаты 70%-тік 41,6г барий хлоридімен қосылғанда түзілетін

тұнбаның массасы қандай?

№1 тәжірибе Натрий қосылысын қолданып, газдың бөлінуін бақылаңыз

Nа2СО3 +2 НСІ →2 NаСІ+ СО2↑+Н2О газ көпіршіктері бөлінеді,көмірқышқыл газы

№2 тәжірибе Калий қосылын пайдаланып, тұнба түзілуін бақылаңыз

2 КОН+ҒеSО4 →К2SО4 + Ғе(ОН)₂ ↓ қоңыр жасыл тұнба

№3 тәжірибе (экраннан) NаОН + СuСІ₂ → NаСІ+Сu(ОН)₂ ↓ көк тұнба

№4 тәжірибе (экраннан) NаОН + ZnСІ₂ → NаСІ+Zn(ОН)₂ ↓ ақшыл тұнба

5.«Химия және адам» шығармашылық жұмыс

6. «Ой-түйін» Графикалық диктант (иә н\е жоқ)

Сілтілік металдар І топта орналасқан - иә

Натрийдің 23 электроны бар - жоқ 11

Калийдің электрондық қабаты 5 - жоқ 4

Натрий жалынды сары түске бояйды – иә

Калий ең жеңіл металл – жоқ Литий

Калийдің нейтрон саны 19 – жоқ 20

Натрий,калий металдары оңай балқиды – иә