Сабақтың тақырыбы: «Өсімдікті қорғау керек»

1. Оқушылардың білімін тереңдету, нығайту, қорытынды жасау.

2. Пәнге деген қызығушылығын арттыру, ой-өрісін, тіл байлығын, шығармашылық тапсырмалар арқылы ақыл-ойын дамыту

3. Табиғатты құрметтеуге, аялай білуге үйрету, еңбекке, адамгершілікке тәрбиелеу.

плакат, семантикалық карта, слайд, гүлдер, карточкалар

I. Психологиялық дайындық (2 слайд)

- Терең дем алайық, жарық түсіп тұрғанын елестетіп көріңдер

- Бұл таңғажайып жарық, жүрегімізде тыныштық, сүйіспеншілік әкеледі.

- Керемет! Жүрегімізде әдемі гүл ашылып келеді. Қандай әдемі!

- Түрлі-түсті күлтелері құлпырып тұр.

- Бұл сендердің аталарың, әжелерің, әкелерің, аналарың. Ал гүлдің ортасындағы дөңгелек – сен.

- Бұл жай гүл емес, ол- сүйіспеншілік гүлі- табиғаттың бір бөлігі.

- Ендеше дүниетану сабағынан табиғаттың бөлігін оқып, үйренуді жалғастырайық.

Биылғы жылы еліміздің егемендік алғанына 20 жыл толуына байланысты

елімізді көгалдандыру мақсатында «Жасыл ел» бағдарламасын жалғастырайық.

- Балалар сабақтағы көңіл-күйлерің қандай?

-Біз дүниетану сабағына жасыл түсті таңдадық,себебі мақсатымыз: «Өсімдік әлемін қорғау. Адамзаттың денсаулығын нығайту».

- Олай болса еліміздің қалаларын гүлдендіруге ат салысайық.Ол үшін

өсімдік туралы қаншалықты білетінімізді өткен тақырыпты сұрау арқылы тексерейік.
II. Үй тапсырмасын тексеру.

Үш топқа бөлініп тапсырма орындау.

І-топ 1.Өсімдік топтарын анықта. (3слайд)

-Ұқсастығы:

- Айырмашылығын тап.

2. Өсімдік өсу үшін не қажет?

1-оқушы. Ағаштар, бұталар, шөптер, су өсімдіктері.(әр топтағы өсімдіктерді

атайды.)

2-оқушы. Ұқсастығы : өсімдік тобы, айырмашылығы:сабағы- жуан, жіңішке,

қатты, жұмсақ, біреу, көп; жапырағы- жалпақ, қылқанды. Гүлдері

түрлі түсті болып келеді.

3-оқушы. Өсімдік өсу үшін ауа, жылу, жарық, қорек қажет.
ІІ-топ 1. Оқы, өсімдік түрлерін белгіле,түсіндір. Семантикалық картамен жұмыс (4, 5 слайд)

-Ұқсастығы:

-Айырмашылығын түсіндір, дәләлде.

2. Өсімдіктердің жабайы және мәдени өсімдік деп аталатын себебі неде? Мысал келтір.

1-оқушы тақтада белгілеп, түсіндіреді.

Айырмашылығы: өсу ортасы әртүрлі.

2- оқушы. Жабайы өсімдіктер өздігімен өседі. Ал мәдени өсімдіктерді адам өзі өсіреді.Оларға егістікте, бау-бақшада өсетін өсімдіктер жатады.

ІІІ-топ 1. Өсімдіктер қанша жыл тіршілік етеді? (6 слайд)

-Ұқсастығы:

-Айырмашылығын түсіндір, дәлелде, мысал келтір.

2. Өсімдіктің тіршілік ортасын ата.

1-оқушы. Өсімдіктер бір жылдық, екі жылдық, көп жылдық болып бөлінеді.(әр топтағы өсімдіктерді атау)

2-оқушы. Өседі, гүлдейді, тұқым береді, өледі.

3-оқушы. Айырмашылығы: өмір сүру ұзақтығында.

4-оқушы. Өсімдіктер далада, тауда, шалғында, суда өседі.
Өсімдіктің маңызы қандай? (7слайд)

Оқушылардан күтілетін жауап:

- таза ауа

- баспана

- қорек

- тағам

- дәрі-дәрмек

- демалыс орны

Әр топ жауап берген сайын картадан қалаларға гүл жапсырады.

Сергіту (қимылмен)

Тербеледі ағаштар

Алдымнан жел еседі

Қызыл-жасыл гүлдері

Көздің жауын алады

Үзіп- жұлмай бекерге

Аялайық біз оны!

- Дұрыс айтасыңдар балалар, өсімдік туралы жақсы меңгеріпсіңдер.Бүгінгі жаңа сабағымызда өсімдікті қорғаудың қаншалықты маңызды екендігін оқитын боламыз.

Сабағымыздың тақырыбы: «Өсімдікті қорғау керек»

1. Мұғалімнің түсіндірмесі (8- 19 слайд)

Өсімдік- тіршілік тірегі. Өсімдіктер жылына ауа қабатына 400 млн. тонна оттегін бөліп шығарады. Жылына бір адам тыныс алу үшін 173 мың литр оттегін қабылдайтыны анықталған. Өсімдіктер ауада ауру тудыратын бактерияларды жоятын ерекше зат бөліп шығарады.

Сонымен бірге жануарлар үшін қорек, баспана . Ал адам тағам, үй, жиһаз, ауырғанда ем ретінде пайдаланады.

Адамның түрлі іс-әрекеттері өсімдікке әсер етеді. Тікелей әсері-орманды кесу.Кешенді әсері- ауылшаруашылық зиянкестерімен күресу үшін егістіктерді, бау-бақшаны, егістіктерді жояды.Ойланбай істелетін іс-әрекеттері-шаруашылық саласында, демалыс кездерінде байқамай өрт шығып , өсімдіктерге зардабын тигізеді. Кейінгі жылдары республикамыздың орман қоры аумағында 2257 орман өрті орын алды. Бұл өрттің 70%-зы отты дұрыс пайдаланбаудың салдарынан болған. Арал теңізі, Қазақстанның қызыл кітабына енген өсімдіктер, оларды сақтау туралы айтып өту.

2. Тізбектей оқу

3. Әр топқа жеке тапсырма беру

Топтық жұмыс.

1. топ. Өсімдіктердің адам мен жануарларға қандай қажеттілігі бар? Мысал келтір, дәлелде

2. топ. Адам өз әрекетімен өсімдік әлеміне қалай әсер етеді?

3. топ. Өсімдікті қорғау үшін қандай шара қолданылады?

Экология балалар көзімен. (20-21слайд)

-«Экология» деген ұғымды қалай түсінесіңдер?

- 1886 жылы «экология» терминін атақты неміс биологы Эрнест Геккель ғылымға енгізген және «табиғат пен тірі ағзалардың қарым-қатынасын зерттейтін» ғылым деген анықтама берген.

- Адам ақыл-ойының нәтижесі атом станциялары, зауыттар өмірімізді байыта, жеңілдете түсумен қатар қауіп туғызуда.

- Экологиялық, санитарлық жағдайдың нашарлауы салдарынан жұқпалы аурулар көбейіп отыр.

- Орманда 400 жыл жасайтын жөке ағашы қала ауасында 50-80 жыл ғана өмір сүреді.

І топ «Табиғатты аялайық» шығармашылық жұмыс

ІІ топ « Жасыл ел» сурет салу, қорғау

Тыйым салынады!

- Ағашты кесуге, сындыруға болмайды.

- Отты көрсең сөндір!

- Қалдық заттарды тастама!

- Ластауға болмайды.

- Табиғатты тиімді пайдалану керек!

Бір тал ексең, он тал ек.

ІІІ топ Таза болса табиғат, аман болар адамзат.

Пайдалы және улы өсімдіктер, маңызы. Ізденіс жұмыстары бойынша әңгімелеу.

1- оқушы. Қазақ жерінің осынау дарқан даласы мен орман, тоғайында 6 мыңнан астам өсімдік түрі бар.

2- оқушы. Өсімдіктер пайдалы және улы болып келеді.Емдік қасиеті бар өсімдіктерге шырғанақ жатады.Оны ыстық- суық болып ауырғанда емдік дәрі ретінде қолданады.

3- оқушы. Шетен- Оның жемісін бауыр, бүйрекке іш жүргізуге пайдаланады.

4- оқушы. Арша – қуықтың қабынуын басатын дәрі ретінде қолданып келеді. Аршамен тіс тазалау пайдалы.

5- Ащы мия-асқазан ауруы, түрлі жараларға қолданады.Улы дәрі. Абайлап қолдану керек.

Өсімдік әлемін сақта!

Тиімді пайдалан!

Улы өсімдіктен сақтан!

Қорытындылау.

Ойын. Табиғаттан нені үйрендім? Тақтада бейнелеу.(22 слайд)

- Мен күннен мейірімділікті үйрендім (күнді салу)

- Мен судан тазалықты үйрендім (суды салу)

- Мен әдемі гүлдерден нәзік болуды үйрендім (гүлді салу)

- Мен ағаштан мықты, төзімді болуды үйрендім (ағаштың суреті)

- Мен табиғаттан қайырымдылықты үйрендім (құсты бейнелеу)

- Мен табиғатты қорғауды үйрендім (шөпті бейнелеу)

- Міне балалар, білімдеріңмен еліміздің бірнеше жерлерін гүлдендірдіңдер.

Ең көп еңбек сіңірген топты атау, бағалау.

Үйге тапсырма, аяқтау.

(Тәрбие сағаты)

Мақсаты: 1.Қазақ халқының ежелден сақталып,атадан балаға мұра етіп қалдырған салт- дәстүрін,наурыз мейрамының мәнін түсіндіру,әрі дамыту және көркейту.
2. Окушылардың ойлауын дамыта отыра,ой қиялын,өрісін,іздену негіздерін дамыту.
3. Оқушыларды ұлтжандылыққа,имандылыққа,инабаттылыққа.халқымыздың салт-дәстүрін қастерлеуге,сақтауға тәрбиелеу.

Көрнекілік: Буклет,кестелер,шарлар,қанатты сөздер.Үнтаспа.

Сабақтың барысы
Ұйымдастыру:

1- жүргізуші: Наурыз қазақтың шын мағынасындағы ұлттық мейрамы.Наурыз 22-де күн мен түн теңеледі,қыс өтіп көктем келеді.Тіршілік басталады.Қазақ халқы үшін үлкен мейрам – Жаңа жыл Наурыз мерекесі.

(осы өлең жолдарын талдап, «Наурыз тойы» дегеніміз не ол жөніңде естіп,білгендерін ортаға салу)

Наурыз мейрамы- өте ерте заманнан бері халықтар тойлап келе жатқан тұрмыстық мереке.Ол парсымыз «Нау-рыз» жаңа күн деген сөзнен шыққан.Бұл жөнінде халқымыздың кемеңгер ұлдары Абай,Шәкәрім,Мұхтар Әуезов,Ахмет Байтұрсынов біршама деректер жинаған.Күн мен түн теңелген,мал төлдеп, адамның аузы аққа тиген,жер бусанып, малдың аузы көкке тиген ырыстың басын қазақ елі – «Ұлыстың ұлы күні»- деп атайды екен.
2-жүргізуші: Сондықтан біріншіден Наурыз тепе-теңдік мерекенің негізгі арқауы,мәңгі деп есептелген.

2. Наурыз- күні жаңарудың,өсудің, түлеудің басы.

3. Наурыз күні имандылық мереке.Алдына келген атанның құны болса да кеш.

4. Наурыз көктем мерекесі,еңбек тойы,ырыс мошылық бастауы.

5. Наурыз мерекесі мейірімділік,қайырымдылық мейрамы.

(әр қанатты сөзге оқушы өз ойын нақтылай жеткізілуге ұмтылды)

1- жүргізуші: Ұлы күні кәрі- жас,

Құшақтасып көріскен.

Жаңа ағытқан қозыдай,

Жамырасып өсірген.

Наурыз той құтты болсын!

(оқушылар «Наурыз» мерекесіне шашу ретінде өз білетін өлең шумақтарын оқып,оның мәнін аша білді).

Жадырайды әр адам мұң шақпастан.

Ой ағайын, келіңдер!

Бүгін бізде –

Наурыз көже құрт - қатық,бұршақ қосқан.

Бәрі:

Есік ашып,шашу шашып,

Ел боп қарсы алайық..

2- Оқушы: Бүгін күн кенелді,

Жер шуаққа кенелді,

Соны тойлар ел енді.

3-Оқушы: Наурыз той салтымыз,

Көгерсін деп халқымыз

Көшеге тал егеді.

4-Оқушы: Өмір бағы жайнасын,

Бақта бұлбұл сайрасын.
5-Оқушы: Күреп алтын күрекпен,

Қарды еріткен Наурыз!

Жатыр көктем түлетіп,

Бүрлеп бақша – бауымыз.

Ұлы күні ұлыстың

Күн мен түнді теңеген

Тәтті дәмін ырыстың

Таттық Наурыз көжеден.

(«Қазақы дастарханы » әні )
2 – жүргізуші:Армысыз әлемнің алтын шырағы,

Күн Ана! Төрлетіңіз!

Атар таңға,батар күнге тәу-тәу!

Күн Ана.

1 – жүргізуші:Жыр сыйлаған,нұр сыйлаған тіршілікке,

Құтты болсын қуанышың Ару көктем,

Шақыратын бәрімізді бірлікке.

Көктем Ару.

-Армысыздар халайық,

Бармысыңдар халайық,

Наурыз тойын жұп жазбай

Жылда қарсы алайық.

Өшкен шырақ жағылсын,

Көктемнің әрбір ақ таңы,

Қуанышпен, жақсылықпен ашылсын.

(«Наурыз» әні орындалды.)

2 – жүргізуші:- Бүгін ұлыстың ұлы күні!Ата бабаларымыздың сөзімен айтсақ

«Ақ түйенің қарны жарылған күн». Ендеше,Наурыз мейрамының салтанаты

Наурызды шақырайық.

Есік ашып шын жүректен,

Ел болып қарсы алайық!

\\

Күн Ана.

Наурызым келді – ау!

Жаңа жылым жарылқа,ескі жылым есірке.

Ұрпақтарым аман ет.

Жамандық әрі кет,әрі кет.

Алас,Алас! Бар бәледен қалас.

Наурыз батырым келе ғой!
Наурыз батыр.

Сәлем Анам алтын күн,

Нұр шуаға халқымның.

Ашық болсын аспаным,

Аман болсын жас – кәрің.

Жыл иесі тышқаным,

Құт иесі тышқаным,

Бақыт әкел еліме

Құт – береке молшылық

Дари берсін жеріме.

Қастерлейік,қадіріңді білдік пе!

Құтты болсын Ұлыс күн жұмылдырған

Бәрімізді ынтымақ пен бірлікке!

Бәрі: Жарқыраған жыл нұрды,

Жаса, Наурыз дәстүрлі!

(«Наурыз келді әні»)
II – БӨЛІМ

Оқушыларды екі топқа бөлу (сайыс ұйымдастыру

«Наурыз» тобы «Көктем» тобы
1. Топ атын қорғау.

2. Мәнерлеп оқу сайысы.

3. Өлең шумағын құрастыр.

4. Мақал – мәтелді аяқта.

5. Ребус шешу.

6. Сөз жұмбақ шешу.

Қорытындылап, марапаттау.

Мерекелік кеш әсем ән, би,өлең – жырмен жалғасты.

Наурыз көже таратылды.

Қош келдің, Наурыз!

Мақсаттары:

Білімділік:

Оқушыларға Наурыз-жыл басы, яғни дін мейрамы емес, ұлт мейрамы екендігін тарихи маңызын түсіндіру. Ата-бабамыздан ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келе жатқан ұлттық тәрбие туралы түсінік беру.
Дамытушылық:

Өлең, мақал-мәтелдер арқылы тілдік қорларын дамыту. Өз ұлтына деген сүйіспеншілігін арттыру.

Тәрбиелік:

Ата-ана, оқушы, ұстаз, жұртшылық өкілдерін ынтымақтастандыру. Қазақ халқының салт-дәстүрін, тілін, дінін, әдет-ғұрпын сақтауға, қастерлеуге тәрбиелеу.

Көрнекіліктер:

Қазақтың киіз үйі, жабдықтары, ұлттық киімдер, ұлттық тәрбие жөнінде нақыл сөздер, мақал-мәтелдер, наурыз мерекесіне арналған қабырға газеті, көрме т.б.

Пайдаланылған әдебиеттер:

Қош келдің Наурыз!, «Халық тәлімі-тәрбие бастауы», «Шаңырақ энциклопедиясы», «Ата мұраң-асыл қазына», «Салт дәстүрді білесің бе?» т.б. әдебиеттер, журналдар.

Барысы: а) Ұйымдастыру
ә) Тәрбие сағатының тақырыбын хабарлап, мақсатымен таныстыру.
І. Кіріспе сөз: Құрметті қонақтар, ата-аналар, ұстаздар, оқушылар!

Осы бүгінгі жиналып отырғанымыз көктем мезгіліндегі қазақтың ұлы мейрамы Наурыз-яғни Жаңа жыл! Бұл туралы қазақтың мақалы да бар: «Орыста мейрам көп, қазақта айран көп». Жалпы мұсылман жұртына ортақ ораза, құрбан айттарын есептеменгенде, біздің қазақта жалғыз-ақ мейрам бар, ол-Наурыз. Қазақ халқы айранға бай болғанымен, мейрамға жарлы екендігі осыдан көрінеді.

Наурыз айының 22-інде күн мен түн теңеледі. Адамдар бір-бірін мерекемен құттықтайды. Жеті түрлі тағамнан наурыз көже пісіреді. Үлкен кісілер ақ тілек айтып, бата береді.

Енді, міне осы қуанышты күн, жаңа жылдарыңыз құтты болсын халайық. Әр шаңыраққа береке, бірлік, мәртебе келсін!

Наурыз тойы тамаша,

Наурыз тойы жаңаша.

Табиғат та тамаша,

Тамылжып тұр жараса.

Наурыз тойы салтанат,

Наурыз тойы мархабат.

Әр жүректен ән тарап,

Шаттанады шартарап.
Оқушылар: Қарсы алайық Наурызды (музыка тоқтайды).

Наурыз-қыз:

Нөкерлерім қасымда.

Ұлыс күнге,

Жеттім міне асыға.

Келген жылым,

Жақсылыққа басташы.

Қуанышпен әр үйдің,

Босағасын атташы.

Келген жылым,

Шуағыңмен, тасып от.

Адамдарды бір-біріне ғашық ет.

Келген жылым,

Болсын дәйім бақытты.

Тыңдаңыздар енді халқым,

Жыл иесі тышқанды.
Тышқан: Мен тышқан, жыл алды бола білдім.
Жалғаймын доңыз жылдың жора күнін.
Келдім мен ақ тілекті жалау етіп,
2 «Б» сыныптың қонағымын.
Мен тышқанмын, жақсы оқудың жалауымын,

Өнегелі тәртіптің алауымын,

Бұл сыныптың, намысының бастауымын,

Бұл мектептің алға сүйрер тарауымын.

Бастаушы: Наурыз келсе,

Құт келгені халайық!

Есік ашып, шашу шашып,

Ел боп қарсы алайық. (шашу шашылады)

(Ән. «Наурыз». Әні: М. Ілиясовтікі).
Бастаушы: Қымбатты қонақтар! Енді ортамызға ақ ниетпен, шын пейілмен, дархан көңіл жарқын ниемтімен Қызыр ата келеді. Кәне, қарсы алайық.
Бәрі: Қош келдіңіз, Қызыр ата! (Қызыр ата бата береді).

Ұрпақтардың бағы болсын,

Арайланған таңы болсын.

Ақ батамен қол жайғанның,

Тілегінің бәрі болсын!

Бастаушы: Уа, халайық, құлақ сал!!!

Оқушы: Қыс өтіп, қар кетіп,

Қошақан тобы: №1. Наурыз дегеніміз не?