Сабақтың тақырыбы: С. Сейфуллин,,Ақсақ киік`` өлеңі. 5-сынып. Сабақтың мақсаты

а) ақын жайлы білетін мәліметтерді тыңдай отырып жаңа мағлұматтар алуына жағдай туғызу,``Ақсақ киік``өлеңінің тақырыбы мен идеясын ашу;

ә) өлеңді мәнерлеп оқу, өлең мазмұнын менгере отырып автор шеберлігін тануына көмектесу, өлеңді теориялық жағынан талдай білуге үйрету;

Дамытушылық:

а) шығармашылық жұмыстар арқылы ойлау қабілетінің дамуына, тіл байлығының артуына ықпал жасау; ә) өз бетінше зерттеу, талдау жұмыстарына машықтанып, түйінді ой,өзіндік пікір қалыптастыруына жол ашу;

а) Оқушылармен амандасу, түгелдеу.

ә) Оқушы зейінін өлең жолдарымен сабаққа аудару.

``Өнер алды-қызыл тіл``

Анаңдай оны құрметте!

 Қапсымай,талмай үйрен, біл,

Асылын сөздің өрнекте.

Ана тіл-асыл қазына,

Байлығың-білсең ол сенің.

Жеткізер өмір жазына,

Сонымен өсер өркенің, -дей отырып сөз өнерін, асылын,тіл тазалығын сезінетін әдебиет сабағын бастаймыз.

І Білу.

II. Үй тапсырмасын сұрау.

М.Жұмабаевтың «Қысқы жолда» өлеңін жатқа сұрау. Шығармашылық жұмыстарын тексеру. (эссе, сурет салу)

Сабақтың мақсатымен таныстыру.

-Балалар, біз бүгін үш бәйтерегіміздің бірі С.Сейфуллин өмірімен "Ақсақ киік " өлеңімен танысамыз. Өлеңімен таныспас бұрын ақын туралы нені білуіміз керек?

 Тарих пәнімен байланыс.
Мәліметтер. -С.Сейфуллин туған жылы, жері. -Ақынның өмір жолы, репрессия құрбаны болуы - тарихи кезең Бетпақдала арқылы Верныйға жетіп кеңес үкіметін құруға атсалысуы.

1.Құрманғазы Сағырбаевтың "Ақсақ киік” күйін тыңдату. Мұғалім өлеңді мәнерлеп оқиды. Оқушыларға оқыту.

-Сегіз көштік-ұзындық өлшемі.

-Таңы-жануардың сұлу мүсіні.

-Қос-шатыр,күрке. -Бетеге- шөп атауы.

-Киік –аталық жануар. -Бөкен-аналық жануар.

3.Өлеңде көркемдегіш тәсілдің бір түрі теңеу кездеседі. Мына жолдарға назар аударайық.

Қап-қара екі көзі мөлдіреген,

Әдемі екі танау желбіреген.

Елеңдеп жас балаша жалтаңдайды,

Жел түрткен жусаннан да селдіреген.

Ар-қа-ның Бет-пақ де-ген да-ла-сы бар,11 а

Бет-пақ шөл ой-лы-қыр-лы па-на-сы бар 11 а

Сол шөл-де ел жоқ ,күн жоқ ө-сіп- өн-ген 11 б

Жән-дік-тің киік де-ген ба-ла-сы бар 11 а

1 шумақ, 4 тармақ, 3 бунақ, 11 буынды қара өлең ұйқасы деп аталады.

 - Балалар,енді осы өлеңде басты кейіпкер киік деген жануар емес пе?

- Жануардың табиғи ерекшелігі.

- Мекен ететін ортасы туралы.

 Ал енді осы киіктердің бүгінгі күнде өмір сүру деңгейі қандай? Оның сандық көрсеткіші туралы не білеміз?

-Киіктің дене тұрқы,салмағы,жылдамдығы туралы түсінік беру.

. -Міне,балалар,біз сендермен ақ бөкендердің өмірі туралы жалпы мағлұматты алып отырмыз.

Балалар,осы өлеңі арқылы ақын бізге нені айтқысы келді? Біз нені түсіндік?

VII. Сөз соңында айтарымыз,ақынның айтайын деген ойы табиғатты қорғау, жан-жануарларды аялау екен. Осыған байланысты қазақ халқының әнші-күйшілерінің шығармасы да жетерлік. Құрманғазының”Ақсақ киік” күйі, Жақсыкелді Сейілов ағамыздың "Жез киік” әні, С.Сейфуллиннің сөзі мен қоса әні де айтылатын "Ақсақ киік” әнінің барлығында жазықсыз жануарға деген аяныш сезімі айқын байқалады. Бүгінде жаңа әннің қатарын "Ақбөкен”өлеңімен толықтырған.
VII .Үйге тапсырма

1.”Ақсақ киік''өлеңін мәнерлеп оқу,үзінді жаттау.

2.”Біз - табиғат сақшысымыз” ойтолғау жазу.

3.Оқиға желісіне байланысты сурет салу.

Күні:

Сыныбы: 8

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын.

Кезектес салаластың құрамындағы жай сөйлемдер тек салаласа байланысады. Құрамындағы жай сөйлемдер бірде, біресе, кейде деген кезектес мәнді жалғаулық шылаулар арқылы байланысады, араларына үтір қойылады.

116- жаттығу.

117-жаттығу. Баяндауыштарды тиянақты етіп,сөйлемдерді салаластыра байланыстырыңдар.

ІV Талдау.

Мен біресе сағатқа қараймын, біресе сыртқа шығып жол қараймын. Олар біресе тоқтап демалады, біресе күн ұзақ жүріп алады. Балалар бірде футбол ойнайды, бірде өзенге барып шомылады.

Сөйлемдерге синтаксистік, морфологиялық талдау жасау.

V Жинақтау.
Топтастыру стратегиясы:

Ыңғайлас себеп-салдар

қарсылықты талғаулы

түсіндірмелі кезектес

119-жаттығу. Ереже жаттау. 5 сөйлемге синтаксистік талдау. М. Әуезовтың «Көксерек» шығармасы бойынша.

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру, оның ішінде келер шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойлау қабілетін, сабаққа деген қызығушылығын арттыру,

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты, көркем жазуға дағдыландыру;

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.

Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

1. 
   Осы шақ нешеге бөлінеді?
   
2. 
   Ауыспалы осы шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?
   

Келер шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәттен кейін болатынын білдіреді. Келер шақ мағынасы мен жасалуына қарай үшке бөлінеді.

Мақсатты келер шақ

Болжалды келер шақ есімшенің –ар,-ер,-р болымсыз етістіктен кейін –с жұрнағы қосылу арқылы жасалады.

Осы кеште Ербол Бөкенші жаққа қайтпақ еді. Ұлжан ас ошағының басында үлкен қиындық барын, ақыл керек екенін айтып келіп, ертең өзі бармақ болды. Әзімбайдың орақшылары шұбыра басып, түстікке қайтып барады екен.

1. 
   Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?
   
2. 
   Келер шақ нешеге бөлінеді?
   
3. 
   Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?
   

Мұп-мұздай тамшыларды мүлде сезбейді. Өз ойын айтуға атасы асықпады. Ағаштың бастары шуылдамайды. Манағыдай тырс-тырс тамшы үндері естілмейді.