- Етістік райлары
- туралы
- түсінік
- Сабақтың мақсаты:
- Білімділік: Оқушыларға етістіктің райлары туралы мәлімет беру, олардың түрлерімен таныстыру, сөйлем ішінен дұрыс таба білуге үйрету.
-
-
- Дамытушылық: Ауызекі сөйлеу, жазбаша тілін дамыту,
- сөздік қорын молайту, еске сақтау
- қабілетін дамыту.
- Тәрбиелілік: Өз ойларын дұрыс, нақты жеткізе білу. Аналарды құрметтеп, сыйлай білуге тәрбиелеу
-
- Сабақтың түрі: Ашық сабақ
-
-
- Қолданылған әдіс-тәсілдер: Түсіндіру,
- сұрақ-жауап,
- әңгімелесу.
- Көрнекілігі: Слайдтар, суреттер,
- оқулық, тірек-сызбалар.
- Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі
- 1) Оқушылармен амандасу
- 2) Сабаққа дайындықтарын тексеру
- 3) Оқушыларды үш топқа бөлу
- II. Психологиялық тренинг
- Ал, оқушылар енді көздеріңді жұмып, денелеріңді бос ұстап, былай деп іштеріңнен қайталаңдар: «Мен өзіме сенімді, ақылды, батыл адаммын. Менің қолымнан бәрі келеді және еш нәрседен қорықпаймын. Менің денсаулығым мықты және мен күштімін»
- “ЖУАН” сұрақтарға жауап беру
- Қайталау сұрақтары:
- 1) Етістік дегеніміз не?
- 3) Етістіктің неше шағы бар?
- 4) Тест сұрақтарына жауап бере аламыз ба?
- III. Жаңа тақырыпты түсіндіру.
- 1) ашық рай
- 2) бұйрық рай
- 3) шартты рай
- 4) қалау рай
25-кесте - Етістік райлары туралы түсінік
| - 1.Ақыл азбайды,білім тозбайды.
- 2.Үгітті ұққанға айт,ақылды жұққанға айт.
- 3.Шапшаң жүрсең,шаң жұқпас. (мақал)
- 4.Менің оқығым келеді. Оның айтқысы келеді.
| Етістіктің рай түрлері 26-кесте | | | | - 1.Ашық рай
- 2.Бұйрық рай
- 3.Шартты рай
- 4.Қалау рай
| - Іс-қимылдың қай жақта,қай шақта тұрғаны ашық айтылады.
- Үнемі ІІ,ІІІ жақта бұйрық мәнде беріледі.
- -са,се жұрнағы арқылы жасалады.
- -қы,-кі,-ғы,-гі;-са,-се жұрнағына игі еді тіркеседі;
- -қай,-кей,-ғай,-гей.
| - Отырмын,жазып отырсың,алды,айттыңыз,
- келерсіздер.
- Отыр,ал,алдыр,алсын,
- айт,айтсын,келіңдер,кел.
- Отырса,жазса,алса,
- айтса,келсе,болса.
- Отырғым келеді;
- барса игі еді; келгей,
- көргей,білгей,айтқай.
| - Ашық рай - үш шақта тұратын етістіктер.
- Мысалы: жазып отырмын, жаздым, жазамын.
- Бұйрық рай – етістікке-айын,-ейін,-ыңыз,-іңіз,-сын,-сін,-айық,-ейік,-ыңыздар,
- -іңіздер қосымшаларының жалғануы арқылы жасалады.
- Мысалы: барайын, кел, айтсын, оқыңыз.
Шартты рай – түбір + ca, се + жіктік жалғау. - Шартты рай – түбір + ca, се + жіктік жалғау.
- Мысалы: көрсем, барсаң, айтсаңыз, жүрсе.
- Қалау рай - түбір + қы, кі, ғы, гі + жіктік жалғау + кел.
- Мысалы: тойлағым келеді, барғың келеді.
- Сергіту сәті
- Тік тұрамын да қос қолмен,
- Таянамын бүйірді.
- Топылдатып аяқты ,
- Шапалақтап қолымды
- Басымды мен шұлғимын.
- Құс қанатша қолымды
- Екі жаққа жаямын .
- Бір отырып , бір тұрып
- Орынымды мен табамын.
-
-
- 1-жаттығу.
- Етістіктерді бұйрық, қалау,шартты райда жіктеңдер.
- Бар, айт, жаз
-
| | | | - I жақ
- II жақ
- II жақ
- III жақ
| | | - Жақша ішіндегі етістіктерді шартты рай, қалау рай тұлғасында қойып, сөйлемдерді аяқтаңдар
- 1) Тоқтар Әубәкіров ағаңдай ғарышкер (бол) келе ме?
- 2) Абайдың өлеңдерін жатқа (айт) келеді.
- 3) (Оқы), балалар, шамнан шырақ жағылар.
- 4) Шолпан (кел), киноға барамыз.
- 5) Ертең күн ашық болса, тауға (бар) келеді.
- 6) Қазақстанның нағыз азаматы (бол) келеді.
- 7) Почтаға (бар), хатты саларсыз.
- 8) Қазақтанның қай аймағының таулы екенін (біл) келеді.
- Көп нүктенің орнына керекті етістіктерді жаз.
- 1) Жаңбыр ..., біз ешқайда бармаймыз.
- 2) Мен ..., сен жоқсың.
- 3) Олар ертең өздері саяжайға ... .
- 4) Біз орманға серуенге ... келеді.
- 5) Оның музыка ... келеді.
- 6) Менің теледидар ... келеді.
- 7) Айнұрдың дәрігер ... келеді.
- 8) Кітапты ... , суретті көресің.
- Керекті сөздер: ашсаң, жауса, барады, келсем, тыңдағысы, болғысы, барғымыз, көргім.
-
- 1-деңгей: Мақалдың жалғасын тап.
- 1) Анаңды Меккеге үш арқалап барсаң да, .....
- 2) Еңбек етсең ерінбей....
- 3) Мектеп кеме, білім ....
- 4) Ұстазсыз шәкірт....
V. Бекіту - V. Бекіту
- 1) Сұрақтарға жауап беру.
- 1. Етісітктің райларының қанша түрі барын табыңыз.
- 2. Бұйыра, талап, тілек етіле айтылу мағынасын білдіретін рай түрін табыңыз.
- 3. Қалу райлы сөзді табыңыз. а) Менің қалаға барғым келеді.
- 4. Баяндауышы етістіктің бұйрық райынан борлып тұрған сөйлемді табыңыз. а) Сендер оларға көмектесіңдер.
| | - "-" Білгеніме сәйкес
- келеді
| - "?" Тереңірек білгім
- келеді
| | | | | - VI. Үйге тапсырма беру.
-
- 1) Ережені жаттау.
- 2) Етістік райларының әр түріне сөйлем жазып келу.
- 3)145-жаттығу С.Сейфуллин өлеңін жаттау.
-
-
- VII. Оқушылардың білімін бағалау.
- Бүгінгі сабаққа белсенді қатысқан оқушылар былай бағалананады:
Бағалау парағы | | - Топ мүшелерінің
- аты -жөні
| - “Жуан сұраққа” жауап беру
| | - Сөйлем жазу
- (жаңа тақыр-п)
| | - Деңгейлік тапсырмаларды орындау
| - Бекіту сұрақтарына жауап беру
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | - Тамашалағандарыңызға көп-көп рахмет!
- Сабақ аяқталды.
- Сау болыңдар!
Достарыңызбен бөлісу: |
