Сабақтың тақырыбы: Сын есім (презентациясымен) Сабақтың мақсаты



бет5/9
Дата25.12.2021
өлшемі303,62 Kb.
#105432
түріСабақ
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Байланысты:
0007af3f-772bf1f8

Лексикалық жаттығулар

Тіл дамытуға арналған жаттығулар жүйесін жинақтауда жаттығу жұмыстарына қойылатын мынадай негізгі əдістемелік талаптар ескеріледі:
1) жаттығу мəтіні оқушының жас ерекшелігіне сай келуі тиіс;
2) жаттығу мəтінінің тəрбиелік мəнінің болуы;
3) жаттығуда берілген тілдік тапсырманың айқындығы;
4) лексикалық тақырыптың грамматикамен байланыстылығы.
Бұл жаттығу түрлері үш топқа бөлінеді:
1) лексикалық тақырыптарды бекіту мен оқушы тілін дамытуға бағытталған тақырыптық жаттығулар;
2) меңгерілген лексикалық тақырыптарға байланысты оқушылардың өзіндік шығармашылығын ұштауға бағытталған жаттығулар;
3) лексикадан алған білімін тексеруге бағытталған бақылау жаттығулары.
Жаттығу жұмыстары негізінде шəкірттер əрбір сөз табының өзіндік ерекшеліктерін, басқа сөз таптарынан айырмашылықтарын саналы түсінеді. Септік, көптік, жіктік, тəуелдік жалғауларын меңгеріп, оларды жазбаша, ауызша сөйлегенде орынды, дұрыс қолданып үйренеді.
 
№ 1. Сұрақтарға жауап беріңіздер.
 
Кімде дəптер бар?                                          Көктемде
Кітаптар қайда қойылған?                            Кітапта
Олар қашан келеді?                                       Елтаңбада
Өскемен туралы қайда жазылған?               Əлияда
Қашан күн ұзарады, түн қысқарады?          Қыста
Неде қыран құс бейнесі жоқ?                       Сөреде
 
№ 2. Берілген сөйлемдерді көшіріп, жақшаның ішіндегі сөздерді аударыңыздар.
 
(В моем доме) төрт бөлме бар. Кілем  (на полу) жатыр. (У кого) артық қалам бар? Алманың үйі  (на проспекте Сатпаева) орналасқан. Біз Алматыға  (летом) барамыз. Екінші сабақ қашан басталады? Анам (в институте) оқытушы болып жұмыс істейді.
 
№ 3. Сөйлемдерді қазақшаға аударыңыздар.
 
Тетрадь ученика, житель села, угол комнаты, квартира моего друга, дом брата, главный инженер завода, профессия Александра, имя его друга, школа Болатбека, мяч детей, платье твоей тети, дочери моей сестры, Резиденция Президента Республики Казахстан, отрывок поэмы Абая, его название, конец работы; самое главное вопроса, характер твоего друга.
 
№ 4. Атаулы күндерді қазақша жазыңыздар.
 
Үлгі: Наурыздың сегізі – Халықаралық Əйелдер күні.
 
Девятое мая – День Победы. Первое сентября – День Знаний. Пятое июня – Всемирный день Защиты окружающей среды. Двадцать второе марта – Праздник Наурыз. Первое января- Праздник Новый год. Шестнадцатое декабря – День Независимости. Тридцатое августа – День Конституции.
 
№ 5. Көп нүктенің орнына қажетті сөздерді қой, мақал-мəтелдерді аударыңыз.
 
Құс ... ұшады, ... қонады.
 ... дос бол, үйіңе береке кіреді.
 ... дос бол, қадіріңді біледі.
 ... дос бол, сасқанда ақыл береді.
Ағаш ... , адам ... мықты.
 
Қажетті сөздер:
 тамырымен, азаматпен, құйрығымен, əйеліңмен, қанатымен, білімдімен, досымен.
 
№ 6. Мəтінді оқып мазмұнын айт.
 
Осы үш айтқаныңыздың үшеуіне де дау айтам, əке. Өзімдікі дұрыс деп айтам. Ең əуелі, жайдақ суға теңгердіңіз. Қолында құралы бар жалғыз-жарымға ғана пайдасы тиетін шыңыраудағы, су болғанша, құралды, құралсыз кəрі-жасқа түгел пайдасы тиетін жайдақ су болғанды артық санаймын. Екінші, ел алатын тəсілді айттыңыз. Ел билейтіндердің мінезін айттыңыз. Менің білуімше, ел бір заманда қой сияқты болған... Ал қазіргі ел бұрынғы көр балалықтан, нашар, момындықтан сейіліп, көзін ашып келеді...Үшінші, орысты айттыңыз. Халық үшін де дүниенің асылы – білім-өнер. Сол өнер орыста.
 
№ 7. Мəтінді оқы, мұнда не туралы айтылған?
 
Қазақстанның мемлекеттік туы аспан түстес көгілдір. Туымыз бір түсті, қоспасы жоқ. Ол халқымыздың бірлігін, тұтастығын білдіреді.
Көк байрағымызда алтын күн, дала бүркіті жəне ұлттық өрнек бейнеленген. Күн байлық пен берекенің нышаны болып есептеледі. Ал қанатты бүркіт – далалықтар үшін еркіндік белгісі, биік армандарға қол созу. Ою-өрнектар – қазақ халқының өмірлік серігі.
 
Алтын күнсөз тіркесінде алтын сөзі тура мағынасында қолданылған ба? Бұл сөзбен ауыспалы мағынада сөз тіркесін құрастыр.
 
№ 8 Мəтінді оқы, мұнда не туралы айтылған?
 
Панама, Колумбия елдерінде «таупа» деп аталатын пальма ағашы өседі. Жаңғақтарының салмағы 10 килограмға жететін бұл ағаш 100 жыл жасайды екен. Жаңғақтың ішінде 6-10 дəннен тұратын бірнеше қауашақтары бар. Қаттылығы піл сүйегімен теңдес. Осы дəндерден түймелер, моншақтар жасалынады.
 
Мына сөздерді тəуелдік жалғауының 3-жағына қойып қандай дыбыстар өзгеретіндігін көрсетіңдер: сабақ, жапырақ, бұтақ, жаңғақ, салмақ, терек, шөп, қабық.
 
№ 9. Мəтінді оқы, мұнда не туралы айтылған?
 
Əжем екеуіміз көшеде келе жатып жерде жатқан жарты күлше нанды көрдік. Əжем еңкейіп нанды алды да, оң қолының саусағын алдымен нанға тигізді, сонан соң маңдайына бір тигізді.
 - Қазір кейбір балалар тоқшылықтың қадірін білмейді, – деді əжем ренжіп.
 - Нанды кез келген жерге лақтырып тастайды.
Сосын əжем нанды алып, қол орамалына орады. Үйге келді де, əлгі нанды қайда  қоярын білмей сəл ойланып тұрды да:
 - Таптым! Ең болмаса торғайлар жесін, – деп əжем нанды үгітіп тақтайға салды да, терезенің сыртына қойды.
 
Мəтіндегі етістіктерді теріп жазып болымсыз түрге айналдырыңдар.
 
№ 10. Берілген сөз тіркестеріне қарсы мəндес сөз тіркестерін жазыңдар, олармен сөйлем құрастырыңдар.
 
Жеңіл жұмыс – ... ; көңілді əн– ... ; терең су – ... ; баяу жел – ... ; қалың шөп – ... ; шалғай жер – ... ; қысқа мерзім – ....
 
Қарамен жазылған сөздерге фонетикалық талдау жаса.
 
№ 11. Төмендегі тіркестерде
 қалың, бас, қисық, суық, жылы, ауыр деген сөздердің қандай мағыналарды білдіретінін айт.
 
1. Қалың дəптер, қалың қар, қалың шөп, қалың тұман, қалың жылқы, қалың жаңбыр, қалың киім.
2. Малдың басы, таудың басы, өзеннің басы, жиналыстың басы, жұмыс басы.
3. Қисық ағаш, қисық мінез.
4. Суық күн, суық сөз, суық хабар.
5. Жылы су, жылы сөз, жылы қабақ.
6. Ауыр тас, ауыр жұмыс, ауыр мінез.
 
№ 12. Берілген синоним сөздерді жақша ішіндегі сөздердің лайықтысымен қатарластырып сөз тіркесін жаз.
 
Сирек, селдір  (шаш, кездесу).
Қысқа, келте, шолақ  (мұрын, көйлек, ақыл, күртеше).
Көп, мол, қыруар  (ақша, тамақ, адам, жылқы).
Мықты, берік, күшті  (еден, ағаш, суретші).
 
№ 13. Көп нүктенің орнына қажетті сөздерді жаз.
 
Бірлік, татулық, ынтымақ. Бейбітшілік жақтаған жұмыр жердің бетіндегі кез келген халық осы қасиетті үш ... қадірін жақсы біледі. Халықтардың аңсаған ... , көздеген ... – ең бірінші осылар. Қазақстан – жүздеген ... басын біріктіріп отырған мемлекет. Біздің жас мемлекет үшін халықтың ... ауадай қажет.
 
Қажетті сөздер: бірлігі, арманы, ұғымның, мақсаты, ұлт өкілдерінің.
 
№ 14. Жақша ішіндегі сөзді қазақшаға аудара отырып, сөйлемдерді аяқта. Баяндауышқа сұрақ қой.
 
Көк Туымыз төбемізде (развевается). Елтаңбамыз барша əлемге (известен). Елбасымыз өз Жолдауында халқымызға ХХІ ғасырдың бас кезіндегі атқарылатын жұмыстардың жауапкершілігінің зор екенін  (напоминает). Тіл тазалығы мен дене тазалығын сақтауға  (старайтесь).
 
№ 15. Сөйлемдерді қазақшаға аударыңдар.
 
Мой отец – учитель. Он учит детей. Мать – врач. Она работает в поликлинике. Бабушка и дедушка не работают. Они – пенсионеры. Я и моя старшая сестра учимся в школе. Мы учимся хорошо.
Морфологиялық жаттығулар

Морфологиялық жаттығулардың міндеті – ана тіліміздің морфологиялық құрылысын оқушыларға саналы меңгерту. Морфологиялық жаттығулар мазмұны жағынан екі түрлі болады:
1) сөз тұлғасын оқыту барысындағы жаттығулар;
2) сөз таптарын оқыту барысындағы жаттығулар.
Сөз тұлғасына байланысты жүргізілетін жаттығуларға мынадай талаптар қойылады:
1) алдымен негізгі түбірлерді, одан кейін туынды түбірлерді, сосын түбірлес сөздерді талдайды;
2) белгілі-бір сөздердің ішінен негізгі түбірді тапқызу  үшін сол негізгі түбірден жасалатын туынды сөздермен салыстыру жұмысы жүргізіледі;
3) туынды сөздерден негізгі түбірді ажырату барысында сөздің мағынасына назар аударылады.
Сөз табы бойынша жүргізілетін жаттығу түрлері төмендегідей сараланады:
1) мəтіннен керекті сөздерді тапқызу;
2)  керекті сөздерді қатыстырып сөйлем құрату;
3) сөздің мағынасын түсіндіріп, сөйлемдегі қызметін көрсету;
4) мағына мен тұлға жағынан қандай айырмашылықтары барын салыстыру.
 
№ 1. Берілген зат есімдерге жатыс септігінің тиісті жалғауларын жалғаңыздар.
Түс... , тау... , досым... , сен... , бөлмесі... , дүкен... , үйің... , ат... , жаз... , олар... , үйі... , үстелім... , бас... , уақыты... , əжеңіз...
 
№ 2. Жатыс септігінің тиісті жалғауларын жазыңыздар.
 
Менің үйім орталық  (де, те, та). Сенің жұмыс орның Тəуел­сіздік даңғылы  (нде, та, нда). Сіздің мекенжайыңыз Лихарев көшесі (де, нда, нде). Мен көктем (те, нде, д Е) Астанаға барамын. Лəззат демалыс  (да, та, де). Асан  (та, нда, д А) қызық кітапбар.
 
№3. Көп нүктенің орнына жатыс септігінің жалғауын жалғап, жақшаның ішіндегі сөздердің біреуін таңдап жазыңыздар.
 
Көктем...  (гүлдер, адамдар) өседі. Үстел...  (кітап пен қалам, орындық) жатыр. Мен...  (қызық, қисық) кітаптар көп. Біз бүгін Русланның үйі... кездесеміз.  (Наурыз..., қаңтар... ) күн жылы­нады.  (Сəрсенбі мен дүйсенбі..., түн... ) сабақ болмайды. Батыр...  (найза, садақ, қылыш, күшік) болады. Əсет...  (жаңа, кəрі) шапан бар. Мектебіміз...  (дарынды, алтын) оқушылар көп. Ол менің  (ойым..., қалтам... ) жүреді.
 
№ 4. Берілген зат есімдерге барыс септігінің тиісті жалғау­ларын жалғаңыздар.
 
Бөлме... , Асан... , жігіт... , қызы... , орталық... , əжем... ,  жұмысыңыз ... , аптасы ... , көрпе..., үйің... , шəкірттеріміз... , сыны­бың... , ұстазым ... , дəптері... , қала... , жүзім... , күрес... , бетім...
 
№ 5. Сұрақтарға үлгі бойынша жауап беріңіздер.
Үлгі: Су  (вода), ішу  (пить) – су ішуге  (чтобы воду попить)
 
Кітап  (... ), алу  (... ) – ...  (... ).
Үй  (... ), қарау  (... ) – ...  (... ).
Ол неге келе жатыр?
Ақша  (... ), беру  (... ) – ...  (... )
Сүт  (... ), сатып алу  (... ) – ...  (... )
Есік  (... ), ашу  (... ) – ...  (... )
 
№ 6. Берілген сөйлемдерді көшіріп, жақшаның ішіндегі сөз­дерді  аударыңыздар.
 
 (В мой дом) достарым келді.  (Тебе) жауапты тапсырма бере­міз. Мен  (к тебе домой) қарай келе жатырмын. Ты  (в магазин) қарай барасың ба? Сізге  (к дому Дины) дейін бару керек. Салтанат пен Əсет  (к нам на работу) қарай қашан келеді? Бізге  (на задание) назар аудару керек. Саған  (громко разговаривать) бол­майды.
 
№ 7. Берілген зат есімдерге шығыс септігінің тиісті жалғау­ларын жалғап, оларға сұрақтар қойып аударыңыздар.
Үлгі: ата ... - атадан  (кімнен?) – от дедушки
əңгімесі ... -əңгімесінен  (неден?) – из его рассказа
 
Қағаз ... , хат... , сурет... , баласы... , əжем... , ұн... , баяндамаң ... , өлең ... , үйі ... , құлын ... , түйе... , Атырау... , балық... , жаз... бері.
 
№8. Сөйлемдерді аударып, шығыс септігінің жалғаулары бар сөздерге сұрақтар қойыңыздар.
 
Я пришел со школы. Моя бабушка смотрит из окна. Самал из теста приготовила вкусный пирог. Мы с речки принесли краси­вые камни. Его младший брат боится воды. Мастера из золота и серебра изготовили дорогое украшение. Моя мама приготовила варенье из черной смородины. Айгуль от тебя ушла днем? По радио во сколько передают новости?
 
№ 9. Көп нүктенің орнына тиісті шығыс септігінің жалғауын жазыңыздар.
 
Мен Əлияның сөмкесі... қалам алдым. Өзен... көп балық ау­ладым. Əжем маған сүт... ірімшік жасап берді. Ол көршім... үш орындық алды. Біз теледидар... жақсы кино көрдік. Анам қызылша... салат жасайды. Айша қатты дауыс... оянды. Біз ал­тын адамды қай мұражай... көрдік? Бақша... алма, алмұрт, жүзім тердік. Автобус Өскемен... Астанаға дейін бір күн жүреді.
 
№ 10. Берілген зат есімдерге табыс септігінің тиісті жалғау­ларын жалғаңыздар.
 
Болат... , темір... , мысығым... , күші... , ай... , кітап... , не­мере... , атасы... , мемлекет... , жаз... , күз ... , зауыты... , көше... , ескерткіш... , жағажай... , сөздігің... , тайпа... , заң... , жылы... , құстар ... , тілі... , апта... , ел... , халық...
 
№ 11. Сөйлемде келтірілген сұрақтарға үлгі бойынша жауап беріңіздер.
 
Үлгі: Мен  (кого?) қатты сағындым. – Мен сені
 қатты сағын­дым. Сіз бұл (что?) оқыдыңыз ба? – Сіз бұл кітапты оқыдыңыз ба?
 
Сен тез  (что?) жəне  (что?) палауға кес. Ол маған əдемі  (что?) сыйлауға əкеле жатыр. Оқушылар қазақ тілінің  (кого?) ықыласпен тыңдап отыр. Əке-шешем «Бəйтерек» мейрамханасына Жаңа жылды бірге қарсы алуға  (кого?) шақырды. Ағаларым үлкен  (что?) салып жатыр. Баласы кеше байқаусызда  (что?) жəне  (что?) жыртып алды.
 
№ 12. Сұрақтарға үлгі бойынша жауап беріңіздер.
 
Үлгі: Біз кімді шақырдық? – Біз көрші
ні шақырдық.
 


Сен нені оқып отырсың?

пияз

 

Анар нені кесіп жатыр?

қонақтар

 

Ол кімді жақтайды?

ет

 

Ол кімдерді сыйлайды?

үйлер

сөйлем

Əжем нені пісіріп жатыр?

мұғалімдер

 

Қалада нелерді салып жатыр?

кітап

 

Біз кімдерді шақырдық?

баласы

 

 
№ 13. Берілген зат есімдерге ілік септігінің тиісті жалғауларын жалғаңыздар.
 
Дүкені... , аймақ... , ұғым... , мөлшер... , аң... , тұрғын... , теңіз... , елік... , жасөспірім... , көшбасшы... , сарбаз... , алып... , Ертіс... , күй... , Абай... , көшелер... , əжелерім....
 
№ 14. Көп нүктенің орнына қажетті ілік септігінің жалғау­ларын қойып аудырыңыздар.
 
Үлгі: Бөлменің терезесі – окно комнаты
 
Астана қаласы – Қазақстан... астанасы –
 
«Евгений Онегин» - Пушкин... романы –
Өскемен қаласы... тұрғыны – ___________
Əпкем... үйі – ________________________
Бөлім... қызметкері – __________________
Жылқы... төлі – _______________________
 
№ 15. Иелік форма жұрнақтары мен ілік септігі жалғауларын дұрыс жазыңыздар жəне сөйлемдер құрастырыңыздар.
 
Үлгі: доп баланікі – бала
ның добы  (мяч ребенка) Бұл доп баланікі – баланың добы көшеде жатыр.
 
Бақ ата... – Ата... ба...ы  (... )
Қап атам... – Атам... қа...ы (... )
Етік се... – Се... ет... і (... )
Кітап Самат ... – Самат... кіта...ы (... )
Жапырақ ағаш ... – Ағаш... жапыра...ы (... )
Жастық əже... – Əже... жасты...ы (... )
Білезік сіздер... – Сіздер... білезі...і (... )
Жіп сіңлің... – Сіңлің ... жі...і (... )
 
№ 16. Көмектес септігінің тиісті жалғауларын жазыңыздар.
 
Алма пышақ  (пен, бен) нан турады. Мен Нұрлан  (пен, мен) бірге өлең айттым. Үйге автобус  (бен, пен) барасың ба? Атам (мен, бен, пен) жайлауға барайық. Мінезі (мен, бен) ұнады. Апайым кəмпит  (мен, пен) шай ішіп отыр. Терезені қағаз  (мен, бен) сүрттік. Сен филармонияға Жұмабаев  (пен, мен) бірге барған жоқсыңба?
 
№ 17. Сөйлемдерді екінші бағанда берілген тиісті бөлігімен толықтырыңыздар.
 
Үлгі: Адамдар бас
пен ойлайды. Люди думают головой.
 
                  көз .  .  .                сезеді
                   құлақ .  .  .            естиді
                   қол .  .  .                дем алады
                   аяқ .  .  .                 домбыра шертеді
Адамдар    мұрын .  .  .           сөйлейді 
                   тіс .  .  .                  жүреді
                   тіл .  .  .                  ұстайды
                   ауыз .  .  .              тамақ ішеді
                   саусақ .  .  .           тамақ шайнайды
                   жүрек .  .  .            көреді
 
№ 18. Берілген зат есімдерге көмектес септігінің тиісті жал­ғауларын жалғаңыздар.
 
Ит... , қар... , мені... , тарақ... , күрек... , теңіз... , пойыз... , ұшақ... , досы... , Ілияс... , той... , доп... , аяқ... , адам... , шаңғы... , көше... , тұлға... , сноуборд... , археолог....
 
№19. Сөйлемдерді оқып, қарамен жазылған сөздердің орнына сұрау есімдіктерін қойып, сұраулы сөйлемдерге айналдырып жаз.
 
Қарағанды жұртшылығы қонақтарды
 құрметпен қарсы алды. Абайлар кеш бата ауылға жетті. Ғарышқа ұшырылған ғарышкерлер жерге аман-есен оралды. Қазақстан бір миллиард 250 мың пұт астық тапсырды. Бүгін – құрылысшылар күні.
 
№ 20. Мына сөйлемдерді көшіріп, баяндауыштардың қандай етіс тұлғасында берілгенін айт.
 
Мұғалім бізді Түркістан қаласымен таныстырды. Біз Қожа Ахмет Йасауи кесенесін тамашаладық. Бұл кесене 1396-1404 жылдары тұрғызылды. Оны Ақсақ Темір салғызды. Түркістан қаласытуралы біз көп əңгімелестік.
 
Қарамен жазылған сөздерге фонетикалық талдау жаса.
 
№ 21. Мына сөздерден жұрнақтар арқылы сын есім жасап, сөз тіркестерін құрастырыңдар.
 
Үлгі: гүл-гүлді – гүлді өсімдік
 
Орман, жапырақ, шырша, қарағай, шөл, көлеңке, алма, бала, ағаш, салмақ, терек, пайда.
 
Қарамен жазылған сөздерге фонетикалық талдау жаса.
 
№ 22. Жақша ішіндегі етістіктерді өзгелік етіс тұлғасына қойып сөйлемдерді көшіріп жаз.
 
Көктемде біз Наурыз мейрамын  (өт) .... Апай бізге əн  (айт) ... , би  (биле) .... Ол бізге құттықтау  (жаз) ... , кейбір балаларға сурет  (сал) .... Апам бізге наурыз көже  (іш) .... Мен əпкеме ба­уырсақ  (пісір) ....
 
Қарамен жазылған сөздерге морфологиялық талдау жаса.
 
№ 23. Берілген сөйлемдердегі етістіктерді қалау рай тұлға­сына қойып, өзгертіп жазыңдар.
 
Мен
 үйдің қасына гүл отырғызамын. Гүлге су құямын. Гүл қайтадан жақсы өсе бастайды. Мен жақсы адам боламын. Кеш­ке далада серуендеймін. Атам үйде демалады. Ертең Алматыда ауа райы суық болады. Кешке жақын жаңбыр жауып, қатты жел соғады.
 
Қарамен жазылған сөздерге фонетикалық талдау жаса.
 
№ 24. Сөздерге жіктік жалғауын жалғап, сөйлемдер құрап жаз.  (I жақ, жекеше)
 
Жиырмада, жас, үлкен, бала, əке, Өскеменнен.
 
№ 25. Тəуелдік жалғаулы сөздерді теріп жаз.
 
Күзім-ау, күзім-ау,
Мінезің бұзық-ау:
Жаңбырың сіркіреп,
Келгенің қызық-ау!
Бау-бақша тосады,
Тосады достарым.
Дастарқан толған дəн,
Жайдары аспаным.
 
№ 26. Кім, кімдер, не, нелер сұрақтарына жауап беретін сөздердің астын сыз.
 
Ауылдың шеті. Қарлы төбешікке су құйылып сырғанақ жасалған. Бірнеше бала сырғанақ теуіп жүр. Олардың ішінде ағайынды Қапановтар бар. Беттері қызара бөртіп сырғанақ тебуден жалыққан емес.
 
№ 27. Мəтінді оқы, мұнда не туралы айтылған? Мəтінге бірнеше сұрақ қой. Қарамен жазылған сөздерге морфологиялық талдау жаса.
Жылда төрт маусым бар, əр маусымда үш ай, яғни
 тоқсан күн болады. Көшпелі халық əр маусымға қарай мал жайылымын өзгертіп, қоныс аударып отырған. Оны көктеу, жайлау, күздеу, қыстау деп атаған.
Ерте кезде малшылар көктем айларында қыстаудан алыс жерге көктеуге көшіп малын төлдететін. Содан кейін жайлауға көшіп, маусым, шілде, тамыз айларын сонда өткізетін. Жай­лау – қыстаудан алыс жатқан жердегі жазғы қоныс. Оны шөбі жақсы, суы мол жерден таңдайды. Онда жылдың үш маусымында да ешкім болмайды. Қыстан арықтап шыққан мал жайлауда тойынып, семіреді. Мал ғана емес, адамдар да рақаттанады. Бие байлап, қымыз ішеді, айран ұйытып, құрт, ірімшік қайнатады. Қысқа арнап азық-түлік əзірлейді.
 
№ 28. Мəтінді оқып, тəуелдік жалғаулы сөздерді теріп жаз.
 
Өскемен қаласы – Шығыс Қазақстан облысының орталығы. Өскемен қаласының іргесі 1820 жылы Семей облысына қарайтын уездік қала болып белгіленді. 1939 жылы ол Шығыс Қазақстан облысының орталығы болып бекіді. Мұнда өнеркəсіп орындарынан Қорғасын-мырыш, титан-магний комбинаты, Өскемен су электр стансасы т.б. бар.
Қалада мəдениет сарайы, Жамбыл атындағы театр сияқты мəдени орындар көптеп саналады.
 
№ 29. Мəтінді оқып аудар, мазмұнын айт. Берілген сан есімдерді сөзбен жаз, қарамен жазылған сөздерге морфологиялық талдау жаса.
 
Семей қаласы– Ертіс өзенінің екі жағына орналасқан. Семейдің тұрған жері ерте замандардан бастап ежелгі тайпаларға тұрақ болған. Ғалымдардың айтуынша, 1600 жылдары Семейде жеті шатыр  (семь палат) тұрғызылған. 1718 жылы Ресейден Чередов деген адам Семей қамалын жаңадан тұрғызуға жіберілген. Сол жылдың өзінде-ақ Семей бекінісінің іргесі қаланды. 1782 жылдан ол уездік қала болған. Кеңес үкіметі кезінде бұл өлкеде халық шаруашылығы өркен жайды. 1934 жылы Семейде ет-консерві комбинаты, 1935 жылы жүн өңдеу фабрикасы т.б. өндіріс орындары жұмыс істей бастады.
Семей қаласы – ұлы ақын Абай, данышпан жазушы Мұхтар Əуезов білім алған қала. Бұл ХIХ ғасырдың 50 жылдарында Ш.Уəлиханов əскери қызметте болған жер. Семей қаласының тарихы шежіреге өте бай.
 
№ 30. Берілген сөздерге ілік септігінің тиісті жалғауларын жалғаңыздар.
 
Болат... , темір... , мысығым... , ай... , кітап... , немере... , атасы... , мемлекет... , жаз... , күз... , зауыты... , көше... , ескерткіш... , жағажай... , сөздігің... , тайпа... , заң... , жылы... , құстар... , тілі..., апта... , ел... , халық.... 



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет