Сабақтың тақырыбы: Техника қауіпсіздігі және жұмыс орнын ұйымдастыру

Мысалы.

Assign(F1,’File1.dat’)

End.

Инициализациялау бөлiмiндегi опраторлар программа жүргiзу кезiнде бiр-ақ рет орындалады. Егер модулдi инициализациялау керек болмаса ол бөлiмге тек END. сөзi жазылады.

1. 
   Көмекші программа дегеніміз не?
   
2. 
   Процедура және функция көмекші программаларының ұқсастығы және айырмашылығы неде?
   
3. 
   Параметр дегеніміз не? Мағынасы неде? Формальды және фактілік параметрлер дегеніміз не? Олардың байланысы?
   
4. 
   Модульды қолдану не үшiн қажет?
   
5. 
   Модуль қандай бөлiмдерден тұрады және олардың мақсаты қандай?
   

Қорытынды. Үйге тапсырма: «Моделдеу. Моделдеу түсінігі» оқу

жазылу әдісімен жұмыс жасауға дағдыландыру.

5. 
   Ұйымдастыру кезеңі.
   
6. 
   Жаңа сабақ
   
7. 
   Компьютермен жұмыс
   
8. 
   Қорытынды.
   

Процедуралар және функциялар программаның бiршама дербес бөлiктерi болып табылады. Ол ерекше түрмен безендiрiлiп, атпен жабдықталған. Программа iшiнде бұл аттың еске алынуы процедураны немесе функцияны шақыру деп аталады. Келешекте процедуралар және функцияларды көмекшi программа ортақ атпен атаймыз, ал егер айырмашылығы баяндалса өз аттарымен атаймыз.

Көмекшi программа, кез-келген программаны бiр-бiрiнен тәуелсiз бiрнеше бөлiктерге бөле алатын аспаб болып табылады. Мұндай бөлу 2 себептен қажет.

Бiрiншiден, бұл әдiс жадының үнемдеуi: кез-келген көмекшi программа - программа iшiнде дана бола тұра, оны программаның кез-келген нүктесiнен бiрнеше рет шақыруға болады. Көмекшi программа шақырылғанда оны құрайтын операторлар тiзiмi активтендiрiледi, ал көмекшi программаға берiлетiн параметрлер көмегiмен қажеттi алгоритм құралады.

Екiншiден, программаларды бәсеңдей жобалайтын тәсiлдi қолдану. Бұл жағдайда алгоритм бiршама дербес және маңызды бөлiктерден тұратын бiршама үлкен көмекшi программалар арқылы құралады. Көмекшi программалар төмен деңгейлi кiшiрек көмекшi программаларға бөлiне алады,

Кез-келген көмекшi программа шақырылмас бұрын программаның сипаттау бөлiмiнде сипатталуы керек. Көмекшi программаны сипаттау - оның тақырып және тұлғасын басып, көрсету деген сөз. Көмекшi программаның тақырыбында оның аты және формалдi параметрлерi жарияланады. Функция үшiн бұдан басқа қайтарылатын нәтиженiң типi жарияланады. Басынан соң көмекшi программа тұлғасында, программада секiлдi, сипаттау және операторлар бөлiмдерi келедi. Көмекшi программа сипаттау бөлiмiнде төмен деңгейлi көмекшi программалар сипаттамасы, олардың iшiнде тағы басқалары кездесуi мүмкiн.

Негiзiнде көмекшi программа тұрақтылардан, айнымалылардан, тип және төмен деңгейлi көмекшi программалардан тұрады. Көмекшi программада сипатталған аттардың бәрi программаға жайылмайды, яғни “көрiнбейдi” деуге болады. Олай болса, көмекшi программаға қатысты операторлар жағынан ол “қорап” ретiнде қарастырылып, оның iшiнде кез-келген алгоритм жүзеге асырылады. Бұның бәрiн программалаушы көре алмайды. Мысалға, жоғарыда көрсетiлген мысалда негiзгi программаның iшiнен бiз А және В процедураларын шақырып, олардың iшкi А1, А2, В1 процедураларын шақыра алмаймыз.

Айтылғанның бәрi тек көмекшi программалардың аттарына емес, сондай-ақ кез-келген аттарға және олардың iшiнде сипатталған типтерге, тұрақтыларға, айнымалылар және таңбаларға қатысты. Көмекшi программаның iшiнде жарияланған аттардың бәрi бiрегей (уникалды) бола тұра көмекшi программаның атымен сәйкес болмау керек.

Төмен деңгейлi көмекшi программаның iшiне кiргенде, оның жарияланған аттарымен қатар жоғары деңгейлi көмекшi программаның аттарын қолдануға мүмкiндiк бар. Мысалға, В21 көмекшi программаның iшiнен бiз А көмекшi программасын шақырып қолдана аламыз. Кез-келген көмекшi программа өз-өзiн шақыра алады-рекурсия амалы. Мынандай сипаттама бар болсын:

Program ...;

var V1: ...; …

Procedure A;

var V2:: ...;

...........

end{A};

Procedure B;

var V3: ...;

Procedure B1;

varV4: ...;

Procedure B11;

varV5;

.........

В11 процедурасынан V1,...,V5 айнымалыларын, В1 процедурасынан V1,...,V4 айнымалыларын, негiзгi программадан тек V1 айнымалысын пайдалана аламыз.

Процедураның тақырыбы: Procedure<аты> [(ф.п.тiз)];

Функцияның тақырыбы: Function<аты> [(ф.п.тiз)]: <типi>;

Мұндағы <аты>-көмекшi программаның аты;

[(ф.п.тiз)]-формалдi параметрлер тiзiмi;

<типi>-функцияның қайтаратын мәннiң типi;

Процедура мен функцияның параметрлері.

Формалдi параметрлер тiзiмi қажеттi болмағандықтан, болмауы да мүмкiн. Ал егер бар болса, онда оның iшiнде формалдi параметрлердiң аттары және олардың типтерi анықталған болуы тиiс, мысалға:

Мысалда, тiзiмдегi параметрлер (; ) арқылыажыратылған. Егертiзiмдебiртиптi бiрнешепараметрлерболса, онда

Келесi мысалды қарастырайық. ТР тiлiнде дәреже шығару операциясы жоқ, бiрақ LN (X) және EXP (X) функцияларын пайдалану арқылы бiз қажеттi, POWER атты, жаңа функция аламыз

VAR X,Y: REAL;

FUNCTION POWER(A,B:REAL):REAL;