Сабақтың тақырыбы: Тұрақты токтың электр тізбектері туралы негізгі ұғымдар Сабақтың мақсаты: Білімділігі

Бекітемін

Директордың оқу- ісі жөніндегі

орынбасары

_________ Кдыргужина А.Н

«___»________________2017 ж

«Тұрақты токтың электр тізбектері туралы негізгі ұғым» атты

ашық сабақ жоспары

Құрастырған: арнайы пән оқытушысы

Беккалиев А.Е

Орал-2017

ұғымдар

Студенттерге тұрақты токтың электр тізбектерін, электр энергиясының көзін, трансформаторларды, сақтандырғыштарды, магниттік жібергішті,релелерді таныстыру және олардың жұмыс істеу принциптерін білу, терең түсініндіру;

Студенттерге тұрақты токтың электр тізбектері, электр энергиясының көзі, трансформаторлар, сақтандырғыштар, магниттік жібергіш, релелер туралы алған білімдерін дамыту;

Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру, есте сақтау қабілеттерін дамыту, зейінділікке, зеректікке тәрбиелеу.

Сәлемдесу, студенттерді түгелдеу, аудитория тазалығын тексеру, сабаққа дайындықтарын қарау.

Өтілген тақырып бойынша студенттерге сұрақтар қою.

1. 
   Кирхгофтың 1 заңы дегеніміз не, формуласы, қолданылуы ?
   
2. 
   Кирхгофтың 2 заңы дегеніміз не, формуласы, қолданылуы?
   
3. 
   Тармақ дегеніміз, 1.12 - суреттен тармақтар санын анықта?
   
4. 
   Түйін дегеніміз, 1.12 - суреттен түйіндер санын анықта?
   
5. 
   Контур дегеніміз, 1.12-суреттен контурлар санын анықта?
   
6. 
   Кирхгофтың 1 заңы бойынша, 1 түйінге теңдеу құру?
   
7. 
   Кирхгофтың 2 заңы бойынша, 3 контурға(3-4-6-3) теңдеу құру ?
   
8. 
   Кирхгофтың 2 заңы бойынша, 4 контурға(4-5-6-4) теңдеу құру ?
   

Теория, тәжірибелік жұмыс және есептер шығару арқылы жаңа тақырыпты түсіндіру

Электендіру өнеркәсібінде электр энергиясынын оның көзінен электр қабылдағыштарының жеткізу, тарату және басқару үшін әртүрлі қондырғылар мен құрылғыларды сым арқылы бірімен-бірін қосып электр тізбегін құрастырады.

Электр тізбегі деп электрлік үрдестері электр қозғаушысы күш ток және кернеу ұғымдарымен түсіндірілетін, электр тогы жүретін жол түзетін қондырғылар мен құрылғылардың жиынтығын айтады. Электр тізбегі үлкен үш бөліктен тұрады электр энергиясы көздерінен , электр энергиясын тасымалдаитын тарататын Һәм оны басқаратын қондырғылардын және электр қабылдағыштардын.

Электр энергиясының көзі деп басқа бір энергияны электр энергиясына түрлендіруге арналған қондырғыны немесе аспапты айтады. Мысалы аккумуляторы электр генераторы машина термоэлектр генераторы фотоэлемент ,т.б.

Электр энергиясын тасымалдайтын тарататын құрылғылар мен қондырғылар және басқаратын аспаптарға электр желілері, трансформаторлар, сақтандырғыштар, релелер,магниттік жібергіш т.c.c.жатады.

Сақтандырғыштың қалыпты (түзік) жұмысы кезінде қыстырғының қызуы қалыптасқан күйге келеді, яғни қыстырғы қанша жылу бөліп шығарса , сонша жылу одан әкетіліп отырады да қыстырғының температурасы , жалпы алғанда сақтандырғыштың температурасы , тұрақты болып қалады. Міне осы температурасының қалыптасқан күйінде ғана сақтандырғыш ұзақ мерзімде жұмыс істей алады.

3-сурет. Реленің жалғану сұлбасы

3.1-сурет. Релелер

4-сурет. Реверсті магниттік жібергіштің жалғану сұлбасы

4.1-сурет Реверссіз магниттік жібергіштің жалғану сұлбасы

4.2-сурет. Магниттік жібергіштер

Электр тізбектеріне әртүрлі мақсаттағы жұмыстарды орындау үшін графикалық түрде кескіндейді. Электр тізбегіне шартты белгілер арқылы келтірілген графикалық кескіні электрлік сұлба деп аталады (1.1-cурет) Электрлік сұлбалар мақсатына қарай монтаждық, функциялық, парқылық, орынбасарлық т.c.c. болып бөлінеді. Шартты белгілердің графикалық кескінін және мөлшерін халықаралық шартты белгілерге сәйкестерінде отырып Мемлекеттік Стандарт (MCт) қабылдағын. Сондықтанда олардың кескінін және мөлшерін бұрмалауға болмайды.

Электр тізбегіндегі әрбір қондырғы, құрылгы немесе аспап тізбектің элементі деп атайды. Тізбектің элементтерін, шартты графикалық белгілермен қатар, шартты әріптермен белгілеу де қабылданған. Мысалы, электр энергиясы көзін Gәрпімен белгілеу қабылданған, ал графикалық, белгілеудегі тілсызық (стрелка) әрқашанда қорек көзінің потенциалы жоғары нуктесін көрсетіп тұруы керек.

Тізбектің бір ток жүретін бөлігі тармақ деп аталады. Қарастырылып отырған тізбекте үш тармақ бар: cdGab ,bR_3c және bR₄с.

Үш не одан да көп тармақтардың қосылған нүктесі түйін деп аталады (суретте в және с).Электрлік сұлбада түйінді нүкте қойып белгілейді. Егер нүкте қойылмаса, онда сымдар электрлік байланыспаған, айқасып қана жатыр деп есептелінеді.Тізбектің ток журетін кез-келген тұйықталған бөлігі өнбой (контур) деп аталады.Келтірілген тізбекте үш контур бар:

bR₃сdGab,bR₄cR₃b және сыртқы контур bR₄cdGab. Ең болмаса бір тармағы бойынша айырықшаланатын контурларды өзара тәуелсіз контурлар деп атайды.

Электр тізбегінде элементтер бірізді (тізбектей), параллель және аралас түрде жалғанады. Егер тізбек элементтері олармен бір ток өтетіндей етіп, яғни бірінің аяғы екіншісінің басымен, екіншінің аяғы үшіншісінің басымен т.с.с. жалғанса, онда мұндай жалғануды бірізді жалғау деп атайды. Егер тізбек элементтері бір кернеулі болатындай етіп, яғни бастары бір түйінделіп, ал аяқтары өзара бір түйінделіп жалғанса, онда мұндай жалғануды параллель жалғау деп атайды. Суретте R₁ мен R₂ электр қабылдағыштары бірізді, ал R₃ R₄ электр қабылдағыштары параллель жалғанған. Егер тізбекте элементтер бірізді және параллель жалғанған болса, онда мұндай жалғану аралас жалғау деп аталады. Қарастырылып отырған тізбекте тізбек элементтері аралас жалғанған.

Есеп №120

R1=R2= 1 (Ом)

R3=6(Ом)

R5=R6=1(Ом)

R4=R7=6(Ом)

R8=10(Ом)

R9=5(Ом)

R10=10(Ом)

U=220 В

Табу керек: 1) Rэкв-? I-?

2) Сұлбаны баламалы түрлендіру

Шешуі:
1-4 түйін аралығын табамыз

1-3 түйін аралығын табамыз

2) Сұлбаның баламалы түрленуі

+ U -