Сабақтын мақсаты: дақылдардың өнімділігін азықтық құнарлығы бойынша есептеу әдістемесін меңгеру

• 
  дақылдардың өнімділігін азықтық құнарлығы бойынша есептеу әдістемесін меңгеру;
  
• 
  жем-шөптің қоректілігін азықтық өлшеммен есептеу әдістемесін меңгеру;
  

• 
  шартты азықтық-протендік бірлікті есептеу әдістемесін меңгеру;
  
• 
  азықтық өлшемнің қорытылатын (сіңімді) протеинмен қамтамасыз етілуін есептеу әдістемесін меңгеру.
  

1. 
   Можаев Н.И., Серікпаев Н.А., Стыбаев Г.Ж. Мал азығын өндіру практикумы. Сілтеме - http://kazneb.kz/site/catalogue/view?br=1104838, 7-10 бет;
   
2. 
   Можаев Н.И., Серикпаев Н.А. Мал азығын өндіру. Астана, 2008.https://drive.google.com/file/d/1cQt5H1jUBi20frQR13MZf5Ezn50W0j08/view?usp=sharing;
   
3. 
   Можаев Н.И., Серикпаев H.A. Кормопроизводство. Луговое и пастбищное кормопроизводство.Учебное пособие. — Астана: Казахский аграрный университет им. С. Сейфуллина,2002.- 266с.ISBN 9965-451-53-2.https://www.twirpx.com/file/1171797/;
   
4. 
   Можаев Н.И., Серикпаев Н.А. Кормопроизводство. Учебник. — Астана: КазАТУ, 2007. — 359 с. — ISBN 9965-725-78-0.https://www.twirpx.com/file/858945/
   
5. 
   Учебное пособие. Луговое и пастбищное кормопроизводство. http://portal.kazatu.kz/e-books/content/X3DZ8KLPymL2PB1Y5DfE/
   

1. 
   Төмендегі 1 кестеде келтірілген, Солтүстік Қазақстан жағдайында мал азықтық дақылдардың қалыптастыратын нақты мүмкін өнім (көк балауса) деңгейлеріне сүйене отырып, 2 кестедегі ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін азықтық құндылығы бойынша есептеуге түзетулерді пайдалану арқылы, мал азығының кез келген түрінің (табиғи кептірілген пішен, қолдан кептірілген пішен, пішендеме, сүрлем және т.б., кем дегенде 5 түріне) шығымын есептеңіз.
   

Кесте 1 - Солтүстік Қазақстан жағдайында мал азықтық дақылдардың қалыптастыратын нақты мүмкін өнім (көк балауса) деңгейі

Кесте 2 - Ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін азықтық құндылығы бойынша есептеуге түзетулер (В.Р. Вильямс атындағы мал азықтық ҒЗИ)

150 ц/га жүгері - 100%

Х - 70 %

Х= 105 ц/га дайынсүрлемазығы

2.Жем-шөптің (кем дегенде 4 түріне) азықтық өлшем бойынша қоректілігін бағалау және қорытылатын (сіңімді) протеин түсімін есептеу, сонымен алынған мәліметтерді 3 кестеге толтырып жазу. Бұл тапсырманы орындау үшін дақылдардың орташа көк балауса және астық өнімдері жоғарыда, 1 кестеде келтірілген.Суармасыз жағдайда алынатын көк балауса немесе астық өнімі мәліметтерін пайдаланыңыз: көк балауса – А, астық – В. Сонымен қатар, 4 кестеде келтірілген мал азықтарының құрамындағы азықтық өлшем мен қортылатын протеиннің орташа көрсеткіштерін пайдаланыңыз.
Кесте 3 - Жем-шөптің азықтық өлшем бойынша қоректілігін бағалау нәтижелері және қорытылатын (сіңімді) протеин түсімі

Мал азығының түрлері	Мал азығы түрлері алынатын дақылдар	Өнім, ц/га	Өніммен алынатын азықтық өлшем және қортылатын протеин мөлшері
			азықтық өлшем, кг	сіңімді протеин, г
1	2	3	4	5
Жасыл азық	Жоңышқа	125	2750	5625
Астық	Арпа	8	952	84

Ескерту: мал азығының көк балаусадан басқа түрлерінің азықтық өлшем бойынша қоректілігін бағалауда және қорытылатын (сіңімді) протеин түсімін есептегенде түзету енгізуді ұмытпаңыз!
1)1 кг – 0.22 а.ө.

125ц/га - а.ө. ?Х = 2750 кг а.ө.

125 ц/га - қ.п ?

5625 кг қ.п. бар
2) 1 кг арпа астығында - 1,19 а.ө.

8 ц/га - а.ө.? 952 кг а.ө

1 кг арпа астығында - 0,105кг қ.п

8ц/га - 84 кг қ.п /кг бар

Кесте 4 - Мал азықтарының құрамындағы азықтық өлшем мен қортылатын протеиннің орташа көрсеткіштері


3) Азықтық протеиндік бірлік өлшем түсімін есептеу.

1 га аумақтан алынатын жем-шөпке:

• 
  Ап.б. = Ө хАө х Тк,
  
• 
  А.п.б=125 х 22 х0.36=990 а.п.б.
  
• 
  Ондағы: Ө - дақылдың 1 гектардаңалынғанөнімі, ц;
  
• 
  Аө - 1ц жем-шөптегі азықтық өлшем мөлшері;
  
• 
  Тк – түзетукоэффициенті, мал азығыпротеинменқамтамасызетілукөрсеткіші, олазықтықөлшемдегінақты протеин мөлшерінің (г) нормативтімөлшерінеқатынасыменанықталады;
  
• 
  Тк = нақтымөлшері/зоотехникалық мөлшері, г.
  

Тк= 37.5 /105 =

1. 
   Есептерді шығарғанда студент есеп жағдайын өзі құрастырады!
   

2-ші есепті орындауға мысал: жүгері дақылының 1 кг сүрлеміндегі азықтық өлшемді біле отыра (4 кесте), 140 центнер сүрлемдегі азықтық өлшемді математикалық есептеу жолымен шығара аласыз. Қорытылатын протеин мөлшері де солай есептеледі, алайда есептеу барысында граммен көрсетілгенін ескеру қажет (соңғы нәтижесінде кг –ға ауыстыру қажет);