Валенттілік мүмкіндіктері мен тотығу дәрежесі.
Сілтілік және сілтілік жер металына қарағанда d-металдардың көпшілігінің валенттілігі мен тотығу дәрежесі айнымалы болады. Өйткені d-элементтердің валенттілік электрондарына сыртқы s-электрондар ғана емес, ішкері қабаттың d-электрондары жатады.
ІІІ-VІІ топтың d-металдарының жоғары валенттілігі мен жоғары тотығу дәрежесі топ нөмеріне, яғни (n-1)d және ns деңгейшелердегі электрон санының қосындысына, тең. Мысалы, 4-периодтың d-элементтерін қарастыруға болады.
Топ нөмірі №
|
ІІІ
|
IV
|
V
|
VI
|
VII
|
Элемент
|
Sc
|
Ti
|
V
|
Cr
|
Mn
|
Электрондық конфигурациясы
|
3d14s2
|
3d24s2
|
3d34s2
|
3d44s2
|
3d54s2
|
Жоғары валенттілігі
|
ІІІ
|
IV
|
V
|
VI
|
VII
|
Жоғары тотығу дәрежесі
|
+3
|
+4
|
+5
|
+6
|
+7
|
VIII топ металдарының жоғары валенттілігі мен жоғары тотығу дәрежесі (n-1) d және ns деңгейшелердегі электрон қосындысынан аз болады.
Топ нөмірі №
|
VIIІ
|
Элемент
|
Fe
|
Co
|
Ni
|
Электрондық конфигурациясы
|
3d64s2
|
3d74s2
|
3d84s2
|
Жоғары валенттілігі
|
VІ
|
III
|
III
|
Жоғары тотығу дәрежесі
|
+6
|
+3
|
+3
|
d-деңгейшесі толған, электрондық конфигурациясы (n-1) d10 болатын ІІ топтың d-металдары өздерінің қосылыстарында тұрақты екі валентті және тотығу дәрежесі +2 болады.
І топтың d-металдарына сәйкесінше: Cu II және +2, Ag I және +1, Au III және +3 валенттілік пен тотығу дәрежелері тән.
d-металдар мен олардың қосылыстарының тотықтырғыш - тотықсыздандырғыш қасиеттері
Жоғары тотығу дәрежелі қосылыстары тотықтырғыш, төменгі тотығу дәрежелі қосылыстары тотықсыздандырғыш қасиет көрсетеді. Мысалы:
Мn+2SO4 , Fe+2Cl2 , Cr+2Cl2 – тотықсыздандырғыштар.
KMn+7O4 , K2Cr2+6O7 – күшті тотықтырғыштар.
d-металдардың оксидтері мен гидроксидтерінің қышқылдық-негіздік қасиеттері
Металдың тотығу дәрежесі өскен сайын оксидтері мен гидроксидтерінің негіздік қасиеті әлсіреп, қышқылдық қасиеті күшейеді.
Me2+1O
|
Me+2O
|
Me2+3O3
|
Me+4O2
|
Me2+5O5
|
Me+6O3
|
Me2+7O7
|
MeOH
|
Me(OH)2
|
Me(OH)3
H3MeO3
HMeO2
|
Me(OH)4
H4MeO4
H2MeO3
|
HMeO3
H3MeO4
|
H2MeO4
H2Me2O7
|
HMeO4
|
Негіздік қасиет
|
Екідайлық қасиет
|
Қышқылдық қасиет
|
Қазақстан Республикасы:
Әлем бойынша вольфрам қоры 1 орын
Хромит және фосфор кендері бойынша 2 орын
Марганец кендері бойынша 3 орын
Қорғасын және молибден қорлары бойынша 4 орын
Алтын қоры бойынша 6 орын
Темір кендері бойынша 8 орын
Сонымен қосымша топша элементтерінің барлығы – металдар. Ауыспалы металдарға ауыспалы валенттілік пен айнымалы тотығу дәрежесі тән. Көптеген d-элементтердің қосылыстары екідайлы қасиет көрсетеді.
|
Жаңа тақырыпты меңгеру
Мақсаты:
атом құрылысы негізінде d-элементтердің периодтық жүйедегі орнын түсіндіру
|
|
Презентация № 3-8 бет
https://smk.edu.kz/Attach/FileDownload/903f8986-616c-48b2-abde-7345fedd90aa
|
6 мин
|
Бекіту
|
Тапсырма 1
«Ойланайық бәріміз»
Өте сирек кездесетін металл. Адамзат тарихында өндірілген осы металдың көлемі, дүние жүзінде бір сағат ішінде өндірілген темір көлемімен бірдей. Барлық континенттерде кездеседі. Балқу температурасы +1064. 43С. Жылу мен электр тогын жақсы өткізеді. Ешқашан тоттанбайды, тек қана «патша «арағында ериді. Осы қасиеті үшін электр құралдарындарының микрочиптерінің сымдарын қаптайды. Әшекей - бұйым жасауда қолданылады, мемлекеттің байлығы да осы металдың қорымен анықталады. Қазақстанда Ақбейт, Ақбақай, Бестөбе, Жайымтал кендерінде өндіріледі.( Алтын)Тапсырма 2
«Ойлан тап»
І топ элементінің 12,8 г күкірт қышқылымен әрекеттескенде (қ.ж) 4,48 л сутек газын бөліп шығарған. Белгісіз металды тап.
Қорытынды:
Бүгінгі сабақта:
- атом құрылысы негізінде d-элементтердің периодтық жүйедегі орнын түсіндік
|
Мақсаты:
- d элементтерінің тарихына шолу;
Мақсаты:
-белгісіз элементтің формуласын табу;
|
Бағалау критерийлерін ұсыну
Дескрипторлар:
- d элементтерінің тарихына шолу жасайды;
Дескриптор:
- белгісіз элементтің формуласын табады
|
Презентация № 9-10 слайд
|
«Өскемен жоғары медицина колледжі» ШЖҚ КМК
|
Оқу-әдістемелік кешені
ШЖҚ КМК - СМЖӨМЖК
|
Дана. № __
Күні, айы, жылы
|
Сапа менеджменті жүйесі
|
ШЖҚ КМК - СМЖӨЖМК - ОӘК
|
Бет. 1, парақ.___
|
БЕКІТЕМІН
Директордың оқу ісі жөніндегі
орынбасары
_____________ Бегимжанова Д.С.
«____» _________________ 2022ж
ХИМИЯ ПӘНІНІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ТАЛДАМАСЫ
(ЦЭК «Жалпы кәсіби пәндер» апталығы аясында өткізілген іс-шара жоспары)
ТАҚЫРЫБЫ: «d-элементтердің периодтық жүйедегі орны,
атом құрылысының ерекшелігі. Мыс, мырыш, хром»
Мамандығы: 09120100 « Емдеу ісі »
Біліктілігі: 4S09120101«Фельдшер»
2022 жыл
«Өскемен жоғары медицина колледжі» ШЖҚ КМК
|
Оқу-әдістемелік кешені
ШЖҚ КМК– СМЖ ӨЖМК
|
Дана. № __
Күні, айы, жылы
|
Сапа менеджменті жүйесі
|
ШЖҚ КМК – СМЖ ӨЖМК - ОӘК
|
Бет.1, парақ. ____
|
ДАЙЫНДАҒАН:
_________________________ Атпаева М.Ә.
КЕЛІСІЛДІ:
ЦӘК отырысында
_______№ ______хаттама
ЦӘК төрағасы ________ Г.А.Оразаева.
«___» ______________2022 ж.
Әдіскер
________________ А.М.Аязбаева
«____» __________ 2022 ж
Директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары
_____________________ Бегимжанова Д.С.
«___» ___________________ 2022 ж.
Директордың тәжірибе ісі жөніндегі орынбасары
_____________________ Иматова Р.А.
«___» ___________________ 2022 ж.
Сабақ жоспары (теориялық сабақ)
Мерзімі: 24.11.2022ж
Топ: ЕІ 112-2022
Пән: Химия (ҚГБ)
Сабақ тақырыбы: «d-элементтердің периодтық жүйедегі орны, атом құрылысының ерекшелігі»
Сабақ мақсаттары:
Білімдік: Оқушыларға тақырыптың құрылысы, қасиеттері, олардың маңызы, қолданылуы туралы білімді қалыптастыру; Оқушыларға қосылыстардың құрылысы, қасиеттері, олардың маңызы, қолданылуы, ацетатты талшық туралы білімді қалыптастыру; Тақырыптың негізгі категорияларымен танысу, білу, есептерді түсіну, шығару.
Дамытушылық: Химиялық қасиеттерін, алыну әдістерін сипаттайтын химиялық реакциялардың теңдеулерін құру дағдыларын ары қарай қалыптастыра отырып дамыту, талдау, қорытындылау біліктіліктерін дамыту, есте сақтау қабілеттерін дамыту, сөздік қорын молайту; Теңдеулерін құру дағдыларын ары қарай қалыптастыра отырып дамыту, талдау, қорытындылау біліктіліктерін дамыту, есте сақтау қабілеттерін дамыту, сөздік қорын молайту;
Достарыңызбен бөлісу: |
