Сакенова Р. Е., Батырбай Ә. Т., Жапарова М. С., Ботабаева Г. Б., Сакпанов Е. М

73 
Ал газ сыртқы ӛрісте орналасқан кезде 
молекулалардың 
таралып 
орналасуы 
ӛзгеше болады. Сыртқы потенциалды 
ӛрістегі газды қарастырамыз. Мысалы: 
ауырлық ӛрісіндегі ауаны. Газдың барлық 
қабаттарындағы температурасы бірдей 
деп есептейік. Сыртқы күш тӛмен, ал z 
осі жоғары бағытталсын. 
Газда ойша 
қабатын бӛліп аламыз (сурет). Осы 
қабатқа тӛменнен 
жоғары бағытталған 
қысым айырмасының нәтижесінде пайда болған күш 
әсер етеді, ал жоғарыдан тӛмен қарай сыртқы ӛрістің F күші әсер етеді. Бӛлініп 
алынған газ қабатының тӛменгі және жоғарғы қабатына әсер ететін 
және 
қысымдарының айырмасы 
гидростатикалық қысымға тең болады: 
. 
екенін ескере отырып, келесі ӛрнекті аламыз: 
немесе
. 
Осы ӛрнекті 0-ден h биіктікте және -ден қысымға дейін интегралдап, 
алатынымыз: 
Барометрдің кӛмегімен 
және қысымдарын ӛлшеу арқылы биіктікті 
анықтауға болады: 
. 
Бұл ӛрнек барометрлік формула деп аталады. 
екенін ескерсек 
. 

74 
ӛрнектерін пайдаланып, жоғарыдағы ӛрнек келесі 
түрде жазылады:
, 
мұндағы: 
газ молекулаларының сыртқы ӛрістегі потенциалдық 
энергиясы болып табылады. 
Сонда алынатын 
формуласы Больцман таралуының 
математикалық ӛрнегі болып табылады. 
Биіктік артқан сайын потенциалды ӛрістегі молекулалардың 
концентрациясы экспоненталық заңмен кемиді. 
2.8 Термодинамиканың бірінші заңы 
 
Заттарды құрайтын бӛлшектердің қозғалысының орташа кинетикалық 
энергиясының осы бӛлшектердің ӛзара әсерлесу орташа потенциалдық 
энергиясына қосындысын ішкі энергия деп атайды. Ӛлшем бірлігі 
. 
Идеал газдың ішкі энергиясы абсолют температураға тура пропорционал 
болады:
Идеал газдың ішкі энергиясының ӛзгерісі

75 
Кез-келген газдардың ішкі энергиясы 
мұндағы: – газ молекуласының еркіндік дәрежесі. 

жүктеу/скачать 2,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: