Салқынбай А., Абақан Е. с
ДИАФОН - қар. Интерфе ренция. ДИАФОНИКА
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| ДИАФОН
- қар. Интерфе ренция. ДИАФОНИКА - қар. Интерфе ренция. Д И А Ф О Р А -қа р . Метафора. ДИАХРОНДЫҚ ТИПОЛОГИЯ (тарихи типология) - салыстыры- латын тілдердің категориялық- мағыналық қүрылысын зерттейтін типологияның бір саласы. Д .т.- да бөтен тілдердің типология- л ы к ұ қ с а с т ы ғы , ал туы с тілдердің типологиялық алшақ- тығы болуы мүмкін. Д .т.-н ы ң негізгі түсінігі мынау: барлық тілдердің дамуында ортақ жол бар, сол жолда кей тілдер басқа тілдерден озып кетуі м үмкін. Бұл идея тіл дамуының стадия- лы к (ке зе ң д ік) теориясы м ен үндес. Кезеңдік түсін іктің екі сипаттамасы болады: 1) тілдер белгілі формальды кезеңдерден өтуі қажет, мыс.: посессивті- эргативті-номинативті құрылым. Д.т. осы кезеңдердің формаль ды көрсеткіштерін анықтайды; 2) тілдер мағыналық критерилер арқылы салыстырылады, мұнда м ағы налы қ кр и те р и й ке з е ң ретінде бағалануы мүмкін. Бүл тұрғы да Д .т .-д а ко н те н си вті типология бағыты ерекше орын алады (С.Кацнельсон, В.Абаев, Г. Климов). Д т. шеңберіңде диахроникал ық константаларды іздестіру нақты тілдің өзгеруіндегі доминантты (басты) тенденцияларды табу арқылы жүргізіледі (М.М.Гухман). Д.т. тағы да бір бағыты (Ч.Н. Ли, Т.Гивон) -т іл д е гі өзгерістердің себебін, коммуникация (байланыс) к е з ін д е гі ә ң гім е қ ұ р а й т ы н адамдардың ойларымен байла- ныстырады. Ең алдымен, комму- никацияда (байланыста) мағы- насы бар құбылыстар өзгереді. Адамдар кө б ін е се ө зд е р ін е қаты сты ә ң гім е л е р айтады , сондықтан тілдік өзгерістердің біразы І-ш і ж а қты ң м орф о- л о ги я с ы мен с и н т а к с и с ін е байланысты болады, ал ІІ-ші және ІІІ-ші жақтардағы өзгеріс- т е р ке й ін па йд а болады . Соны мен, гр а м м а т и ка л ы қ категориялардың қалыптасуы бір қалыпты болмайды: І-ш і жақта етістіктердің шақтары III- ші жақпен салыстырғанда өзге- ше болуы мүмкін. Коммуника- цияда, сөйлеу объектілерінің ішінде: жанды-жансыздан, тірі- ө л ід е н , а д а м ға қ а т ы с т ы - жануарға қатыстыдан, үйрен- шікті, белгілі-жаңадан басымы- р а қ болады . О сы ған ұ қ с а с өлшем оқиғаларды бейнелеуде де қолданады. жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|