Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| КО М М УН И КА Ц И Я
(лат. c o m m u n ic a tio - б а й л а н ы с, қатынас) - араласу, ойлармен, и д е я л а р м е н , д е р е к т е р м е н б ө л іс у т .б . Е ң б е к ету мен танымдық процесс барысында адамдар арасы нда болатын қатынастардың ерекше бір түрі. Ж ануарлар К .-н а қа р а ға н д а адамдардың К.-сы тілге негіз- д е л ге н . К. к о м м у н и к а т и в т і (б а й л а н ы с ) а кт іл е р д е н (К . б ір л ігі) қүр а л а д ы , ал К .-ны жасаушылар - коммуникаттар деп аталады. К.-ның бастапқы және соңғы кезеңдері үлт тілінің қүралдары арқылы жасалып, ішкі сөйлеу механизміне, оның т е р е ң д е ж а т қа н құ р ы л ы м - дарына тәуелді болады. Ұлттық тіл е р е к ш е л ік т е р і ж алпы адамзатқа тән мағына жасау жүйесіне бағынышты болады. Коммуниканттар араласуында с ө з д ік (в е р б а л ь д ы ) е м е с бөліктер де, (мыс.: ым, қимыл, мимика т.б.) қолданыс табады. Қалай болғанда да, К. экстра- л и н гв и с т и к а л ы қ ф акто р л ар (жағдайдың нақтылығы, пресуп позиция, үлттық-мәдени дәстүр) негізінде жасалады. Сонымен бірге, К. екіншілік семиотикалық ж үйел ер құралдары арқы лы («ғылым тілі», музыка ноталары, ойын ережелері, Морзе азбукасы, ЭВМ б а ғд а р л а р ы ) н е м е с е пантомима, жестжүйесі арқылы да ж ү з е ге асуы м ү м к ін . К. үғы м ы инф орм ация (ха б а р ) теориясыңда, «жасанды интелект» м әсел есінд е де, адам ж әне ко м п ь ю те р ж ү й е с ін д е д е пайдаланылады. Бүларда К.-ны «араласу» си н о н и м і р е тін д е түсінеді. КОММУТАЦИЯ (лат. commutatio - алмастыру) - тілдің екі белгісі а р а с ы н д а ғы қ а т ы н а с . Бүл қатынаста бір белгінің бейнесі мен мағынасы басқа бір белгінің бейнесі мен мағынасына үқсас болған жағдайда, оларды К .- л ы қ байланыста болады деп есептецці. «К», ұғымын Л.Ельмслев 1935 ж. ұсынған. Глоссеман- тикадағы белгілер арасындағы парадигматикалық қатынастарды аны қтау үш ін қол д анған. Ол коммутациялық тексті ұсынды, м үнда ең кіш і эл е м е н тте р д і (тексемалар) түрі мен мағына- сына қарай белек қарастырды. Мыс., «моль», «ноль», «роль», «руль» с ө з д е р ін ің ж а зы л уы ұ қ с а с , б ір а қ м а ғы н а л а р ы мүлдем басқа, ал сө зд е р д ің 106 |