Салқынбай А., Абақан Е. с

кон-кон
түрліліктің азаюына әкеліп соғатын 
тарихи процесс.  Бұл түрғыда К.
ұғымының диахрондық фонология 
те о р и я с ы н  
Е .Д .П ол и ванов 
(1 9 2 8 ),  P .O .Я кобсон  (1930)
жасаған.
КОНВЕРСИЯ 
(лат.  conversio
-  өзгеру,  айналу) -  грамматика
мен  л е кс и ка д а   -   м ағы насы
баламалы  
с е й л е м д е р д е гі
субъект пен объект арасындағы
қатынастың көрінісі.  Граммати-
кад а  К.  з а л о гп е н   б е р іл е д і.
Лексикада-К. әр түрлі сөздермен
беріледі:  мыс.,  «Ағасының жасы
інісінен  үлкен» -  «Інісінің  жасы
ағасынан  кіші».  Текст  К.-сында
субъекті  мен  объектінің  орны
ауысып отырады.  Кей тіл бірлік-
терінде  К.  коррелятсыз  берілуі
мүмкін (мыс.,  «дос болу»,  «араз
болу»,  «үйлесу»,  «жолдас»,
«қаламдас» т.б.). Конверсивтерді
жүйелеуде  қүрылымдық  және
семантикалық түрлері  ерекше-
ленеді.  Қүрылымдық түрлерге- 
сөйлем мүшелерін:  конверсив- 
етістіктерді («қаланту»-«қалану», 
«қорқытқызу»-«қорқыту»);  зат 
есімдерді  («күйеуі-әйелі»);  сын
есімдерді, үстеулерді жатқызуға 
б ол ад ы . 
К о н в е р с и в т е р д ің  
семантикалық түрлері  мағына- 
ларына байланьюты ерекшеленеді, 
мыс.,  бірнәрсені  беру  («беру- 
алу»,  «тапсы ру-қаб ы л д а у »), 
с а ту -с а ты п   алу,  б ір н ә р с е н і 
толтыру («сыйғызу-ену»,  «орын
а л у - орынды босату»), тәуелді- 
лікті білдіру («басқару-бағыну»). 
С иноним   мен  а н то н и м д е р ге  
қа р а ға н д а   к о н в е р с и в т е р д ің  
біреуі  тексте  қолданылады,  ал 
екіншісі  тексте  айтылмаса  да, 
оның бар екендігін  субъект  пен 
о б ъ е ктін ің   алмасуы  б іл д ір іп
отырады.
Ойды экспрессивті айрықша 
білдіру үшін тексте конверсивтің 
екеуі  де  пайдаланады,  мыс.: 
«Соғыста біреудің жеңуі, екінш і- 
нің жеңілуі  болып  табылады».

жүктеу/скачать 13,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: