Салқынбай А., Абақан Е. с

О Б -О Д А
ностратикалык;  (афразия,  үнді- 
еуропа,  ка р тв е л )  д еп  е к іге  
бөлінеді.  Ностратикалык толтың 
шеңбері  толық  анықталмаған. 
Бұл топқа эскимос-алеут тілдері 
енуі мүмкін. Н.т. басқа топтармен 
байланысы  анықтапмаған,  мыс., 
«пал еоеуразиял ы қ» 
(с и н о - 
ка в ка з)  ж әне 
«ам еридин» 
(индеец) топтарымен.  Бірақ бүл 
үш топ арасында түйісу болғаны 
белгілі,  оны  кірме  сөздерден 
аңғаруға  болады.  Ал  Н .т.-д ің 
«нигер-конголық» және «австро- 
азия»  тілдерімен  қатысы  әлі 
шешілмеген мәселе.
Н.т.  генетикалық  байланысы 
олардың туысқан  морфемалары
(1000 жуық) арқылы анықталады.
Ортақ түбірлі морфемалар негізгі 
элементарны үғым мен болмыс- 
тың  нақтьілықтарын  бейнелейді 
(дене мүшелері, туыстық байла- 
ны стар,  та б и ға тты ң   н е гіз г і 
қубылыстары,  жануарлар  мен 
есімдіктердің  атауы,  іс-әрекет 
пен  процестер,  неғізгі  қасиет- 
тер).  Әуелгі тілдерден тараған  6 
топқа  кіретін  тілдерде  түрақты 
грамматикалық  (сөзжасам  мен 
сөзді  өзгерту)  морфемалардың 
жақындығы дәлелденген.
Н.т. кіретін тілдердің ажырауы 
8-11  мың  жыл  бұрын  болған 
си я қты .  З е р тте уш іл е р   бұл 
тілдердің  шыққан  ортасы  Таяу 
Шығыс болуы мүмкін деңді. «Н.т.»
терминін  1903  ж.  X. Педерсон 
үсынған  (noster -   біздің).  Алтай 
тілі білімінде (1920-50 жж.)  Н.т,- 
дің  салыстырмалы  грамматика- 
сын жасаған ғалымдар О.Совяжо, 
АРясянен, К. Г. Менгес, Б.Коллиңдер.
Ежелгі ностратикалык тілді қайта 
жасау  мақсатында  зерттеулер 
жүргізілуде. Алғашқы Н.т. туралы 
материалдар мен қайта құрылған 
Н.т.  туралы  еңбекті  В.М.Иллич- 
Свитыч жазған.
ОБЪЕКТ 
(лат.  objectum -  зат) 
-   синтаксистің  түлғалы қ  жэне 
мағыналық  категориясы.  Мағы- 
налық жағынан О. затқа не адамға 
бағы ш талған  е т іс т ік   арқы лы  
б е р іл ге н   іс -ә р е к е т т ің   атауы 
болып  табылады.  О.  субъекгіге 
қа р а м а -қа р сы   қойы лады .  О. 
түлғалық жағынан толыкггау ышпен 
сәйкес келеді.
ОГАМИКАЛЫҚЖАЗУ 
(ирлаңд.
ogham)  -   Британ  аралдарында 
өмір  сүр ге н   кельт  ж эне  п и кт 
тайпалары   қолданған  ә р іп тік 
жазудың түрі.  Ең  көне жазу IV ғ. 
жатады.
ОДАҒАЙЛАР 
-  одағай сөздер 
мағына  жағынан  заттың  (субс- 
танцияның)  өзі туралы да,  сыны, 
қимылы  туралы  да,  қимылдың 
ж а й ы -к ү й і  туралы   да  ү ғы м

жүктеу/скачать 13,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: