Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет221/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   217   218   219   220   221   222   223   224   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

т.б.
НОМИНАЦИЯ 
(лат.  nominatio
-   атау)  -   1)  атауыш  қы зм е т
153


НОРМ -НОРМ
а тқа р а ты н ,  яғни  болмы сты  
атайтын тіл бірліктерінің жасалуы. 
Оның  н ә ти ж е сін д е   сө з,  сө з 
тіркесі,  фразеологизм,  сөйлем 
пайда болады.  Кейбір ғалымдар 
бұл терминді атау актілерін зерт- 
те й тін   тіл  б іл ім і  саласы на 
қолданып жүр.  Осы мағынада Н. 
оном асиологиям ен  пара-пар 
және  семасиологияға  қарама- 
қарсы  қойылады  (қар.  Семан­
ти ка );  2)  сөйлем  түр ін д е   не 
сөйл ем д і  құруш ы   б ө л ікте р  
түріндё берілетін атау актілерінің 
динами калы қ  қырларын қамгитын 
мәселелер  жиынтығы.  Оларды 
референция теориясында қарас- 
тырады  жэне  олар  семантикаға 
қа р а м а -қа р сы   қойы лады ;  3) 
а та уға   байланы сты   жалпы  
мәселелердің аталуы (қар.  Есім). 
С онымен  қа та р ,  сө зж а са м , 
полисемия,  ф разеологияны ң 
атауымен  байланысты  лингвис- 
тикалық  мәселелер  де  жатады. 
Ерекше  л и н гви сти ка л ы қ  пән 
ретінде Н. теориясының нысана- 
сына тіл  бірлікгерінің жасалуын- 
дағы  жалпы  заңды лы қтарды  
зе ртте у,  тіл д ің,  ойды ң  ж әне 
болмыстың өзара қатынастарын 
зерттеу,  атау  негізінде  жатқан 
б е л гіл е р д і  таңдауда  адам 
факгорының орны, атаудың тілдік 
техникасын  зерттеу  т.б.  кіреді. 
Атау  проблемасын  зерттеуде 
ономасиологиялық  не  семасио-
логиялық  қарым-қатынас  болуы 
мүмкін.  Н.  актілері  үш  мүшенің 
қатысуымен жүрғізіледі:  «болмыс» 
-«үғы м »-«есім ». Болмыс есімнің 
денотаты,  яғни  бүкіл  объекгілер 
қасиеттерінің жиынтығы болады. 
Ұғы м   е с ім н ің   с и гн и ф и ка ты  
(мағынасы)  ретінде  танылады. 
Е с ім н ің  
с и гн и ф и ка ты  
мен 
денотаты нақты атау актілерінде 
Н .-н ы ң   (а та уд ы ң )  б а за л ы қ
(н е г із д ік )  қүр ы л ы сы   болы п 
есептеледі.
Н. актілері сөйлеудің нәтижесі, 
тіл  жүйесінде,  тілдің  қызметтік 
және әлеуметтік  нормаларында, 
узуста  кө р ін ісін   табады.  Атау 
нәтижелері  болмысты  белгілеп, 
сөйлемде  құрылыс  материалы 
ретгнде  қолданылады.  Қ а зір гі 
тілде  Н.-ның  (атаудың)  әуелде 
болған  процестері  сирек кезде- 
седі,  тілдің  номинативті  қоры 
екінш ілік  Н.  яғни  бұрында  бар 
болған  эл е м е нтті  пайдалану 
арқылы  жасалады.  Екіншілік  Н.- 
ның  туындауы  тек  қана  этимо- 
л о ги я л ы қ  не  тар и хи   талдау 
ке зін д е   аны қталады .  Ж асалу 
қүралдарына  қарай  Н.  түрлері 
мынадай  болады:  сөзж асам , 
синтаксикалы қ  транспозиция, 
сем антикалы қ  транспозиция. 
Екіншілік  Н.-ның  негізінде  адам 
о й ы н ы ң   а ссо ц и а ц и я   ж а са у 
қабілеті жатады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   217   218   219   220   221   222   223   224   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет