Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| Т ІЛ -Т ІЛ
- негізгі тіл қабілеттерінің тұқым қуалауы мүмкін деген болжамнан көрінісін табады, оны глоттогенез ж эне моногенез теориясынан байқауға болады. Нейролингвис- тикада - орталық нерв жүйесі мен тіл арасында болатын байланыс- тар зерттеледі. Сонымен қатар әкспериментальды фонетикада неше түрлі электронды-акусти- калық приборлар қолданады, бұл Т.б.-нің физика мен физиология ләндерімен байланысы бар деген сөз. ЭВМ тілін жасау, информа тика теориясында Т.б. жетістік- т е р ін пайд а л а ну, ф и зи ка - математикалық тәсілдерді Т.6.- де қолдану, есептік лингвистика- ның дамуы -Т .б . мен жаратылыс ғылымдары байланысты екенін керсетеді. Жалпы жэне жеке Т.б. деп белу дәстүрге айналған. Жалпы Т.б. - ке з ке л ге н т іл д е р д ің қасиеттерін мыс.: түркі тіл д е р і- түркология, орыс тілі - русистика, не географиялық жерге байла ны сты , м ы с.: б а л ка н и с ти ка , кавказоведение т.б. зерттейді. Жалпы Т.б. барлық тілдердің ж алпы (о р т а қ ) қ а с и е т т е р ін эмпирикалық (индукция арқылы) не д е д укц и я а рқы л ы (тіл қ ы з м е т ін ің за ң д ы л ы қта р ы арқылы) зерттейді. XX ғ. 50-жж. бастап жалпы Т.б. лингвистика- лык теорияның тілін зерттейтін саланың дамуы басталады, оны - Т .б .-н ің м етатеориясы деп атайды. Жалпы Т.б.-ін салаларға бөлу тілдік деңгей мен тідці текст пен сө зге белуге байланысты болады. Ф о н е ти ка ды бы сты қ деңгейді бейнелейді, оның пәні- тіл д е гі ды бы старды зерттеу. Зерттеудің нәтижесінде дыбыс- тардың артикуляциялық (физио- л о гиял ы қ) ж әне акустикал ы қ сипаттары анықталады. Ф оне тикада әлем тілдерінің дыбыс- тарын әм бебап халы қаралы қ ф о н е ти ка л ы қ т р а н с к р и п ц и я арқылы қағазға т үсіруге болады. Ф о нол огия пәні дыбыстарды қ ы з м е т т ік ж ә н е ж ү й е л іл ік түрғы дан зерттейд і. Ол үш ін зерттеу объекгісі ретінде фонема ж еке қарастырылады. Кейбір тілдерде, мыс.: тибет тілінде фонема орнына буын немесе силлабема алынады. Морфоно логия пәні ерекше морфоноло- гиялық деңгейде морфтардың (сөзтүлға бөлігі) фонологиялық кұрылысын зерттейді. Фонетика, фонология, морфонология сала- лары тіл дыбыстарын зерттесе, семантикалық сала сөз мағына- сын зерттеум ен айналысады. Г р а м м а ти ка саласы б е л гіл і мағынасы бар және белгілі топқа жататын сөзд ерд і, м орф ем а- ларды, морфтарды, сөздердің м о р ф о л о ги я л ы қ б е л ікт е р ін зерттейді. Грамматикада морфо л о ги я м ен с и н т а к с и с бел ек жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|