Салқынбай А., Абақан Е. с
И Л БІЛІМІ (лингвистика) -
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| И Л БІЛІМІ (лингвистика) -
Табиғи тіл туралы ғылым. Т.б. әлеуметтік ғылымдармен байла нысты. Тіл - қоғамның ең маңызды байланы с қүрал ы ж әне о й - санамен байланысты болғандық- тан әлеуметтік (гуманитариялық) пән ретінде адам мен қоғамды з е р т т е й д і. Гум а ни тар и ял ы қ ғылымдар ішінде Т.б. мен тығыз байланыста болатындар: этно графия, әлеуметтану, филология, герменевтика, лингвистикалық поэтика, текст лингвистикасы, грамматология, тарих, психо логия. Этнология салалары эр түрлі қоғамдағы тіл қызметін зерттеумен айналысады (мыс., табу, эвфемизм, атау мәселесі). Өлеуметтану-тіл арқылы байла ныс жасауды зерттейді. Қоғам- дағы араласу түрлерін коммуни кация теориясы, мәдени антро пология, семиотика зерттейді. Табиғи тіл - ең маңызды таңба- лық ж үйе болғандықтан, Т.б. с е м и о ти ка л ы қ пән р етінд е қарасты ры л ад ы . Т е ксте р д і зерттеу үш ін (мифологиялық, діни, философиялық т.б.) Т.6.- те ксті зерттейтін ф илология пәніне, текст мағынасын зерт- тейтін герменевтикаға сүйенеді. Тілдің жаңадан пайда болатын әлеум еттік қы зм етін зерттеу қажет болады. Текст лингвис тикасы - текст жасаудағы тіл заңдарын зерттейді. Граммато л огия -с е м и о т и калы қ п ә н ге ж атады , я ғн и бүл ж а з у ға байланы сты ғы лы м болып табылады. Тарихи Т.б. тәсілдері тарихпен өте жақын болады, өйткені қоғамның, әдебиеттің, мәдениетгің, енердің тілсіз дамуы м үм кін ем ес. XIX ғ. п с и х о - логиялық тәсілдер мен идеялар Т.б.-де өте көп қолданылды. XX ғ. 50-ж ж . бастап п с и х о л и н гвистика деген пән қалыптасты. Т.б. мен психолингвистикада қарастырылатын тіл және ойлау қатынасы туралы мәселелер қа зіргі логикада, тіл филосо- ф иясында, л и н гв и с т и ка л ы қ семантикада да зерттеледі. А. Шлейхер үсынған тарихи- салыстырмалы Т.б. мен дарвин- дық эволюциялық ілім арасын- дағы ұқсастық қазіргі ғылымда да қупталып келеді. Генетикалық кодтың ашылуынаТ.б. тәжірибесі де көм егін т и гіз д і. Т.б. мен биология арасындағы байланыс |