Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| ГРАФИКА
(грек, graphike, grapho - өрнектеймін, жазамын) - 1) графемалар, тыныс белгі- лері, екпін белгілері және т.б. ж а з у қү р а л д а р ж и ы н ты ғы ; ф о н е м а ти ка л ы қ ж а зу д а ғы графема мен фонема арасын- дағы қаты настар ж ү й е с і; 2) графема мен фонема арасын- дағьі қатынастарды зерттейтін тіл білімінің саласы. «Г». түсінігі әдетте фснематикалық (дыбыстық- әріптік) жазуға қатысты қолда- нылады, оның 3 қырын бөліп қарастырады: алфавитті, графи- каны ж әне о р ф о гр а ф и ян ы . Әлемнің ұл тты қ ж азу ж ү й е - лерінде ең көп тараған латын, араб жэне кириллица алфавит- тері негізінде жасалған жазулар. Ғылымда емір сүріп келе жатқан идеалды Г. (фонема мен графе ма бір-біріне дәлме-дәл болуы) туралы түсінікті ешбір жазудан кездестіре алмаймыз. Латын алф авиті н е гізін д е жасалған қазіргі жазу жүйеле- рінде графемалар мен фоне- малар саны с ә й к е с болмау себебін, осы алфавитті қабыл- даған тілдердің тарихи бейімде- луінен іздеген жөн. 23 латын әрпінен (кейінен 25), қ а з ір гі тілдердегі фонемалардың саны (36-46) едәуір көп болғандық- тан кү р д е л і гр а ф е м а л а р д ы қолдануға тура келеді. Ағылшын жазуында: диграфтар (ск (к)), триграф тар (oeu (и :)), поли- графтар (augh (ө)) қолданыс тапты . А ғы л ш ы н ж а з у ы н д а барлығы 118 күр д е л і граф е малар бар. Ал монографтарды қ о с с а қ , о л а р д ы ң саны 144 граф емаға ж етед і. О сындай күрделі графемаларды қолдану басқа тілдердің жазуында да кездеседі (неміс, поляк т.б.). Кейбір графикалық жүйелерде |