Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| КАЗАН ЛИНГВИСТИКАЛЫҚ
МЕКТЕЫ -XIX ғ. екінші жартысын- дағы орыс тіл білімінің б ір бағъпы. Қ.л.м.-ніңөкілдері: ИАБодуэнде Куртене, Н.В.Крушевский, В А Бого р о д и ц ки й , А .И .А н а ста сй е в, А.И.Александров, Н.С.Кукуранов, П.В.Владимиров, В.В.Радлов, С.К.Булич, К.Ю.Аппель. Қ.л.м.-не мынадай п р и н ц и п те р тэн - ды бы сты ж э н е ә р іп ті белек қарастыру; тілдің синхрониялық жэне диахрониялық қырларын жеке қарастыру; көне ескерткіш- тердегі деректерден гөрі, тірі тілдегі нақты деректерге мән беру. Бодуэн де Куртенэ тіл мен тіл ғылымын психологиялық-әлеу- меттік құбылыс ретінде таныған. Бұл мектептің идеялары қазіргі тіл б іл ім ін д е гі стр уктур а л ы қ (қүрылымдылық) лингвистика, ф онология, м орф онология, тілдердің типологиясы тәрізді пәңдердегі идеялардың дамуына түрткі бо/щы. Бодуэн де Куртененің еңбек- тері психолингвистика саласын дамытуға ықпал етті. Н.В.Кру- ш евскийдің еңбектері қа зір гі ҚДЛ-ҚДР арти куляциялық жэне акусти кал ы қ фонетиканың негіздеріне алыңцы. К р уш е в ски й д ің ойы нш а, тіл ғылымының негізгі қызметі тілдегі заңдылықтарды -анықтау болып табылады. Қ.л.м. тілдің тарихын зерттеуге үлкен мән берген. Бодуэн де Куртене тілдің тарихы мен тіл д ің дамуы н ж е ке қа р а сты р ға н , ол тіл д е р д ің типология лык, классификация - сының негізін қалаған. КДЛАУ РАЙ - қар. Рай. КДЛЫП ЕПСТІП - іс-әрекеттің жай-күйін, жагдайын, қалыбын білдіретін етістік. Қ.е. - жатыр, жүр, отыр, тұр. Қ.е. іс-әрекеттің нақ осы шақта өтетіндігін айқын- дайды. Қ.е. барлық парадиг- маларда тү р л е н іп , д е р б е с синтаксистік қызмет атқарып, толық лексикалық мағына беріп, негізгі етістік есебінде де қолда- нылады. Басқа негізгі етістіктермен тіркесіп келгенде, аналитикалық т ір к е с т ің қүрам ы м а енеді, кө м е кш і қы зм е т а тқа р ы п , көмекші мағынаға ие болады. Мыс.: Абзал орнында түр. Абзал сурет көріп түр. Абзал үйінде жатыр. Абзал үйіне келе жатыр. Қ.е. ж ік т ік жалғауды тікелей қабылдайды, бүл оның ерекшелігі: мен отырмын, сен отырсың, сіз отырсыз, ол отыр т.б. Қ.е. өздік етіс жүрнағын қабылдамайды. Қ.е. негіздеріне көмекші етістіктер (е, де) тікелей тіркесе алады, мыс.: отыр еді, тұр деді т.б. жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|