Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет291/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   287   288   289   290   291   292   293   294   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

СӨЙЛЕУ  АКТІСІ 
-   қоғамда 
қалыптасқан сейлеу принциптері 
мен ережелеріне сай,  белгілі бір 
мақсатта  ж үзе ге   асырылатын 
сейлеу  әрекеті;  С.а.-нің  негізгі 
белгілері:  әдейі  және  белгілі 
м а қса тта   айты луы .  С .а .-н ің  
қатары  «дискурс»  деп  аталады. 
З е р тте уш іл е р   С .а .-н ің   адам 
емірінде  алатын  орнын  саралай 
келе  былай  дейді:  «Сейлеу  -  
адамдардың  арасы ндағы   іс - 
әрекеттің бір түрі» (Гегель). С.а.- 
не  байланысты  мәселелерге
В.Гумбольдт,  Ш.Балли,  С.Кар- 
цевский, Э.Бенвенист,  М.Бахтин 
т.б.,  ездерінің  лйнгвистикалық 
түжырымдамаларында  тоқтал- 
ған.  Бірақ  С.а.-нің  толық  және
14— 750
дамытылған теориясы, Л.Витген- 
штейннің  тіл  мен  емірдің  езара 
байланысы туралы идеяларының  . 
әсерімен,  тек  лингвистикалық 
философия  шеңберінде  жасал- 
ған.  С.а.  теориясының  негізін 
ағылшын  философы  Д ж .Остин 
қалаған.  С.а.-не  қатысатындар: 
сейлеуші жэне адресат (тыңдау-
шы),  бүлардың  әрқайсысының
белгілі әлеуметтік релі (қызметі) 
болады. С.а. қүралына: қоршаған 
орта  және  ә ң гім е н ің   арқауы 
болатын  болмыстың  белігі  де 
кіреді.  Остиннің  айтуынша,  С.а. 
жүзеге асу үшін қажет болатын- 
дар:  барлы ғы на  да  т ү с ін ік т і 
ды бы старды   ш ы ғару,  тіл д ің  
грам м атикасы на  сай  келетін 
сейлем  қүрау,  сейлемнің  мағы- 
насы  мен  орынды  айтылуын 
(б о л м ы спе н  
байланы сты ) 
қа д а ға л а у,  сейлем ді  б ел гіл і 
мақсатта  айту  (иллокутивтілік), 
осылардың  нәтижесінде  керекті 
іс -ә р е к е т к е   (с а л д а р ға )  қол 
ж е т кіз у ,  я ғн и   ты ңдауш ы ны ң 
санасына  не  ж үріс-түры сы на 
ықпал ету.
С .а .-н ің   мы надай  н е г із гі 
т ү р л е р і  бар:  хабарлау  С.а. 
(репрезентативтер), мыс.: «Адам 
ке л іп   т ү р » ,  б үй р ы қты   С.а. 
(директива),  мыс.:  «Шығыңыз», 
міндеттемелікС.а. (комиссивтер), 
мыс.:  «уақытында  келуге  уәде 
беремін»,  бекіту  С.а.  (оператив- 
тер), мыс.: қызметке тағайындау,


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   287   288   289   290   291   292   293   294   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет