Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет310/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   306   307   308   309   310   311   312   313   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

ТИПОЛОГИЯ 
(лингвистика - 
лық) (грек. typos-таңба, үлгіжәне 
logos  -   сөз,  ілім )  -   Т іл д е рд ің 
құрылыл/щық және функциональ- 
дық (қызметтік) қасиеттерін шығу 
тегіне  қарамастан  салыстыра 
зерттеу.  Салыстырмалы-тарихи 
аспекгімен  бірге,  тіл  зерттеудің 
негізгі аспектісі  ретінде Т.  өзінің 
та б и ға ты м е н   ж э н е   з е р тте у  
принциптерімен,  тәсілдерімен 
ерекшеленеді. Т.-дағы тұлға мен 
мағынаның сай  келуі шарт емес. 
Ол бірліктердіңжеке тұлғалық не 
мағыналық  үқсастығын  мойын- 
дай  береді.  Әдетте  Т.  салыс- 
тырмалы-тарихи  тіл  білімімен 
қоса  ареалды  лингвистикад а 
жеке  қарастырылады.  Т.  жеке
тілдерді зерттеумен шуғылданып, 
ж алпы   тіл  б іл ім ін д е гі  т іл д ің  
құрылысы  мен  қызметі  жөнінде 
айтылған тұжырьімдарды пайда- 
ланады.  Зерттеу  пәніне  байла­
нысты функциональды (әлеумет- 
тік лингвистика) және  қүрылым- 
ды қ Т.  ерекше  қарастырылады. 
Ф ункциональды   Т.  байланы с 
құралы ретіндегі тілдің әлеуметтік 
қызметін зерттейді, ал қүрылым- 
дық Т. -т іл д і жүйе  ретінде алып, 
ішкі  қүрылысын  зерттейді.  Өз 
алдына  қүрылымдық  Т.  -   фор- 
мальды  Т.  (тілдің  көрінісі)  және 
контенсивті Т. (тіл мағынасы) деп 
екіге  бөлінеді.
Типологиялық зерттеулер  әр 
т ү р л і  м а қс а т т а р д ы   к ө з д е у і 
м ү м кін :  т іл д е р   а р а с ы н д а ғы  
қү р ы л ы с ты қ  ұ қ с а с т ы қ т а р   не 
ерекшеліктерді  табу  (инвентар- 
лық Т.),  тілдердің жүйелері  мен 
деңгейлерінің  құрылысындағы 
сәйкестікті анықтау (импликация- 
лык Т.).  Негізінен тілдерді белгілі 
бір топқа жатқызуда  «тілдік тип» 
(түр)  деген  түсініктің  әр  түрлі 
қабылдануы  кездеседі.  М ыс.: 
дәстүрлі  типологиялық жүйелеу 
аморфты, агглютинативті (жалға- 
малы)  және  флективті  тілдерді 
б ө л е к  қа р а с ты р а д ы .  Б үлай 
топшылау грамматикалық түлға- 
лар  қүрылысының  жалпы  прин- 
циптеріне негізделген. Ал,  бүдан 
басқа да,  мыс.,  вокалдық жүйе, 
сөйлем  мүшесінің  орны  тәрізді




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   306   307   308   309   310   311   312   313   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет