Саясаттану

149
одағы, өнеркәсіптік меншікті қорғау одағы); бірінші дүниежүзілік соғыстан 
кейін 
–
Ұлттар Лигасы және т.б. Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі 
мемлекеттердің жаһандану ынтымақтастығының тәжірибесі 1945жылы әмбебап 
халықаралық қауіпсіздік ұйымы 
–
қазіргі таңда 190
-
ға жуық мемлекетті 
біріктіріп отырған Біріккен Ұлттар ұйымын (БҰҰ) құруға мүмкіндік берді.
БҰҰ жарғысына сәйкес оның 6 басты органы бар:
1) Бас Ассамблея (БА) 
–
халықаралық бейбітшілікті нығайту, қарулануды 
қысқарту, халықаралық ынтымақтастықты дамыту салаларындағы маңызды 
мәселелерді шешетін кеңесші өкілетті орган ( БҰҰ мүшелері енеді); 
2) 
Қауіпсіздік Кеңесі (ҚК) 
–
тұрақты 5 мүшеден (Ресей, АҚШ, Ұлыбритания, 
Франция, ҚХР) және әділ жағырапиялық өкілеттілік өлшем мен халықаралық 
қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қатысу деңгейі негізінде тұрақты емес 10 
мүшеден (3 орын 
–
Африка, 2 
–
Азия, 2 
–
Латын Америкасы, 2 
–
Батыс Еуропа, 
1 –
Шығыс Еуропа) тұрады. Бұл 
–
тұрақты қызмет ететін, халықаралық 
бейбітшілік пен қауіпсіздікті қорғау үшін басты жауапкершілікке ие болатын, 
барлық мемлекеттердің 
–
БҰҰ мүшелерінің атынан қызмет атқаратын саяси 
және атқарушы орган. Қауіпсіздік Кеңесі бейбітшілікке төнетін кез
-
келген 
қатерді анықтап (ахуалды сарапқа салады), сарапқа салу негізінде құқық 
бұзушыларға мәжбүрлеу шаралары туралы ұсыныстар немесе шешімдер 
қабылдайды. Олар әскери емес 
–
экономикалық, дипломатиялық шаралар; 
3) Экономикалық және әлеуметтік кеңес (БҰҰ
-
ның БА
-
сы 3 жылға сайлаған 54 
мүшеден тұрады) 
–
БҰҰ
-
ы жүйесіндегі мекемелердің экономикалық және 
әлеуметтік қызметін үйлестіруді жүзеге асырады; 
4) 
Қамқорлық
-
көмек жөніндегі Кеңес (5 мүшеден тұрады 
–
Ресей, АҚШ, 
Ұлыбритания, Франция, ҚХР) осы халықаралық жүйені бақылау мақсатында 
құрылған орган; 
5) Халықаралық сот (БҰҰ
-
ның БА
-
сы мен ҚК 9 жылға сайланатын 15 тәуелсіз 
соттан тұрады). БҰҰ
-
ның бас сот органы, тек ғана жеке мемлекеттер ұсынған 
дауларды қарайды және ол бойынша нақты, міндеттеуші шешімдер 
қабылдайды, сондай
-
ақ кез
-
келген заңгерлік мәселе бойынша кеңесшілік 
қорытынды жасайды. Халықаралық сот даулы халықаралық проблемаларды 
бейбіт жолмен шешуге ықпал етеді; 
6) Секретариат (қызметкерлерінің жалпы саны 50 мыңға жуық) БҰҰ жүйесі 
органдарын жабдықтауды, жүйе шеңберінде талданған бағдарламаларды 
орындауды, осы ұйым мүшелері шығарған халықаралық шарттарды тіркеуді, 
зерттеуді және басқа да іс
-
шараларды қамтамасыз ететін орган. Оған БҰҰ 
–
ның 
ҚК ұсынысы бойынша БА 5 жылға (қайта сайлану құқығымен бекітетін) бас 
әкімші лауазымының иесі болып саналатын Бас хатшы жетекшілік етеді.
БҰҰ жүйесіне арнаулы салаларда ынтымақтастықты жүзеге асыратын 
әмбебап сипаттағы мамандандырылған 16 мекеме 
–
ҮАСҰ кіреді: олар 
әлеуметтік (Халықаралық еңбек ұйымы 
–
ХЕК, Бүкіләлемдік денсаулық сақтау 
ұйымы 
–
БАСҰ); мәдени және гуманитарлық (БҰҰ
-
ның ғылым мен мәдениет 
мәселелері жөніндегі ұйымы 
–
ЮНЕСКО, интеллектуалдық меншіктің 
Бүкіләлемдік ұйымы 
-
ВОИС); экономикалық (БҰҰ
-
ның өнеркәсіптік даму 
жөніндегі ұйымы ЮНИДО)
;
қаржы
-
кредиттік (халықаралық қайта құру және 

150
даму банкісі 
–
МБРР, Халықаралық валюта қоры 
–
МВФ, халықаралық даму 
ассоциациясы 
–
МАР, Халықаралық қаржы корпорациясы 
–
МФК); ауыл 
шаруашылығы саласында (БҰҰ
-
ның азық
-
түлік және ауыл шаруашылығы 
ұйымы 
–
ФАО, Халықаралық ауыл шаруашылығын дамыту қоры 
-
ИФАД); 
көлік және байланыс (халықаралық азаматтық авиация ұйымы 
–
ИКАО, 
халықаралық теңізшілер ұйымы 
–
ИМО, Бүкіләлемдік пошта одағы 
–
ВПС, 
халықаралық электрлік байланыс одағы 
-
МСЭ); метереологияда (Бүкіләлемдік 
метереологиялық ұйым 
–
ВМО), сондай
-
ақ арнаулы автономиялық ұйымдар 
–
халықаралық атом энергиясы жөніндегі агенттік (МАГАТЭ), БҰҰ
-
ның сауда 
және даму жөніндегі конференциясы (ЮНКТАД), БҰҰ
-
ның даму бағдарламасы 
(ПРООН), БҰҰ
-
ның қоршаған орта жөніндегі бағдарламасы (ЮНЕП). Кейде 
БҰҰ
-
ның жүйесіне Халықаралық инвестиция жөніндегі агенттікті (МАИГ) 
және Бүкіләлемдік сауда ұйымын (ВТО) қосады. НПО деген ұйымның
айырмашылығы
--
аумақтық емес құрылым
.
Олардың мүшелері егемен 
мемлекеттер болып танылмайды. НПО (“егемендіктен тыс акторлар” үш 
мақсатқа сәйкес келеді: құрамы мен қызметі жағынан халықаралық сипатта, 
құрылтайшылығы 
–
жеке сипатта, қызметі 
–
ерікті сипатта). Тар мағынада 
алғанда НПО 
–
мемлекеттік емес институттар мен бірнеше елді жекелей 
біріктіретін арнаулы саладағы ынтымақтастық құрылымдары 
–
діни ұйымдар 
(шіркеулердің Экуменикалық кеңесі), ғалымдар ұйымдары (Пагуош 
қозғалысы), құқықтық (Халықаралық рақымшылдық) және басқа ұйымдар. Кең 
мағынада алғанда НПО құрамына іс жүзінде халықаралық қатынастардың 
барлық мемлекеттік емес қатысушылары кіреді: саяси қозғалыстар 
(Социалистік интернационал), гуманитарлық (Халықаралық Қызыл Крест және 
Қызыл Жарты Ай Федерациясы). Басқа сипаттағы трансұлттық кәсіпорындар 
(ТНП) мүшелері: “өндіруші мемлекеттер ассоциациясы”, «мысты экспортқа 
шығарушылар ұйымы»; «темірді экспортқа шығарушылар ұйымы». Бұлардың 
көпшілігі БҰҰ жүйесіндегі мамандандырылған мекемелер жанындағы кеңесші 
мәртебесіне ие болған ұйымдар мен мекемелер.. Олар саяси, экономикалық, 
әлеуметтік, 
ғылыми
-
техникалық 
проблемаларды 
шешуде 
БҰҰ
-
мен 
ынтымақтасады. Мысалы, Бүкіләлемдік бейбітшілік одағы 
–
ВСМ, 
халықаралық ғылыми одақтар кеңесі 
–
МСНС және басқалары. 
Үкіметаралық ұйымдар 

жүктеу/скачать 15,5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: