Сборник материалов международной научно-практической конференции посвященной 75-летию д ф. н., профессора Абдул-Хамид Мархабаева «современные технологии подготовки

61 
 
құралдары, қарулы күштер, ғылым мен білім беру салалары да осы талаптарға толық жауап 
беруге тиіс. 
Көпұлтты  мемлекетте  қазақ  тілінің  мемлекеттік  тіл  мəртебесіне  сай  қызмет  етуін 
қамтамасыз  ету  –  өте  күрделі  мəселе.  Қазіргі  мемлекеттік  тіл  саясаты  дұрыс  бағытта 
жүргізіліп  келеді.  Бұл  жерде  асығыстық  жасау  қалаулы  нəтижелерге  қол  жеткізбейді.  Сол 
себепті бұл мəселе кешенді Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған 
мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде іске асырылуда. Тіл саясаты саласындағы əлеуметтік 
зерттеу  көрсеткіштері  жəне  Үкімет  тарапынан  іске  асырылып  жатқан  шаралар,  мəселен,  іс 
жүргізуді  кезең-кезеңімен  мемлекеттік  тілде  жүргізуге  көшіру,  мемлекеттік  қызметшілерге 
жəне  ересек  халыққа  арналған  қазақ  тілін  үйрету  курстарын  ұйымдастыру,  қазақ  тіліндегі 
мектептер  мен  балабақшалар,  жоғары  оқу  орындарындағы  қазақша оқытатын  топтар  санын 
арттыру,  қазақ  тіліне  инновациялық  технологияларды  енгізу  жəне  тағы  басқа  да  маңызды 
шаралар – бұл саладағы жағдайдың жақсарып келе жатқанын көрсетіп отыр. 
Үкімет  мемлекеттік  тіл  –  қазақ  тілінің  қолданыс  аясын  кеңейту,  оны  азаматтардың 
барлығы  меңгеруі  үшін  қажетті  материалдық-техникалық  жағдайларды  тегін  жасап  отыр. 
Жыл сайын мемлекеттік тіл саясатына бөлінетін қаржы көлемі де еселеп артуда.Елбасымыз 
өз  Жолдауында  басты  жеті  мақсаттың  бірі  ретінде  “...біз  қазақ  халқының  сан  ғасырлық 
дəстүрін, тілі мен мəдениетін сақтап, түлете береміз...” – деген болатын. 
Давос  экономикалық  қоғамдастығының,  Бүкілəлемдік  сауда  ұйымы  мен  Еуропа 
Қауіпсіздігі мен Ынтымақтастық Ұйымының талаптарына сəйкес халықаралық с  тандарт 
бойынша  мемлекеттің  дамудағы  негізгі  белгілерінің  бірі  –  елдегі  мемлекеттік  тілдің 
толыққанды  қызмет  етуін  қамтамасыз  ету.  Осындай  мақсаттарды  қоя  отырып,  қазіргі 
заманғы  əлемде  ұлтымыздың  нағыз  бəсекеге  қабілеттілігін  қамтамасыз  етудің 
алғышарттарын жасауға қол жеткізе аламыз.Мұндағы басты міндет – еліміз бен ұлтымыздың 
ұлы  рухани  байлығы  болып  табылатын  тіліміздің  бүгінгі  жəне  ертеңгі  күнде  бəсекеге 
қабілеттілігін арттырудың маңызды қадамдарын жасау деп айта аламыз. 
Қазақстандағы  тілдердің  үштұғырлылығы  туралы  ойды  Президентіміз  Нұрсұлтан 
Назарбаев  алғаш  рет  2006  жылы  Қазақстан  халқы  Ассамблеясында  айтқан  еді.  Ал  2007 
жылғы  «Жаңа  əлемдегі  жаңа  Қазақстан»  деп  аталған  халыққа  Жолдауында  Елбасы 
«Тілдердің  үштұғырлылығы»  –  «Триединство  языков»  мəдени  жобасының  жүзеге  асырылу 
кезеңдерін  айқындады.  Биылғы,  2008  жылдың  ақпанындағы  кезекті  Қазақстан  халқына 
Жолдауында  да:  «Үкімет  «Тілдердің  үштұғырлығы»  мəдени  жобасын  іске  асыруды 
жеделдетуі  тиіс.  Бүкіл  қоғамымызды  топтастырып  отырған  мемлекеттік  тіл  ретінде  қазақ 
тілін оқыту сапасын арттыру қажеттігіне ерекше назар аударғым келеді», – деп атап көрсетті.  
Тілдердің  үштұғырлылығы  идеясына  Елбасы  нақты  анықтамасын  да  береді:  қазақ  тілі 
мемлекеттік дəрежесінде мемлекет өмірінің бар саласында «бүкіл қоғамымызды біріктіруші» 
қызметін  атқарса,  орыс  тілі  ұлттар  арасындағы  қарым-қатынастарға  қызмет  етеді,  ал 
ағылшын  тілі  əлемдік  экономикаға,  əлемдік  қауымдастыққа  кірігуімізге  қызмет  етеді.  Бұл 
жерде  мына  мəселені  де  ескеруіміз  қажет.  Дүниежүзілік  қауымдастықта  Қазақстан  өзінің 
лайықты  орнын  алу  жолында  басқа  мемлекеттермен  экономикалық  жəне  мəдени  тығыз 
қарым-қатынасқа  түсу  барысында  соған  сəйкестелген  тілдік  саясатында  да  оңтайлы  даму 
қажеттігі туындайды.  
Елбасы  қазақ  тілі  мемлекеттік  тіл  тұрғысынан  басымдыққа  ие  екенін  ашып  көрсетіп, 
мемлекеттік  жұмыс  қазақ  тілінде  жүретінін  баса  айтты.  Бұл  –  осынау  маңызды  мəселеге 
жалпы қоғамның дамуы үрдісінен, өз еліміздің одан əрі байыпты дамуы тұрғысынан да тіл 
мəселесіне, түптеп келгенде, дұрыс баға беріліп отырғанының дəлелі.  
Тіл  мəселесі  адам,  қоғам  өміріндегі  ерекше  орны  бар  аса  күрделі  де  маңызды  құбылыс 
ретінде  бағзы  заманнан  бері  пайымдалып,  зерделеніп  келеді.  Əйгілі  философ  В.  фон 
Гумбольдт өзінің «Тіл білімінен таңдамалы еңбектер» туындысында тілдің сипаты мен мəнін 
айқындай  келе,  оның  халық  рухымен  астасып  жататынын  ашып  көрсетеді,  осы  тұрғыдағы 
маңызын  анықтай  түседі.  Бұл,  жалпы  алғанда,  тілдің  тек  қана  бір  қатынас  құралы  емес,  ол 
сол  халықтың  тарихы,  мəдениеті,  өмір  салты,  пайымы,  бүткіл  тұтас  бір  болмысы  екеніне 

62 
 
анықтама береді ғалым. Ендеше тілді тек бір ғана қызметі жағынан қарап қоймау керек екені 
анық, одан кеңірек пайымдауымыз қажет.Қазіргі қазақ елінің қоғамдық өмірінде ана тілінің 
хал-ахуалы  туралы  сөз  болғанда,  оның  мемлекеттік  тіл  мəртебесін  алып,  өзіндік  тұғырда 
ресми  түрде  мойындалғанымен,  қоғамдық  пікірде  оның  сол  үдеден  шыға  алмай,  əлі  де 
қанатын кеңге жая алмай келе жатқаны жиі айтылады. Ол əсіресе үш тіл арасындағы мəселе 
көтерілгеннен бері көп талқыланатын мəселеге айналып барады.  
Қазақ тілінің осы дəрежеге жетуі жолында қандай шараларды жүзеге асыру қажеттігін де 
Елбасы  өзінің  соңғы  халыққа  Жолдауында  былай  деп  атап  көрсетті:  «Халықаралық 
тəжірибелерге  сүйене  отырып,  қазақ  тілін  оқытудың  қазіргі  заманғы  озық  бағдарламалары 
мен  əдістерін  əзірлеп,  енгізу  қажет.  Мемлекеттік  тілді  тиімді  меңгерудің  ең  үздік, 
инновациялық əдістемелік, тəжірибелік оқу-құралдарын, аудио, бейнематериалдарды əзірлеу 
керек».  
Осындай  асқан  кəсіби  біліктілікті  талап  ететін  биік  міндеттерді  орындаудың 
алғышарттары біздің университетімізде бірнеше жылдардан бері білімді мамандарымыз бен 
танымал  ғалымдарымыздың  күш-жігерімен  оңды  жүзеге  асырылуда  деп  мақтанышпен  айта 
аламын.  Үш  тілді  де  меңгеруге  біздің  халқымыз  даяр  ма  деген  саулға  келсек.  Кешегі 
Кеңестер Одағы дəуірінде орыс тілін енгізгендей, ағылшын тілі де орынсыз орныға ма деген 
сенімсіздіктер бой алдыруы мүмкін.Жалпы біздің халықта үш тілді де өз деңгейінде 
игеруге деген түсіністік бар. Сосын оның қазіргі өмір талабы екені, бүкіл əлемді жайлаған 
бəсекелестік  жағдайында  оған  төтеп  берудің  бірден-бір  жолы  жоғарыда  айтылған 
біліктіліктерге  тікелей  байланысты  екенін  де  біздің  қоғамымызда  түсіністікпен  қабылдап 
отыр  деп  айтуға  да  негіз  бар  сияқты.  Тілді  меңгеру  қажеттіліктен  туатыны  анық.  Осы 
тұрғыдан келгенде, біздің қоғамда бұрыннан қалыптасып қалған тілдік қолданыс үдерісінде 
орыс  тіліне  деген  басымдық  айқын.  Арада  жиырма  жыл  өтсе  де,  сол  кеңестік  саясат 
ұшығының лебі əлі сезіледі. Орыс тілі негізгі тіл ретінде ол дəуірде өмірдің барлық саласын 
қамтыды,  басқа  ұлт  тілдері  қағажу  көрді.  Ғылым-білім  саласында  да  өзге  тілдер  аясы 
шектелді. Міне, соның ызғары əлі күнге салқынын тигізуде.  Бірақ сол тіл арқылы да біздің 
халық дамудың өзіндік деңгейіне жетті.  
Қазіргі  білімді  де  білікті  мамандар  ретінде  басқару  деңгейінде  отырған  қазақ  өкілдері 
негізінен  орыс  тілділер,  ағылшын  тілін  меңгергендер.  Бұл  –  өмір  шындығы.  Оларға  қазақ 
тілінде  іс  басқару  бірден  оңайға  түспесін  адами  тұрғыдан  түсінуге  де  болады.  Алайда,  өзін 
қазақ  елінің  азаматы  сезінген  зиялы  санатындағылар  мемлекеттің  Ата  Заңына  сай,  қазақ 
тілінің  мемлекеттілігін  шын  мойындап,  өз  деңгейінде  қалтқысыз  орындауы  тиіс.  Тағы  бір 
маңызды мəселе – қазақ тілін ғылым тілі дəрежесінде ғылымның барлық саласында дамыту 
қазақ  оқымыстыларының  алдындағы  азаматтық  парыз  екенін  де  түйсінуі  қажет  деп 
санаймын.  
Біздің елде өзге тілге байланысты біреудің құқығына нұқсан келтірушілік, қысымшылық 
байқалмайды.  Мұны  кезекті  бір  телебағдарламада  саясаттанушы  Нұрлан  Ерімбетов 
жүргізген  «Дөңгелек  үстел»  аясындағы  əңгіме  де  нақты  деректермен  дəйектейді. 
Социологиялық  сұрау  салу  қорытындысында  жауап  бергендердің  (1200  адам)  84,4  пайызы 
тіл  қысымшылығының  жоқтығын  айтадыАймақтар  аумағындағы  қамту  деректеріне  сəйкес, 
орыс  тілімен  салыстырғанда,  қазақ  тілін  меңгеру  деңгейі  əрқилы  екен.  Мəселен,  жауап 
бергендердің  35,9  пайызы  қазақ  тілін  жетік  білетінін,  20,2%-ы  жеткілікті  деңгейде,  ал  16,3 
пайызы қазақ тілін білмейтінін көрсеткен. Бұл қазақ тілін мемлекеттік тіл дəрежесінде əлі де 
болса дамыта түсу қажеттігін айғақтайды. Мұның үстіне сол дамыту шараларының ауқымын 
да  кеңейте  түсу  қажеттігі  туындап  отырғанын  айта  кеткен  абзал.  Жоғарыда  да  атап 
көрсеттім,  бұл  жерде  біз  Елбасы  анықтап  бергендей,  үш  тілді  де  өз  дəрежесінде  қолданар 
болсақ, одан ешкім ұтылмайды деген қорытындыға келе аламыз. 
Дипломдық жұмыстың өзектілігі Қазақстан Республикасында қазіргі уақытта «үштұғырлы 
тіл»  идеясының  жүзеге  асырылуына  бағытталған  орталықтандырылған  мемлекеттік 
саясаттың  іс  шараларының  басылым  беттерінде  көрініс  табуына  сараптама  жүргізу,  елдің 
ұлттық мүдделерін анықтау тұрғысынан мемлекеттік тіл саясатының тиімділігін қамтамасыз 

63 
 
ету  мəселелерінің  ғылыми-теориялық  жəне  тəжірибелік  құндылығымен  анықталады.  Тіл 
саясатын зерттеу  келесі жанама бағыттарды да қамтиды: 
Біріншіден, ұлт пен мемлекеттің элитасы жəне тіл саясатын жүзеге асырушы субъектілер 
болып табылады. Осыған орай, элита елдің мемлекеттік тіл саясатын қалыптастыруда өзінің 
ықпалын қолдана отыръш, нəтижелі түрде қызмет атқаруы абзал. 
Екіншіден,  тілдің  қолданыс  кеңістігі  -  білім  жүйесі,  БАҚ,  мемлекеттік  органдар  мен 
қоғамдық  институттардың  мемлекет  тарапынан  қадағалануы  жүзеге  аспай  отыр.  Қазіргі 
таңда  үш  тұғырлы  тілге  байланыстык  ептеген  заңдар,  қаулылар  мен  арнайы 
бағдарламалардың бар болуына қарамастан, бұл идея толыққанды жүзеге асырылмай отыр. 
Үшіншіден,  қазіргі  кезде  Қазақстандағы  демографиялық  жағдай  қазақ  тілінің  қолданыс  аясын 
кеңейтуге  жəне  мемлекеттік  тілдің  саясатын  дамытуға  қолайлы  жағдай  туғызады.  Соңғы  санаққа 
байланысты мəлімет көздеріне сүйенсек, Қазақстанда мемлекетті қүрушы ұлт, яғни қазақтардың үлес 
салмағы 67 пайызды күрайды. Аталған көрсеткіштерге қол жеткізгені мен бүл мəселе өзінің шешімін 
таппай  отыр.  Қоғам  арасындағы  қатынаста  мемлекеттік  тіл  өзмəртебесін  иеленбеуде.  Қалыптасып 
отырған  демографиялық  жағдай  мемлекеттік  тілсаясатында  жаңадан  бағдарланған  мақсаттарды 
қажететеді. 
 Төртіншіден,  Қазақстан  Республикасы  Конституциясы,  Тілдер  туралы  заңнама  жəне  тілдер 
туралы  тұжырымдамада  мемлекеттік  тіл  ретінде  казақ  тілінің  саяси-құқықтық  нормалары  ресми 
бекітіліп,  қағидалары,  қызметтері  жəне  мəртебесі  корсетілгенімен,  тиімділігі  мен  нотижелілігі 
көрінбеуде.  Саяси-құкыктықнормаларға  сəйкесетіп  қайта  қарастыруды  қажет  етеді.  Себебі, 
Қазақстандық əрбір азамат үшін мемлекеттік тілді меңгеру жəне оны құрметтеу мемлекет алдындағы 
міндеті болуы шарт. Қазақстан Республикасында өмір сүріп жатқан езге этностардың мемлекеттік тіл 
– қазақ тілін меңгеруі, өз кезегінде қазақ тілі мəртебесінің жогарылауына өз септігін тигізе алатыны 
да өзекті мəселелер қатарында. 
Əлеуметтік лингвистикалық талдау (сауалнама) 
Қазақстан  Республикасының  тіл  саясатының  біртетігі  болып  табылатын  «үштұғырлы  тіл» 
идеясының  жүзеге  асуына  əлеуметтік  лингвистикалық  талдау  жүргізу  мақсатында  сауалнама 
жүргізілді.  Сауалнама  алу  үрдісіне      16-59  жас  аралығындағы  100  адам  қатысты.  Оларға  келесі 
сауалнама ұсынылды: 
3 тілде (қазақ, орыс, ағылшын тілдері) еркін сөйлеймін, жазамын, оқимын 
2 тілде (қазақ, орыстілдері) еркін сөйлеймін, жазамын, оқимын 
2 тілде (қазақ, ағылшын тілдері) еркін сөйлеймін, жазамын, оқимын 
2 тілде (орыс, ағылшын тілдері) еркін сөйлеймін, жазамын, оқимын 
1 тілде ғана еркін сөйлеймін, жазамын, оқимын _______(қай тіл?) 
Жасыңыз, жынысыңыз жəне кəсібіңізді көрсетіңіз__________________ 
Сауалнама  барысында  мектеп,  ЖОО,  емхана,  банк  жəне  индустрия  жəне  жаңа 
технологиялар  саласының  қызметкерлерінен  сауал  алынды.  Жиналған  материалдарды 
сараптайтын  болсақ,  3  тілді  (қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдері)  меңгергендер  –  15%,  2  тілді 
(қазақ,  орыс  тілдері)  меңгергендер  –  42%,  2  тілді  (қазақ,  ағылшын  тілдері)  меңгергендер  – 
6%,  2  тілді  (қазақ,  ағылшын  тілдері)  меңгергендер  –  18%,  1  тілде  ғана  еркін  сөйлеп,  жазып 
жəне оқи алатындар – 19%-ды құрап отыр.  
3  тілді  (қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдері)  толық  меңгергендердің  13%  -  қаржы  саласының 
қызметкері,  6%  -  индустрия  жəне  жаңа  технологиялар  қызметкері,  26%  -  оқушы,  53%  - 
студент.  2 тілді (қазақ, орыс тілдері) меңгергендердің 21% - қаржы саласының қызметкері, 
11%  -  индустрия  жəне  жаңа  технологиялар  қызметкері,  14%  -  оқушы,  11%  -  студент,  11%  - 
дəрігер. 2 тілді (қазақ, ағылшын тілдері) меңгергендердің 33% - оқушы, 66% - студент. Ал, 
біртілде  ғана  еркін  сөйлеп,  жазып  жəне  оқи  алатындардың  26%  -  қаржы  саласының 
қызметкері,  26%  -  индустрия  жəне  жаңа  технологиялар  қызметкері,  26%  -  оқушы,    10%  - 
студент,  10%  -  дəрігер.  Соның  ішінде  58%-ы  –  орыс  тілін  белгілесе,      42%-ы  –  қазақ  тілін 
белгілеген екен. 
Көрсетілген нəтижелерді бағалай отырып, келесідей қорытындыға келуге болады: 
а)  «Үш  тұғырлы  тіл»  идеясының  негізі  болып  табылатын  қазақ,  орыс  жəне  ағылшын 
тілдерінің  ішінде  қазақ  тілі  жəне  орыс  тілінің  қатар  қолданылу  коэффициенті  жоғары, 
керісінше қазақ тілі мен ағылшын тілінің қатар қолданылу коэффициенті төмен, біртілді ғана 

64 
 
қолданушылар мен орыс тілі жəне ағылшын тілін қатар қолданушылар саны шамалас, ал үш 
тілді  қатар  меңгергендер  саны  орташа.  Үш  тілді  қатар  меңгеру  білім  беру  саласында  оң 
бағытта  жүріп  жатқанын  келтірілген  мəліметтерден  біле  аламыз  (3  тілді  (қазақ,  орыс, 
ағылшын тілдері) толық меңгергендердің  26%-ы - оқушы,  53%-ы - студент). Жəне де қаржы 
саласында  да  үштілдің  қатар  қолданылуы  (13%)  көңілді  қуантарлық  жетістік  болып 
табылады,  себебі  экономикалық  даму  заманында  қаржы  саласы  ел  саясатын  да  маңызды 
орыналады.  
ə) Медицина саласында қазақ тілі мен орыс тілі қатар қолданылуда, бірақ ағылшын тілінің 
меңгерілу  коэффициенті  төмен.  Индустрия  жəне  жаңа  технологиялар  жəне  қаржы 
салаларында қазақ тілі мен орыс тілінің қатар қолданылуы анық байқалады. Ал қазақ тілі мен 
ағылшын тілінің аталған салаларда қолданылу дəрежесі төмен. Əсіресе, жаңа технологиялар 
саласында  қазақ  тілінің  қолданылу  деңгейі  төмендеп  бағалауға  болады.  Өйткені,  бұл  сала 
қызметкерлерінің көбі орыс тілін белгілеп отыр.  
б)  «Үштұғырлы  тіл»  идеясының  басым  түрде  жүзеге  асуы  білім  саласында  айқын 
байқалады. Ал керісінше, медицина саласында бұл идеяның бағыталуы білінбейді.  
в)  Жəне  жынысы  бойынша  қарастыратын  болсақ,  3  тілді  (қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдері) 
толық  меңгергендердің  60%-ы  –  əйел  адам  болса,  40%-ы  –  ер  адам,  яғни  үштілді  қатар 
меңгеру коэффициенті əйел адамдар арасында жоғары болып табылады. 
г) Жас ерекшелігі бойынша қарастыратын болсақ, 16-45 жас аралығындағы респонденттер 
арасында үштілді қатар меңгеру деңгейі жоғары болып табылды. 
Қорытындылайтын  болсақ,  «үштұғырлы  тіл»  идеясының  жүзеге  асырылуы  бір  деңгейлі 
жүріп жатыр. Тілдердің үштұғырлылығы идеясын дұрыс түсіне білген əр азамат оның жүзеге 
асырылуына өз үлесін қосады деп сенеміз, яғни қазақ тілі мемлекеттік дəрежесінде мемлекет 
өмірінің бар саласында «бүкіл қоғамымызды біріктіруші» қызметін атқарса, орыс тілі ұлттар 
арасындағы  қарым-қатынастарға  қызмет  ететінін,  ал  ағылшын  тілі  əлемдік  экономикаға, 
əлемдік қауымдастыққа кірігуімізге қызмет ететінін білуіміз қажет. 
 
 
С
.Х.Барлыбаева-д.и.н., профессор 
факультета журналистики КазНУ 
 
НОВОЕ КОММУНИКАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ  КАЗАХСТАНА ХХI ВЕКА 
 
В  настоящее  время  глобальные  системы  связи  и  коммуникаций  охватывают  планету 
своими  высокоскоростными  магистралями.  Интернет  и  сетевые  технологии    послужили 
толчком  для  развития новых  средств  массовой  коммуникации  и изменили  медиа  ландшафт 
ХХ1  века.  Развитие  современного  общества  происходит  под  влиянием  новых 
информационных  технологий  и  новых  медиа,  которые    влияют  на  коммуникационное 
развитие стран. 
Революционное  воздействие  новых  информационных    технологий    касается 
государственных  структур,  неправительственных  организаций,  социально-экономической 
сферы,  науки,  образования,  культуры  и  образа  жизни  людей.Стремясь  к  созданию  новой 
глобальной  информационной  инфраструктуры,  многие  страны    разрабатывают  стратегию 
стандартизации  технологий,  которые  позволят  создать  всемирную  широкую  совместимость 
между национальными системами коммуникации. 
Передовые  информационно-коммуникационные  технологии  (ИКТ),  обеспечивающие 
динамичное  социально-экономическое  и  культурное  развитие,  стали  определять  лицо 
постиндустриальных  государств.  Новые  ИКТ  вносят  свои  коррективы  в  жизнь 
казахстанского  общества:  расширяется  кабельно-спутниковое  вещание,  мобильный 
Интернет,  сотовая  связь,  постепенно  внедряется  цифровое  вещание,  элементы 
интерактивного ТВ,  увеличивая доверие к электронным средствам массовой коммуникации 
как важному источнику информации о событиях в стране и в мире. 

65 
 
Это  подтверждает  и  социологический  опрос,  проведенный  Общественным  фондом 
«Стратегия»  (декабрь  2010-декабрь  2011гг.)  в  рамках  проекта  «Евразийский  монитор»  - 
показал, что наиболее востребованным медиа является – телевизор, он есть в каждом доме, 
91%  -  любят  смотреть  ТВ  передачи  в  Казахстане,  22%  -  читают  газеты  каждый  или  почти 
каждый  день.  Высокий  уровень  востребованности  у  мобильных  телефонов  –  86% 
опрошенных  в  стране,  владение  компьютерами  (в  том  числе  ноутбуками)  -  52%,  однако 
выход в Интернет- 35% опрошенных, которые имеют компьютер; показатель подключения к 
спутниковому ТВ – 29%, к кабельному ТВ подключена – треть опрошенных. На вопрос: «К 
каким  источникам  информации  вы  обратились  бы,  в  первую  очередь,  чтобы  узнать  о 
событиях  в  политической,  экономической,  культурной  жизни»?  -  64%    казахстанцев 
ответили, что к отечественному ТВ. Казахстанцы чаще опрошенных в других странах СНГ 
(Содружество  Независимых  Государств)  ищут  информацию  в  отечественных  газетах  и 
журналах  –  34%.  Но  наши  соотечественники  более  активны  в  потреблении  телевизионных 
каналов, чем в других постсоветских странах (1). 
Телевидение  является  самым  популярным  СМИ,  растет  число  пользователей  кабельно-
спутникового вещания.В стране идет бурное развитие системы кабельного телевидения, где 
абонентам этого вида вещания предоставлено  свыше 100 каналов. 
       Крупнейшие игроки кабельного ТВ в Казахстане: 
- АО «Алма-ТВ», 
-    Холдинг  «AlemCommunications»,  куда  входят  сети:  DigitalTV  (Алматы  ),  G-Media  ( 
Павлодар),  «Секател»  (Актау, Астана, Алматы) и еще 5 компаний в городах –Тараз, Актау, 
Жанаозень, Уральск, Актюбинск. 
-  IconTV, 
-  «Казахтелеком»    и      iDTV,  которое  набирает  обороты,  купив  акции  кабельного 
оператораDigitalTV. 
      Как отмечает  управляющий директор по коммерческим вопросам АО  «Казтелерадио» 
Евгений  Галкин,  «85%  пользователей  спутникового  телевидения  является    -  сельское 
население,  подключено 95% семей в 550 населенных пунктах, где раннее не было вещания 
казахстанских  каналов.  В  настоящее  время    насчитывается  470.000    пользователей 
национального спутникового ТВ в Казахстане»(данные на 25 ноября 2013 года). 
Как отмечают специалисты, рынок платного телевидения в Казахстане ежегодно растет на 
15-20%  и  в  ближайшие  пять  лет  увеличится  до  1,5  миллионов  абонентов.  Ежегодный 
абонентский взнос за платное ТВ в республике в целом превысит 20 млрд. тенге. Кабельное 
вещание  составляет  4/5    легального  рынка  платного  телевидения.  Причем  подавляющее 
большинство  из    них  работает  на  локальных  региональных  рынках.  Только  два  оператора 
имеют  филиалы  в  других  городах:  «Алма-ТВ»  ретранслирует  в  17  городах    страны,  « 
AlemCommunications»  в 9 городах республики. 
Кроме  абонентской платы операторы имеют возможность получать доходы от рекламной 
деятельности, где тоже имеется устойчивая тенденция роста. Рынок телевизионной рекламы 
в  год  увеличивается  на  50%.  В  крупных  городах  Казахстана  рекламодатели  охотно 
прибегают к услугам кабельного ТВ, чья аудитория интенсивно пополняется. 
Технология кабельного телевидения позволяет принимать множество программ от разных 
спутников.  Сейчас  внедряются  волоконно-оптические  кабели,  позволяющие  мгновенно 
передавать  информацию  на  большие  расстояния.  В    настоящее  время  кабельную  сеть 
используют и для телефонии и охранной сигнализации. 
Развитие  телевидения  и  радиовещания  осуществляется  в  эпоху  глобальной  цифровой 
революции.  Современные  достижения  в  области  цифрового  телерадиовещания  меняют  ход 
развития  мировых  телекоммуникаций.  Новые  возможности  цифрового  ТВ  и  радио 
дополняются новыми возможностями: интерактивностью и мультифункциональностью. 
Cогласно  Индексу  сетевой  готовности  2012  Всемирного  Экономического  Форума, 
Казахстан, за  которым в рейтинге следует Россия и Азербайджан, является ведущей страной 

66 
 
СНГпо  развитию  информационно-коммуникационных  технологий  и  дигитализации 
(цифровизации) и занимает 55-е место среди 142 стран в общем рейтинге (2). 
         27  ноября  2012г.  правительством  страны  был  одобрен  проект  государственной 
программы  «Информационный  Казахстан-2020».  По  словам  министра  транспорта  и 
коммуникаций  РК  Аскара  Жумагалиева:  «Программа  направлена  на  внедрение 
инфокоммуникационных  технологий  во  всех  сферах  экономики.  Это,  в  свою  очередь, 
позволит решить задачи повышения эффективности системы государственного  управления, 
способствует  развитию  отечественного  информационного  пространства.  Проектом 
программы  предусмотрено  дальнейшее  внедрение  современных  технологий  связи, 
цифрового телевидения, перевод государственных услуг в электронный формат к 2014 году, 
активное  применение  новых  технологий  в  медицине,  образовании  и  других  сферах»(3). 
Данная программа способствует созданию открытой информационной среды для социально-
экономического и культурного развития казахстанского общества. 
 Согласно  государственной  программе  «Информационный  Казахстан-2020»,  к  2020  году 
100%  домохозяйств  страны  должны  иметь  доступ  к  информационно-коммуникационным 
технологиям,  75%  казахстанцев  должны  пользоваться  Интернетом,  цифровые  сигналы 
электронных  СМИ  должны  покрывать  95%  территории,  и  100%  образовательных 
учреждений должны быть связаны в единую исследовательскую и образовательную сеть (4). 
По  данным  Министерства  транспорта  и  коммуникаций  РК  в  2012  году  число 
казахстанских  пользователей  Интернета  превысило  9,4  миллиона  человек.  При  этом 
поражает динамика роста, если в 2011 году пользователей было 5 миллионов 600 тысяч, то 
только за неполный год армия  «юзеров»  увеличилась почти на 4 миллиона (5).В настоящее 
время плотность пользователей в Казахстане, имеющих доступ к Интернет на 100 человек – 
составил 65,6%. И общее количество пользователей, имеющих доступ к Интернет в стране, 
составляет 10 млн. 869 тыс, т.е. около 11 млн человек (данные «Медиа-Курылтая-2013»). 
Число  пользователей  мобильной  телефонии  в  Казахстане,  по  данным  конца  2013  года, 
составило  32  млн.  человек.  Число  абонентов  сотовой  подвижной  связи,  имеющих  доступ  к 
широкополосной высокоскоростной передаче данных – превысило за 7 млн. в 2013 году. 
Ярким примером служит бурное развитие блогосферы, гражданской журналистики в мире 
и  в  Казахстане.По  прогнозам  аналитика  Ассоциации  приграничного  сотрудничества 
М.Шибутова,  объем  казахстанской  блогосферы  к  2017  году  достигнет  -  1  персональный 
Интернет-блог  на  100  Интернет-пользователей,  к  2020  году  –  2  персональных  Интернет-
блога  на  100  пользователей.  Повышается  средняя  посещаемость  казахстанских  Интернет 
ресурсов  и  в  2017  году  она  достигнет  40%,  а  к  2020  году  –  50%.  Пока  же,  как  отметил 
директор  Фонда  «Сорок-Казахстан»  А.Артемьев,  20%  Интернет-трафика  приходится  на 
казахстанские ресурсы и 80% - на зарубежные ресурсы (6). 
Создание  коммуникационной  инфраструктуры  –  позволяет  говорить  об  обновлении 
ситуации  в  области  массовой  коммуникации,  новых  медиа,  основанной  на  социально-
экономических и культурных преобразованиях в обществе. На повестку дня встают вопросы 
конкурентоспособности СМК  с зарубежными СМИ, качества традиционных и новых медиа, 
заполнения  новых  СМИ  отечественным  контентом  (содержанием),  производством 
казахстанских IT-продуктов и услуг.  
     По  данным  генерального  директора  Группы  компаний  «Верный  Капитал» 
ЕрланаОспанова,  в  Казахстанедействуют  2105  СМИ,  из  них  1360  газет,  511  журналов,  49 
радиостанций  и  71  телекомпания(7).Информационная  индустрия  переходит  на  новый 
количественный  и  качественный  уровень.  Электронные  средства  массовой  информации 
Казахстана  первыми  реагируют  на  вызов  времени,  они  изменяют  свою  политику,  стремясь 
соответствовать  новым  возросшим  требованиям.  Социально-экономические  изменения 
казахстанского  общества  определили  направление  коммуникационного  развития  
республики.  Политика  открытости  и  сотрудничества  дает  возможность  создавать  новые 
информационные    пути,  открыть  новые  вещательные  перспективы  и,  в  этом  масс  медиа 
играют важную роль.  

67 
 
.........................................

жүктеу/скачать 2,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: