Сборник научных статей международной научно-практической конференции «Современные тренды педагогического образования»

372 
түбегейлі маңызды, өйткені қоғам бүгінде мәселелерді тез шеше алатын, 
ақпарат ағынын бағдарлай алатын және нақты әлемдегі өзгерістерге бейімделе 
алатын мамандарға мұқтаж. 
Дизайнер мамандығы өзіне ғылыми және инженерлік-техникалық білімді 
жобалық жағдайларды көркем-бейнелі түсіндіру қабілетімен біріктіреді. 
Сондықтан дизайн-білім берудегі басты міндет одан әрі кәсіби қызмет үшін 
қажетті жалпы және шығармашылық қабілеттерін тәрбиелеу және дамыту 
керек. Жаңа нәтижеге, жаңа өнімге әкелетін қызмет шығармашылық болып 
саналады. Жаңа өнімді кездейсоқ немесе үздіксіз эвристикалық емес таңдау 
арқылы алуға болатындықтан, өнімнің жаңашылдық критерийіне әдетте осы 
өнім алынған процестің жаңашылдық критерийі қосылады (жаңа әдіс, 
қабылдау, әрекет ету әдісі). Ойлау актісінің процесі немесе нәтижесі, егер оны 
қарапайым логикалық тұжырым немесе алгоритм бойынша әрекет ету 
нәтижесінде алу мүмкін болмаса ғана шығармашылық деп аталады. Шынайы 
шығармашылық акт болған жағдайда, мәселенің шарттарынан оны шешуге 
дейінгі жолдағы логикалық алшақтық жойылады. Бұл алшақтықты жеңу 
иррационалды бастама, түйсігі арқылы мүмкін болады. Шығармашылық ойлау, 
әдетте, біреудің қойған міндетін шешумен ғана емес, мәселені өз бетінше көру 
және тұжырымдау қабілетімен де байланысты. Шығармашылық ойлаудың 
маңызды психологиялық критерийі-шешім табылған сәтке дейінгі айқын 
эмоционалды тәжірибенің болуы. Шығармашылық жаңа нәрсені жасау 
процесін қамтиды, ал процесс бағдарламаланбаған, болжанбайтын, кенеттен 
болады. Сонымен бірге, шығармашылық әрекеттің нәтижесінің құндылығы 
және оның адамдардың үлкен тобы үшін, қоғам немесе адамзат үшін жаңалығы 
ескерілмейді. Ең бастысы, нәтиже "Жаратушының"өзі үшін жаңа және 
маңызды. Дизайн-білім берудегі жетекші оқу пәні,бұл дизайн, оның 
айналасында барлық басқа мамандандырылған пәндер салынған. Жобалау 
тұжырымдамасын 
берілген 
функционалды, 
техникалық-экономикалық, 
экологиялық және тұтынушылық қасиеттері бар нақты объектілерді құруға 
бағытталған интеллектуалды және әлеуметтік-мәдени қатынастардағы әмбебап 
және тәуелсіз қызмет түрі ретінде қарастырыңыз. Ол қамтиды: 
* белгілі бір кәсіби тілде құжатталған жобаны (сипаттама, сурет, формулалар 
жүйесі, компьютерлік бағдарлама, жалпы "мәтін") әзірлеу, осы салада 
қабылданған жоба өлшемдеріне сәйкес келеді; 
* жобаны қабылдау туралы шешіммен аяқталатын мүдделі тараптар арасында 
жобаны ғылыми-техникалық және әлеуметтік-мәдени негіздеу, бағалау және 
келісу; 
* оны өндіруші үшін қол жетімді технологиялық, ұйымдастырушылық және 
басқа құралдармен жүзеге асыру. 
Маман-дизайнерді шығармашылық тұлға ретінде даярлау процесі бірқатар 
мамандандырылған 
пәндерді 
қамтиды. 
Дизайн студенттерін 
дизайн 
саласындағы өзіндік іс-әрекетке дайындайтын негізгі база "профиль 
дизайнының элементтері мен процестері"пәнінің сабақтарында жобалық 

373 
жұмыстарды орындау болып табылады. Осы пән бойынша типтік 
бағдарламалар тек жалпы бағыттарды, теориялық материалды дәйекті зерттеу 
кезеңдерін және практикалық іс-әрекеттерді орындауды береді [1]. Жалпы 
тақырыпта 
жобалық 
тапсырмалардың 
мақсаттары 
мен 
міндеттері 
көрсетілмеген, шамамен тақырыптар тізімі ұсынылған және оларды 
орындаудың жалпы міндеттері көрсетілген. 
Дизайнды оқыту процесінде бір мәселе бар. Ол бірыңғай стандартталған 
оқулықтардың жоқтығынан тұрады. Әлеуметтік-мәдени қызметті тек аймақтық 
деңгейде ғана емес, халықаралық деңгейде де шығармашылықпен жүзеге асыра 
алатын мамандардың білім алуына қойылатын халықаралық талаптарды ескере 
отырып, дизайн–оқыту процесінде студенттердің шығармашылық әлеуетін 
дамытуға педагогикалық ықпал ету процесін теориялық және технологиялық 
қамтамасыз етудің жеткіліксіздігі ғылыми әдіснамалық және дидактикалық 
проблемаға айналады. Осыған байланысты әрбір оқу орны мемлекеттік жалпы 
білім беру стандарты мен үлгілік бағдарламалар негізінде халықаралық 
талаптарды, өңірлік қажеттіліктерді, әлеуметтік тапсырысты, сондай-ақ 
кафедраның ғылыми-зерттеу қызметінің бағыттарын ескере отырып, бейінді 
пәндер бойынша өзінің жұмыс бағдарламалары мен әдістемелік нұсқауларын 
құрастырады [2]. 
"Бейінді дизайн элементтері мен процестері" пәнінің бағдарламасын біз 
берілген тапсырмаларды жүйелі түрде күрделендіру қағидаты бойынша, 
"қарапайымнан күрделіге" дидактикалық схема бойынша, графикалық 
жаттығулардан (негізінен шығармашылық әлеуетті дамытуға және жобалық 
ұсыну техникасын зерделеуге есептелген) кеңістіктік және функционалдық 
қарапайым объектілерді жобалауға, конструктивті және кәсіби ойлауды 
дамытатын күрделі, көп функциялы ансамбльдер құруға құрдық. Сонымен 
қатар, жеке фрагменттер мен бөлшектердің жұмыс сызбаларын орындағанға 
дейін жобаларды әзірлеудің көлемі мен жан-жақтылығы қарастырылады. 
Бағдарламада ұзақ мерзімді курстық жобалар, қысқа мерзімді тапсырмалар, 
сондай-ақ шығармашылық үдерісті жандандыру және студенттердің зерттеу 
жұмысының дағдыларын тексеру үшін пайдаланылатын оқушылардың өзіндік 
жұмысы көзделеді. Нысандардың белгілі бір түрін жобалау бойынша 
тапсырмаларды 
орындау, 
студенттерді 
негіздермен, 
композиция 
принциптерімен, 
дизайн 
саласындағы 
дәстүрлермен 
және 
заманауи 
тәжірибемен, технологиялық және техникалық талаптармен, дизайндағы 
конструктивті және сәндік қатынастар, масштаб, пропорциялар және тектоника 
ұғымдарымен терең таныстыру үшін фундаменталды негізі, бейнелеу өнерінің 
синтезі, көркемдік форманың құрылысы, дамуы және органикалық логикасы, 
жобалық жұмысты үйлесімді көркемдік ансамбльді құру процесі ретінде түсіну 
туралы терең дамыған идеялары болып табылады . 
Болашақ дизайнер сенімді нысанын, білу, оны ұйымдастыру, түсіндіру және 
түрлендіру жобалық міндеті болуы тиіс. Курстың міндеттері форманы нақты 
бейненің барлық ережелеріне сәйкес дәл шығаруға ғана емес, сонымен қатар 

374 
оны шығармашылықпен түрлендіруге, "дайындауға", пластикалық-ырғақты, 
формативті, сәндік және басқа да қасиеттерді ашуға үйретуді мақсат етеді. 
Конструктивті-кеңістіктік және бейнелі-пластикалық ойлауды игеру қажеттілігі 
кез-келген кеңістіктік форманы графикалық түрде бейнелеу үшін есте сақтау, 
бейнелеу және қиял арқылы тапсырманы еркін алға тартады. Мұндай 
дағдылардың дамуына, атап айтқанда, нақты тұжырымдалған тапсырмалары 
бар қысқа мерзімді тапсырмалар - Клаузура ықпал етеді. 
Студенттердің шығармашылық потенциалы мен дүниетанымын қалыптастыру 
және дамыту, жалпы интеллектуалдық дағдыларды қалыптастыру үшін, онсыз 
дизайн–білім беруде маңызды ақыл–ой және шығармашылық жұмыс мүмкін 
емес, қиялды, ассоциативті-бейнелі және кеңістіктік ойлауды дамытуға 
арналған жаттығуларды қолдану ұсынылады. Студенттерге өсімдіктер мен 
жануарлардың пішіндерін сәндеудің бірнеше нұсқаларын орындауға, сызықтық 
заттың пластикалық текстураланған сипаттамаларын білдіруге бағытталады. 
- оның әр түрлі материалдылығының нұсқалары; құрылымдық пішін қандай 
геометриялық фигуралардың негізінде құрылғанын көрсетеді; құрылымдық 
көлемнің, құрылымның және құрастырудың әртүрлі көріністерін білдіреді; ою-
өрнек стилизациясы ,ою-өрнекпен безендірілген құрылым. \ 
Дәріс материалында форма, құрылым, қалыптастыру және құрылымды 
қалыптастыру, 
стильдеу, 
бейнелеу, 
композиция 
категориялары 
мен 
элементтері, композициялық жүйелерді қалыпқа келтіру мақсаттары, 
композициялық құрылымдарды қалыптастыру құралдары мен әдістері, 
композициялық құрылымдардың түрлері, олардың жазықтық, көлемдік және 
кеңістіктік өзгерістері туралы түсінік берілген. "Пәндік ортаны бөлу" 
тапсырмасы нақты интерьер негізінде орындалады. Кеңістікті эмоционалды 
қабылдаудың әртүрлі нұсқалары жасалады. Жоғарыдан, фронтальды және 
бұрыштық перспективадан жоспар мен көріністі құру негізінде келесі 
жұмыстар орындалады: интерьерді немесе осы ортада өмір сүретін адамның 
бейнесін бейнелі қабылдау бейнесі; ұшақтарды жарық пен көлеңкеге бөлу; 
интерьерге табиғи ортаны енгізе отырып, графикалық пуантельдеу, сонымен 
қатар құрылымдық формаларды салу. Бұл тапсырма одан әрі жобалау үшін 
қажетті дағдыларды: перспективаны құру қабілетінен бастап кеңістіктік орта 
мен онымен байланысты табиғи қауымдастықтардың бейнесін беруге дейін 
дамыта алады. 
"Кәсіби дизайнның элементтері мен процестері" пәнінің бағдарламасына 
әртүрлі 
материалдардағы 
заттардың 
графикалық 
эскизіне 
арналған 
тапсырмалар енгізілуі мүмкін: темір, шыны, ағаш, жақтау және т.б., заттардың 
пішінін алдын-ала жобалау, барлық ұшақтарды, бөлшектерді және олардың 
қосылыстарын зерттеу. Нысандардың материалдылығын жобалық түрде ұсыну 
техникасын зерттеумен қатар, студенттердің міндеті – құрылымы 
материалдардың қасиеттеріне байланысты болатын әртүрлі фрагменттер мен 
пішін бөліктерінің түйіндері мен қосылыстарын қарастыру. Негізгі міндет-
құрылымның ерекшеліктері, оны жасау материалы бойынша визуалды анықтау. 

375 
Тағы бір міндет әртүрлі материалдардан жасалған шарлардың бейнесіндегі 
көлем мен материалды беру. Бұл тапсырмалар графикалық берілімнің өзіндік 
стилін әзірлеуге, көлемдік-кеңістіктік ойлауды дамытуға көмектеседі. 
Рухани мәдениеттің бір бөлігі ретінде халық өнері кәсіби суретшілер мен 
дизайнерлердің идеялары мен шабытының қайнар көзі бола алады. Халықтық 
өнерде объектіні безендіретін немесе оның құрылымдық элементі болып 
табылатын ою-өрнекке үлкен мән беріледі. Сондықтан қазақ ою-өрнегі 
негізінде дизайн нысандарын жобалау конструктивті, декоративті және 
концептуалды шешімнің бір нұсқасы ретінде пән бағдарламасына енгізілді. 
Модульдік торда ою-өрнек салу-бұл процестің алғашқы қадамы. Ою-өрнек 
элементтерін зерттеп, талдай отырып, оларды геометриялық макро және 
микроқұрылымдарға енгізіп, ою-өрнек құрылысының композициялық осьтерін 
таба отырып, студенттер логикалық және кеңістіктік ойлауды дамытады, ұқсас 
құрылымдарды өздері құруды үйренеді. Келесі кезең бұл құрылымдарды 
шығармашылық тәуелсіз жұмыста қолдану. Оқушыларға дизайн элементтерін 
қалыптастыру және пластикалық шешу міндеті қойылды. Құрылымдық 
формаларды құрудың осы әдісін қолдана отырып, студенттер оны дизайнда 
және басқа дизайн объектілерінде қолдана алады. Бұл әдісте құрылыстың 
өзгермелілігі және оны дизайнда қолдану мүмкіндігі бар. Бір ою-өрнек салу 
негізінде де сол студент композициялық, формативті және пластикалық 
құрылымдардың әртүрлі нұсқаларын модельдей алады. Бұл оқу кезеңінде 
үйлесімді қоршаған ортаны құру үшін оның жобалық қызметінде қажетті негіз 
табуға көмектеседі. Студенттер алған тәжірибені киім топтамаларын, заттық-
кеңістіктік интерьерлік ортаны, кез келген көрнекі ақпаратты жобалауда 
қолдана алады. 
Жұмыс дағдылары жобалау жұмыстарында және одан әрі кәсіби қызметте 
маңызды болатын шығармашылық, бейнелі-пластикалық және көлемдік-
кеңістіктік ойлауды дамыта отырып, студенттердің шығармашылық әлеуетін 
дамыту бойынша педагогикалық қағидаттар мен ұсынымдарды сақтау, 
баламалы дамытушы білім беру технологияларын (эвристикалық және 
проблемалық оқыту, жобалар әдісі, шеберханалар технологиясы және т.б.) 
пайдалану қажет. Біз осы ұсыныстардың негізгі ережелерін береміз: 
* ешбір жағдайда оқушының түйсігін баспаңыз; 
* оқушының өзіне деген сенімін, мәселені шешу қабілетіне сенімін 
қалыптастыру; 
* оқу барысында жағымды эмоцияларға сүйену; 
* оқушының мақсаттарды, міндеттерді және оларды шешу құралдарын өз 
бетінше таңдауға ұмтылысын ынталандыру; 
* конформды ойлауды қалыптастыруға жол бермеу, келісушілікпен және 
көпшіліктің пікіріне бағдарланумен күресу; 
* қиялды дамыту және қиялға бейімділікті баспау; 
* қарама-қайшылықтарға сезімталдықты қалыптастыру, оларды анықтау және 
саналы түрде тұжырымдау қабілеті; 

376 
* дербес немесе оқытушының көмегімен жаңа білім ашуды орнатуға 
ынталандыратын оқытудың проблемалық әдістерін кеңінен қолдану; 
* әр түрлі типтегі есептерді шешудің арнайы эвристикалық әдістерін үйрету; 
* кез-келген жастағы адамның өзін-өзі болуға деген ұмтылысын, өзінің "Мен" 
сөзін тыңдап, "кеңестеріне" сәйкес әрекет етуді ынталандыру [2]. 
Мұғалімдер мен психологтардың тәжірибесі университеттің оқу жағдайына 
ауысуы мүмкін және мұғалім оны студенттермен кеңес беру жұмысында 
қолдана алады. Кез-келген жобалық мәселені шешудің өзгергіштігінің талабы 
да қисынды. Оның мәні әр тапсырмада бірнеше шешім болуы керек, яғни 
шығармашылық ізденістің соңында студент барлық объективті факторларды, 
талаптарды, жағдайлар мен жағдайларды ескере отырып, мәселені шешудің 
оңтайлы әдісіне ие болуы керек.Осылайша, практикалық жобалық мәселелерді 
шешу барысында студенттің шығармашылық қабілеттері жандандырылады, 
нәтижесінде кәсіби дизайнерлік ойлау дамиды. Бұл материалдық және рухани 
қасиеттердің әртүрлі әлеуметтік қажеттіліктері үшін кеңістікті қалыптастыру 
және ұйымдастыру саласындағы нақты проблемалық жағдайларды шешуге 
жан-жақты қарауға мүмкіндік береді. 

жүктеу/скачать 8,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: