10.2. Бэта-ыдырау
«Бэта-ыдырау» термині ядролық түрленудің үш типін белгілейді: электронды β- және позитронды β+ ыдыраулар, сондай-ак электронды қармау (баска аты - е- қармау немесе К-кармау).
Түрленудің алғашқы екі түрінде ядро электрон (позитрон ) және электронды антинейтрино (электронды нейтрино е) шығарады.
β- электрондар ядроның ішінде ядродағы нуклонның бір түрінен басқа
түріне - нейтроннан протонға немесе протоннан нейтронға - түрленген
кезде өтетін проңестердің нәтижесінде туындайды.
(β--ыдырау)
(β+- ыдырау)
Мүнда және - нейтро мен протонның белгіленуі.
Н ейтронның тыныштык энгергиясы сутегі атомының тыныштык
энергиясынан 782 кэВ-ка артык. Осы энергияның есебінен нейтронның
протонға өздігінен түрленуі - ыдырау және ядродан тыс түрленуі орын
алады. Шынында да, [3 - электрондар еркін нейтрондардың радиоактивті
ыдырауы кезінде туады жэне 782 кэВ энергияға ие.
Еркін протондар үшін /3+- ыдырау байкалмайды, бірак та ядрода
байланған протон үшін бөлшектердің ядролык әсерлесуінен, бүл реакция
энергетикалык түрғыдан мүмкін болады.
Бэта-ыдырау кезінде шығарылған электрондардың энергетикалык спектрі β-спектр энергиясының жоғарғы шекарасына
Етах дейін жойылатын үздіксіз болып табылады. Бэта-ыдырау кезінде
ядроның жоғалтатын толык энергиясы барлық уакытта Етах-ға тең, бірак ол
электрон мен антинейтрино арасында әртүрлі таралады. Электрон энергиясының максимал мэні Е = Етах барлык энергияны электрон алып кететінін білдіреді, электрон энергиясының нөлдік мәні барлық энергия антинейтриномен кететініне сәйкес келеді.
Еркін нейтрондардың β--радиоактивтілігі үшін Етах =782 кэВ.
е - қармау немесе К -қармау жағдайында протонның нейтронға
түрленуі мына схема бойынша жүреді:
Осы кезде ядроға жақын атомның К - кабатынан бір электрон
жоғалады.
Протон нейтронға түрленіп, К -электронды «қармап» алғандай болады.
Бэта-ыдыраудың бұл типінің ерекшелігі ядродан тек е антинейтрино
ұшып шығатынында. Атомның К -кабатынан бір электронның жоғалуы
атомның ішкі электрондық қабықшаларынының арасында сипаттамалың
рентген сәулеленумен бірге жүретін электрондың ауысуларға әкеледі.
Достарыңызбен бөлісу: |