Дәрістік кешен (дәріс тезистері, көрнекілік, таратылу материалдары, қажетті әдебиет тізімі)

№ 1 Дәріс

Тақырыбы: Әдеби сын туралы түсінік.

Аталған пәннің негізгі көздеген мақсаты - әдеби даму жолдарының қыр–сырын аңғару, түсіну, талдау процестерімен тікелей байланысты болу керек. Сондай-ақ қазақ әдебиеті сынының туу және қалыптасу кезеңдеріне әдебиет тарихы мен байланысын көрсету болып табылады. Бұл пәнді оқу барысында сыншылық ой-пікірлердің өрістеу жолдарымен оның өсу, даму жай-күйімен танысамыз. Сонымен қатар бұл курстың басты мақсаттарының бірі осы бір қиын да абыройлы жолға түсіру. Пәнді оқыту барысында шәкірттерді қазақ әдеби сынының пайда болу, қалыптасу жолдарынан, ұзақ тарихынан хабардар ету, әдебиеттің дамуы сыншы ой-пікірлердің дамуына қатыстылығын аңғарту.

№ 2 Дәріс

Тақырыбы: Лингвистикалық немесе семиотикалық сындар

Әдеби сын – көркем шығармаларды талдап, баға беріп, олардың идеялық – көркемділік мәнін, әдеби процестегі алатын орнын анықтайтын әдебиеттану ғылымының негізгі бір саласы. Сын әдебиеттің тарихы және теориясымен тығыз байланысты. Мәселен әдебиет тарихы мен сынның тарихы бір-бірімен жалғас, бірін-бірі толықтырып тұрады. Әдебиет теориясы әдеби процестің заңдылықтарын, шығрмаларды идеялық, стильдік ерекшеліктері тұрғысынан талдау принцптерін анықтау болса, әдеби сынның негізгі міндеті шығарманы нақты тексеріп, жетістік кемшіліктерін саралап, эстетикалық баға беру.Әдеби сын сөз өнерінің бүгінгі таңдағы даму жолдарын анықтауға ат салысады. Әдеби сындарға пайымдаулар жасап, түйінді пікірлер айтады.

№ 3 Дәріс

Тақырыбы: Мақала.

Әдеби сының тарихы ертеденбасталады. Көркем шығармалар дүниеге келіп, халықтың кәдесіне асудың өзі-ақ оларды сын көзбен қарап, бағалау қажеттігін туғызатыны анық. Бірақ сол бағалаудың өзі әдеби туындының құны мен мәнін анықтап, пікір қорыту әр кезде әр жағдайда әр түрлі болады. Ауыз әдебиеті жағдайында өлең-жырды, дастанды, ертегі-аңызды тыңдаушылардың бағалауы болашақ әдеби сынның тек алғашқы адымдары деуге болады. Жазба әдебиет қалыптасып, баспасөз, газет-журналдар пайда болған кезде нағыз толық мағынадағы әдеби сын өрбіп, өркендей бастайды.

Өнер шығарманың жетістік – кемшілігін пайымдау қоғамдық сананың нәтижесі. Әдебиет тарихына көз жіберсек, 18 ғасырда Германияда Лессинг, Францияда Дидро, еңбектерінің мәні зор болды.Ал Россияда 19ғасырда Белинский, Чернычевский т.б. әдеби сынды биік деңгейге көтерді. Қазіргі кезде әдеби сын жан-жақты өркендеп, толыға түсті. Бұл салада сын мақала, сыни пікір, шолу мақала, эссе, әдеби портрет сияқтыталдау, тұжырымдап пікір қорыту, ерекшелігі әртүрлі жанрлық түрлер кең өріс алып келеді.

№ 4 Дәріс

Тақырыбы: Әдеби сынның принциптері.

Әдеби сының өрістеуіне біздің елімізде шығып тұратын ҚР Ғылым Академиясы хабарлары бар. «Жұлдыз», «Қазақ әдебиеті», «Жалын», «Таңшолпан» сияқты әдеби газет-журналдар да үлкен үлес қосып келеді.

Сынның жазба әдебиетке тән жанр екені онымен үзеңгі қағыса тарихи эстетикалық сахнаға шығатыны көркем әдебиеттің бүгінгісіне назар аударып, келешегіне барлау жасайтыны, алынбаған шеберлік қамалдарын нұсқайтыны жаңалықтың жаршысы болып, қалың жұртшылыққа әдебиеттің әлеуметтік мәнін түсіндіретіні, насихаттайтыны теориялық тұрғыдан анық тұжырымдалған шығармалар.

Алайда әсемдікті танып білу, оны ардақтау, сұлулықтың сырын ашып, ажарсыздық пен келіссіздікті мінеу сияқты эстетикалық түсініктер халық творчествасына оның ауыз әдебиетіне жат па? Әрине жоқ.

№ 5 Дәріс

Тақырыбы: Шығармашылық портрет.

Талай ғасырдан бері халықтың рухани азығы болып келген ауыз әдебиеті э,стетикалық мұратты қалыптастыру барысында елдік пен ерлікті әсемдікпен сұлулықты, әделдік пен имандылықты ардақтауды, жалғандық пен жамандықтан, зорлық пен зомблылықтан, ажарсыздық пен көріксіздіктен жиренуді үрету, ұғындыру арқылы жұрттың көркемдік талап талғамын жетілдіруге озық өнегесі бар ауыз әдебиеті көне дәуірде де, бүгінгі замандарда өзінің ықпалынан арылған жоқ.

Сол сияқты «ата балаға, көпті көрген көне жаңа талап жасқа сын айтып, болашағына болжау жасау- қазақ елінде ежелден келе жатқан дәстүрлердің бірі» екендігін еске алғанда, қазақтың билер және шешендік сөздерінен нелер шұрайлы ойларды кездестіреміз. Қазақ халқының бай ауыз әдебиетінің эстетикасын терең зерттеп, мән мағынасын жварқырата түсіндірсек, әр халық өзінің дүние танымының шама шарқына қарай адамзат мәдениетіне үлес қоса алатындығын, түйінді ойлар мен қомақты пікірлер айта алатындығын байқаймыз.

Қазақ ауыз әдебиетінде тамаша үлгілерінде әсіресе, ақындар айтысында халықтық эстетиканың таным түсінігін қалыптастырадын шырайлы өрнектер жиі кездеседі. Айтылар ой, қорыта пікір, бере баға өнердің, әсіресе сөз өнепрінің қадыр қасиетін өнерпаздың дарын қуатын айқындайтын халықтық эстетиканың әр палуан принциптері бой көрсетеді.

№ 6 Дәріс

Тақырыбы: Эстетикалық сындар.

Бағзы замандардан өнермен талғам қатар жүрген жақсы мен жаманның, ізгілік пен зұлымдықтың, сұлулықпен ажарсыздықтың ара жігін ажырататын танымділік, парасат әрқашан әділдік туын тіккен. Бұл процесс халақтық эстетикада ғана емес, көне замандағы түркі ескерткіштерінде, орта ғасырлық жазбаларда, Алтын Орда замандардағы қазақ хандығы тұсындағы жыраулардың, шешен билердің туындыларында, жарғыларында кездеседі.

Көне дәуірдегі туындылардың көркемдік сипатына Б.Кенжебаев пен Ә.Марғұлан Ұлы отан соғысына дейінгі екезеңде көңіл аударды.

Әл Фараби араб ақындары шыңғарма жазғанда міндетті түрде қалыптласқан ережелерді басшылыққа алғандарын айтады.

Әл- Фараби көне түркі заманымен келесі кезең бастаулар өлі арада өмір сүпргендіктен оның осы екі этапқа да қатысы бар екенін естен шығармау керек.

№ 7 Дәріс

Тақырыбы: Жанр туралы.

Түркі тілінің ең кесек және әлемдік мәні бар бір туындысы Ж.Баласағұнның «Құтты білігі» . Бұл шығармада сол кездегі түркі халықтарының, оның ішінде қазақ халхқының құрамына кірген ру тайпалар тілдерінің тұтастық тапқаны соншама, әр ел әр жұрт өзімдікі деп иемденуге хақыолы болды және шығарманың тілін түсіну жағынан онша қинала бермеді. Сондықтан талай ғасыр дъәрежесінен туған даналық шешендік сөздер, жыр толғанда өзінің төл дүниеңдей сезәіледі.

№ 8 Дәріс

Тақырыбы: Аннотация

Қазақтың сыни ой пікірін зерттеген уақытта европалық тұрғыдан қарау, соған бейімдеу қатерлі де қате. Әр халық өзінің көркемдік таным білігінен өнікті ой тапқанда ғана адамзат әлеміне бекер келмегенін түсінеді. Сондықтан көне заманда туған көрікті ойларды қазақ әдебиет сыны тууының бір қайнар көзі ретінде қарастырылып ғылыми жағынан дұрыс, эстетикалық тұрғыдан өнімді жол болған.

Өз заманының саяси әлеуметтік мәселелер жайында талай толғанған Шоқан, Ыбырай, Абай көркем әдебиет туралы көптеген ойлар мен тың пікірлер айтқан. Ұлы ағартушы – демократтар қазақтың сыншылық ойын оятып құнарлы аңызға асыл дәндер екті. Көркемсөзге эстетикалық талап қою, оған тиісті баға беру насихаттау, ұғындыру, түсіндіру мақсатындағы ой пікірлер қазақ әдебиеті сынының туа бастауының белгісі.

№ 9 Дәріс

Тақырыбы: Әдеби сынның басқа да жанрлық түрлері. Қазақтың ұлы ағартушы демократының сыншылық ой пікірлерін шола байандаған уақытта үшеуіне тән ерекшелік анық бой көрсетеді де олардың ой пікіріне арна болған сөз өнерінің үлкен сілемі көрінеді.

Қазақтың сыншылық ойының оянып бастау шағына Шоқан, Абай, Ыбырай қоғамдық сананың үш мәнді саласы бойынша өрнекті.

Мұның өзі тарихи, сондай- ақ әдеби мәдени даму барысыенда қазақтың ағартушы демократтары нәр алған ұлы арналардың үлгі өнегесін апрдақтап қана қоймай барынша терең игере білуге, тиімді насихаттай білуге жаңа дәуірге сай.

Жаңалық нышандарын өрукендетіп салаландыра итүсіруге үндейтіні сөссіз.

Қазақтың әлеуметтік ой пікірін ояту жолында тарихи ұлы ұлы еңбек сіңірген Шоқан, Ыбырай, Абайлар сыншылық пікірдің алымын молайтып айтарын нақтылай түсті.

№ 10 Дәріс

Тақырыбы: Сынның шыншылдығы.

XIX ғасырдың соңғы ширегінде «Түркістан уалаятының» газеті мен «Дала уалаятының» газеті патша өкіметінің отарлық саясаты мүддесімен ғана емес, сонымен қатар қоғамдық ойдың тегеурінді дүмпуінің әсерінен шыққан еді. Сондықтан патша үкіметі «қазақ оқығандарының ұлт баспа сөзі жөнінде қойған талаптарын өз мүдднсіне орай шешуге тырысты».

Қазақтың мәдени әлеуметтік өміріндегі зор оқиға «Түркістан уалаяты газетінің» 12 жыл бойына шығып тұруы. Бұл газетте саяси эжканомикалық миәселелермен қатар, оқу ағарту жұмысының жәй күйін өнер білімнің пайдасы орыс ғылымымен мәдениетінің жетістігі туралы біраз мақалалар жарияланған.

№ 11 Дәріс

Тақырыбы: Әдеби шолу Қазақ елінің өнегелі ұлдарының ісімен қызметіде орайын тауып әнгімеленгген. Қазақтың мәдени өмірінде тұңғыш рет жарық көрген «Түркісчтан уалаяты» газетінің алғашқы санынан бастап өзінің еліне, отанына адал қызмет етіп, еңбек сіңірген адамдарды қадірлнп, оған сый құрмет көрсету қажеттігін ескеріп отырды.

«Дала уалаятының газеті» әдебиетпен өнерге, аңызбен жырға, тарихи шежірелерге байланысты орасан, зор материалдар жариялап, елдің санасын ояту бағытында үлкен еңбек сіңірді.

№ 12 Дәріс

Тақырыбы:. Эссе.

«Дала уалаяты газеті» қазақ тілінің тазалығын сақтау жайында жаприялаған материалдарында Ы. Алтынсарин идеясын қорғап әрі дамытқан. . А.Құрманбаев өзінің « қазақ тілі хақында» деген мақаласында « Алтынсарин қөазақ тілін мейлінше өте бай тіл деген, ол тілде қандай кітап болсада жазып шығуға болады деген» деп Ыбырайдың өнегелі ойын дәлелге келтіреді.

Сонымен қазақтың қоғамдық өмірінде пайда болған баспасөз орындары, әсіресе, «Түркістан уалаятының газеті» мен «Дала уалаяты газеті» халықтың әлеуметтік сана сезімін ояту бағытында бір қыдыру үлкенг еңбек сіңірсе, еінші жағынан, қазақ әдебиет сынының тууына дайындық жасады.

№ 13 Дәріс

Тақырыбы: Сынның публицистикалық сипаты

Қазақ қауымына атар таң, шыққан күн болуға талаптанған «Айқап» журналы саяси-әлеуметтік, шаруашылық, оқу ағарту мәселелерімен қатар әдеби шығармаларға әңгіме, өлең сыншылық пікірі бар материалдарға үнемі орын беріп отырды.

Қазақ әдебиетінің сол дәуірдегі творчествалық проблщемаларын мүмкін қадірінше сарапқа салып, жұрттың эстетикалық талап талғамын қалыптастыруғ,а алғашқы қадам жасағанда «Айқап» журналы мен «Қазақ» газеті. Сондықтан бұлардың қазақ әдебиет сынын тудырудағы орны ерекше.

«Айқап» журналында кейінен «Қазақ» газетінде жариялаған педагогикалық сипаты басым материалдар қазақтың сыншылық ойы ұшталып келе жатқандығын, ғылыми пікір тұжырымдауға икемі бар екендігін көрсетіп, қоғамдық сананың жалпы даму барсында сыни пікірдің өткірлену, нақтылау тенденциясына ойысқандығын көрсетеді.

№ 14 Дәріс

Тақырыбы: Сынның өмірмен байланысы.

«Айқап» және оның төңірегіндегі прогресшіл күштер Абай негізін қалағант жазба әдебиет дәстүрін ағартушылық демократтық бағытта өркендете түсті. Көркемдік шеберлік жағынан Абай көтерілген биікке шықпасада, идеялық нысана жағынан біршама айқындыққа, қанаушымен қаналушылардың айырмашылығын ажырата аларлықтай дәрежеге жетті. Ал «Қазақ» газеті азаттық идеясын пәрменді насихаттағанда революционер – демократтар деңгейіне дейін көтекрілгенін аңғармауға болмайды. .

Сын – коллективтік ұжымның жігер күшімен дүниеге келер жанр. Өз өнерпаздығын тек сынмен байланыстырған дарынның жеке дара бөлініп шықпағанына қарамастан, қазақтың әдебиет сыны туып, өзінің жанрлық сипатымен даралана бастады. Ұзақ толғақпен туған жанрды қазақ басылымддары аяқтандырып, көркемдік сахнасына еркін шығарған.

Қазақ әдебиеті сынының туу процесі баспасөз орындарының пайда болуымен және жазба әдебиетінің өркендеуімен тығыз байланысты.

№ 15 Дәріс

Тақырыбы: Сынның тарихшылдығы.

Дәйектеме сынның жарнама сфыннан және аннотациядан едхәуір айырмасы бар егер жарнама сын көркем шгығарманың дүниеге келгендігін хабарлау міндетін атқарса аннатоция сол шығарманың негізгі мән маңызын қысқа түйіндейді.

Талдау жасауды мақсат етпейді. Ал дәйектеме сын пәлендей талдау жасай қоймағанмен, оқушыға шығармааынң оқиғасын мәнін жазылу себебеін түсіндіреді.

20-*сыншы ғаксыр басындағы қазақ әдебиетінің шығармаларында озсындай сын материалдары жие кездескендіктен, оны аннотациямен роецензия аралығындағы құбылыс екенін ескеріп, дәйектеме сын деп атаған орынды.

1.Сынның зерттеу нысаны, субъектісі.

2.Сынның қызметі.

Әдістемелік нұсқау:

1. Сынның әлеуеттік сипатын ашу, оның зерттеу нысаны мен субьектісін анықтау.

2. Сынның қызметінің маңыздылығын айқындау.

Әдебиет :

Тақырыбы: 2. Семиотикалық сындар.

Семинарлық сабақтың мазмұны:

1. 
   Семиотикалық сындардың ерекшелігі.
   
2. 
   
   

3. 
   Проблемалық мақаланың өзге мақалалардан айырмашылығы.
   
4. 
   Оның қамтитын негізігі мәселелері.
   

Ауызша баяндау. Әдебиеттер тізімінде берілген шығармалармен толығырақ танысу.

Ғалымдар зерттеулерінен өзіне керекті, маңызды жерлерін конспекті жазу.

Әдебиет : 1,2,3, 4,5,6

Тақырыбы: 4. Сынның халықтығы.

Семинарлық сабақтың мазмұны:

3. 
   Сынның халықтығы дегеніміз не.
   
4. 
   Қандай жағдайда сын халықтық болады.
   

Ауызша сұрақ, жауап, талдау, драмал ық шығармаларды поэтикалы талдауға үйрету.

1. 
   Шығармашылық портреттің қазақ әдеби сынында пайда болуы.
   
2. 
   Шығармашылық портреттің қазіргі даму барысы.
   

3. 
   «Үйлесімділік» ұғымы.
   
4. 
   Сындағы үйлесімділіктің көрініс беруі.
   

3. 
   Ақын поэмаларының жанрлық ерекшеліктері
   
4. 
   Олардың поэтиалық жүйесінде фольклор мотивтерінің қызметі
   

3. 
   Аннотация – сын жанрының ең шағын көлемдісі.
   
4. 
   Аннотацияның ерекшелігі.
   

негізделеді.

3. 
   Сындағы идеяның орны
   
4. 
   Сындағы идеяның маңыздылығы
   

1. Қазақ ақын-жазушыларының әлеуметтік ой-пікірлерді молайтудағы ықпалы

2. Қазақ авторларының алғашқы сын туралы айтылған пікірлері.

Әдістемелік нұсқау: Тақырыптың мазмұнымен танысып, ауызша баяндай отырып талдау. Дрмалық шығармаларды көркемдік поэтикалық талдауға үйрету

Әдебиет : 1,2,3,4,5,6

Тақырыбы: 11 Әдеби шолудың міндеттері.

Семинарлық сабақтың мазмұны:

Әдеби шолудың маңыздылығы.

Әдеби шолудың анатомиялық құрылымы.

Әдістемелік нұсқау:

Әдебиет : 1,2,3,4,5,6,7

Тақырыбы: 12. Эссе жанрының ерекшеліктері.

Семинарлық сабақтың мазмұны:

Эссенің өміршеңдігі.

Эссе жанрында қалам тербеп жүрген авторлар.

Әдістемелік нұсқау: Ауызша баяндау, студенттер әдебиеттермен жұмыстана отырып, ғылыми зерттеулерге толық сипаттамалар беру қажет.

Әдебиет : 1,2,3

Тақырыбы: 13. Сынның ғылыми сипаты.

Семинарлық сабақтың мазмұны:

1. 
   Сынның ғылыми сипаты
   
2. 
   Ғылымилықтың сыншыға берер пайдасы.
   

3. 
   Сынның идеялылығы
   
4. 
   Идеялылықтың сыншыға берер пайдасы.
   

5. 
   Әдеби сынның тиімділігі
   
6. 
   Әдеби сынның тиімділігін саралау.
   

Әдеби сынның тиімділігін нақты көрсетіңіз.

• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту.
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

Айтыс мақаланың ең алғашқы үлгілері.

Айтыс мақаланың бағыттары.

Әдістемелік нұсқаулық:

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

Халықтық ұғымның мәнің ашыңыз.

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

Сынның сатиралық жанрларының түрлері қандай?

Қазақ әдебитеінде сатиралық жанрда көп қалам тартқан қаламгерлер.

Әдістемелік нұсқаулық:

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және пысықтау.
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

Әдеби шығарманың көркемдік құнын дегеніміз не?

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, сұлбалар мен кестелерді құруға, материалдарды жүйелендіруге дағдыны қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

Әдеби сын жанрының объектілері не?

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  
• 
  Белгілі бір студенттер орындаған тапсырмаларды түсіндіру; Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

1. Рецензияның қолданылатын орны.

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту.

• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, сұлбалар мен кестелерді құруға, материалдарды жүйелендіруге дағдыны қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, ғылыми зерттеулерді талдауға дағыландыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, ғылыми зерттеулерді талдауға дағыландыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, ғылыми зерттеулерді талдауға дағыландыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

Әдеби сынның тиімділігін нақты көрсетіңіз.

• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту.
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

Айтыс мақаланың ең алғашқы үлгілері.

Айтыс мақаланың бағыттары.

Әдістемелік нұсқаулық:

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

Халықтық ұғымның мәнің ашыңыз.

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

Сынның сатиралық жанрларының түрлері қандай?

Қазақ әдебитеінде сатиралық жанрда көп қалам тартқан қаламгерлер.

Әдістемелік нұсқаулық:

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және пысықтау.
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

Әдеби шығарманың көркемдік құнын дегеніміз не?

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, сұлбалар мен кестелерді құруға, материалдарды жүйелендіруге дағдыны қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

Әдеби сын жанрының объектілері не?

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  
• 
  Белгілі бір студенттер орындаған тапсырмаларды түсіндіру; Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

1. Рецензияның қолданылатын орны.

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту.

• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, сұлбалар мен кестелерді құруға, материалдарды жүйелендіруге дағдыны қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, ғылыми зерттеулерді талдауға дағыландыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, ғылыми зерттеулерді талдауға дағыландыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, ғылыми зерттеулерді талдауға дағыландыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, ғылыми зерттеулерді талдауға дағыландыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

Жазба әдебиет және сын

-ҚазАПП және 20-жылдардағы қазақ әдеби сыны

-Отызыншы жылдардағы әдеби сынының ахуалы

-37-жыл ойранының себептері

-Ұлы Отан соғысы жылдарындағы әдеби сын

-50-60 жылдардағы әдеби сынның дамуы

-Қазақ сынының жанрлық қалыптасуы

-Әдеби мұраны игеру мәселелері және сын

-Сын жанрларының даму

-Қазақ әдеби сынындағы ізденістер

-Ғаббас Тоғжановтың шығармашылығы

-Әбдірахман Байдилдин шығармашылығы

-Бейсембай Кенжебаев шығармашылығы

-Есмағамбет Ысмайылов шығармашылығы

-Қажым Жұмалиев шығармашылығы

-Темірғали Нұртазин шығармашылығы

-Белгібай Шалабаев шығармашылығы

-Серік Қирабаев шығармашылығы

-Рахманқұл Бердібаев шығармашылығы

Жүрек қалауымен «қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығын таңдап, жоғары оқу орнының табалдырығын аттап, студент атанған жастарға 4-5 жыл бойы мамандық және басқа да пәндерден жүйелі лекциялық дәрістер оқылып, практикалық, лабораториялық сабақтар өткізіледі. Бұл лекциялық, семинарлық сабақтар болашақ ұстаздардың теориялық білімінің, көркемөнерге, әдебиетке деген көркемдік-эстетикалық талғамының, әдістемелік білігінің қалыптасуында маңызы зор.

Университет қабырғасында студенттер білім алумен қатар оқытушы ұстаздарының жетекшілгімен ғылыми үйірмелерге қатысып, ғылым жолындағы алғашқы қадамдарын – ізденістерін де бастайды. Бұл ретте студенттердің өзіндік жұмыстарының атқарар рөлі ерекше.

Курстық жұмыстар - студенттердің сөз өнерінің сырларымен етене танысып,әдеби-эстетикалық талғамы мен шығармашылық тұлғасының қалыптасуына, ғылыми ізденіс жолына бет алуына, жазу дағдысына машықтануына мол мүмкіндіктер ашатын өзіндік жұмыс түрлері. Сондықтан жоғары кәсіби білім беретін университеттердің пединституттардың оқу прцесінде курстық жұмыстардың алатын өзіндік орны бар.

Жоғары мектептің типтік оқу жоспарына сәйкес курстық жұмыстар ІІІ курста жазылады.

Курстық жұмыстардың мақсат-міндеті - әдебиет тарихының немесе қазіргі әдеби дамуға қатысты, сондай-ақ әдебиетті оқыту әдістемесінің өзекті бір мәселелерін қарастыру, зерттеу, сөтіп, студенттердің өз бетімен жұмыс істеу, ғылым жолында іздену дағдыларын қалыптастыруға септігін тигізу.

Талап бойынша курстық жұмыс А4 форматты бетке , жоғары - төмен 2, сол жағынан 3 ,оң жағынан 1 гегл. жүйеде жазылуы керек Жалпы бет саны – 20.

Курстық жұмысқа кірісер алдында студент ең алдымен жалпы жұмыс жоспарын жасап алуы міндетті. Жалпы жұмыс жоспары мынадай бөліктерден тұрады:

1) Тақырып таңдау 2) Таңдаған тақырыпты жан-жақты талдап ашуға қажетті көркем туындыларды іріктеу,әдеби- сын,зерттеу еңбектерді іздестіріп, олардың тізбеін жасау; 3) Іріктелген көркем туындылар мен әдеби –сын, зертттеу еңбектерді оқу, тақырыпқа сай жүйелеу, міндет-мақсатты айқындау; 4) курс жұмысының нақтылы жоспарын жасау; 5) Жұмысты жазу, аяқтау.

Курстық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен тұрады.

-Қазақ сыни ой-пікірдің оянуы және әдебиет сынының тууы

-Көне дәуірдегі сыншылық ой-пікірлер

-Әл-Фараби және әстетика

-Жүсіп Баласағұнның эстетикалық көзқарастары

-Алтин орда дәуіріндегі әдебиет

-Жыраулар поэзиясындағы көркемдік таным

-Шоқан Уәлиханов және әдебиет

-Абай – қазақ әдебиетінде сыншыл реализмнің негізін саушы

-Баспасөз және сын

-«Айқап» журналының әдебиет сынын тудырудағы тарихи маңызы

-«Қазақ» газеті және әдеби сын

-Жазба әдебиет және сын

-ҚазАПП және 20-жылдардағы қазақ әдеби сыны

-Отызыншы жылдардағы әдеби сынының ахуалы

-37-жыл ойранының себептері

-Ұлы Отан соғысы жылдарындағы әдеби сын

-50-60 жылдардағы әдеби сынның дамуы

-Қазақ сынының жанрлық қалыптасуы

-Әдеби мұраны игеру мәселелері және сын

-Сын жанрларының даму

-Қазақ әдеби сынындағы ізденістер

-Ғаббас Тоғжановтың шығармашылығы

-Әбдірахман Байдилдин шығармашылығы

-Бейсембай Кенжебаев шығармашылығы

-Есмағамбет Ысмайылов шығармашылығы

-Қажым Жұмалиев шығармашылығы

-Темірғали Нұртазин шығармашылығы

-Белгібай Шалабаев шығармашылығы

-Серік Қирабаев шығармашылығы

-Рахманқұл Бердібаев шығармашылығы

-Қазақ сыни ой-пікірдің оянуы және әдебиет сынының тууы

-Көне дәуірдегі сыншылық ой-пікірлер

-Әл-Фараби және әстетика

-Жүсіп Баласағұнның эстетикалық көзқарастары

-Алтин орда дәуіріндегі әдебиет

-Жыраулар поэзиясындағы көркемдік таным

-Шоқан Уәлиханов және әдебиет

-Абай – қазақ әдебиетінде сыншыл реализмнің негізін саушы

-Баспасөз және сын

-«Айқап» журналының әдебиет сынын тудырудағы тарихи маңызы

-«Қазақ» газеті және әдеби сын

-Жазба әдебиет және сын

-ҚазАПП және 20-жылдардағы қазақ әдеби сыны

-Отызыншы жылдардағы әдеби сынының ахуалы

-37-жыл ойранының себептері

-Ұлы Отан соғысы жылдарындағы әдеби сын

-50-60 жылдардағы әдеби сынның дамуы

-Қазақ сынының жанрлық қалыптасуы

-Әдеби мұраны игеру мәселелері және сын

-Сын жанрларының даму

-Қазақ әдеби сынындағы ізденістер

-Ғаббас Тоғжановтың шығармашылығы

-Әбдірахман Байдилдин шығармашылығы

-Бейсембай Кенжебаев шығармашылығы

-Есмағамбет Ысмайылов шығармашылығы

-Қажым Жұмалиев шығармашылығы

-Темірғали Нұртазин шығармашылығы

-Белгібай Шалабаев шығармашылығы

-Серік Қирабаев шығармашылығы

-Рахманқұл Бердібаев шығармашылығы
Курс бойынша жазба жұмыстарының тақырыптары (реферат, баяндама, т.б.):

-Қазақ сыни ой-пікірдің оянуы және әдебиет сынының тууы

-Көне дәуірдегі сыншылық ой-пікірлер

-Әл-Фараби және әстетика

-Жүсіп Баласағұнның эстетикалық көзқарастары

-Алтин орда дәуіріндегі әдебиет

-Жыраулар поэзиясындағы көркемдік таным

-Шоқан Уәлиханов және әдебиет

-Абай – қазақ әдебиетінде сыншыл реализмнің негізін саушы

-Баспасөз және сын

-«Айқап» журналының әдебиет сынын тудырудағы тарихи маңызы

-«Қазақ» газеті және әдеби сын

1. Қабдолов З. Арна. Алматы, 1989.

2. Қамзбекұлы Д. Смағұл Садуақасов. Алматы, 1996.

3. Қыраубаева А. Шығыстық қисса-дастандар. Алматы, 1997.

4. Қыраубаева А. Ежелгі әдебиет. Алматы, 1999.

5. Қирабаев С. Әдебиетіміздің ақтандақ беттері. Алматы, 1995.

6. Қоңыратбай Т. Эпос және этнос. Алматы, 2000.

7. Майтанов Б. Сөз сыны. Алматы, 2002.

8. Мағауин М. Хандық дәуіріндегі әдебиет. Алматы, 1993.

9. Мәдібай Қ. Хандық дәуір әдебиеті. Алматы, 1996.

10. Мархабаев А. Қазақ фонтастикалық әдебиеті. Алматы, 1998.

11. Нұрғали Р. Әуезов және Алаш. Алматы, 1997.

12. Омаров Б. Зар заман поэзиясы. Алматы, 2000.

13. Ордалиев С. Сөз зегері. Алматы, 1982.

14. Сейдімбек А. Күй-шежіре, Алматы, 1993.

15. Смағұлов Ж. Қазақ әдебиеттану ғылымының тарихы. Алматы, 1982.

16. Сыздықов К. Мұхартанудың беймәлім беттері. Алматы, 1997.

17. Түрысбек Р. Ж. Аймауытов. Алматы, 1999.

18. Тілепов Ж. Тарих және әдебиет. Алматы, 2001.

19. Ыбырайымов Б. Сырлы әлем. Алматы, 1997.

20. Ысқақұлы Д. Сын сымбаты. Алматы, 2000.

21. Ысмағұлов Ж. Абай: ақындық тағылымы. Алматы, 2000.

22. Хамзин М. 60-80 жылдардағы қазақ романы. Алматы, 1997.

23. Ысқақұлы Д. Сын сымбаты. Алматы, 2000.

24. Ысмағұлов Ж. Абай: ақындық тағылымы. Алматы, 2000.

25. Хамзин М. 60-80 жылдардағы қазақ романы. Алматы, 1997

1. «Сынаєаннан јдебиет аќсамайды, ќайта сынныѕ жоќтыєына јдебиетті тот басады. Жазушыныѕ ќайраєы- сыншы» - деген кім?

С.Сјдуаќасов

А. Байтўрсынов

Т.Кјкішев

М. Јуезов

2. «Ќазаќ јдебиеті сыныныѕ туу жјне ќалыптасу жолдары» деген таќырыпта докторлыќ диссертация ќорєаєан єалым.

Т.Кјкішев

Е. Ысмайлов

М.Јуезов

Сыншыныѕ зерттеу объектісі.

јдебиет- жазушы

ґмір- жазушы

шыєарма- оќырман

ќоєам- јдебиет

3. «Сыншылар дегеніміз- жазушы боламын деп талап ќылып, жолы болмаєандар» деген кім?

Л.Н. Толстой

В.Т. Белинский

В.Ф.Воробьев

И. Тургенев

4.А. Байтўрсыновтыѕ сын турасындаєы сґзі.

«Дарынды сґзді сынау їшін де білім керек»

Јдебиет ардыѕ ісі

«Сын јдебиетті јр кезеѕде ґзін- ґзі танып отыру ќажеттілігінен пайда болды»

«Јдебиет сынмен кґркейеді»

5. Јдеби сын пікірлері неге сїйенеді?

болжап айту

образдап айту

кґркемдеп айту

дјлелдеп айту

6..Ќоєамдыќ єылымдар ішіндегі сынмен тыєыз байланысты сала.

эстетика

философия

этика

публицистика

С. Маршак

Ф. Гладков

Т. Кјкішев

Ю. Суровцев

8. Сынныѕ негізгі сипаттарыныѕ бірі

публицистикалыќ

ќоєамдыќ

болжамдыќ

9.Јдеби сынныѕ негізгі міндеті

јдеби ґмірдегі елеулі нышандарды насихаттап отыру

ќазіргі јдебиеттіѕ тек зјру жаќтарын кґрсету

таза эстетикалыќ сындар жасау

туындыныѕ, автордыѕ бірыѕєай жетістігін таныту

10.Сынныѕ негізгі ґмір сїру арнасы

баспасґз

радио

маќала

В. Дементьев

Белинский

Ю. Борев

12.Јдеби сынныѕ субъектісі

сыншы

јдебиет

ґмір

аннотация, маќала

лирика, драма

роман, рецензия

баспасґз, маќала

14. В.Воробьев јдеби сын јдістерініѕ ішінен еѕ негізгі деп атап кґрсеткені

јлеуметтік- эстетикалыќ

салыстырмалы- тарихи

биографиялыќ

психологиялыќ

15."Белинскийді оќыдым... Пушкин туралы маќала- керемет. Мен енді єана Пушкинді таныдым" деген кім?

Л. Толстой

М. Јуезов

Ш. Айтматов

С. Мўќанов

17.« Маєжанныѕ аќындыєын сынауымызєа біліміміз, кїшіміз кјміл жетеді деп айта алмаймыз, толыќ сынау їшін оныѕ алды- артын орап, ґрісін арылтып шыєарлыќ сегіз ќырлы, негізді білім керек» деген жазушы

Ж.Аймауытов

М. Јуезов

Є. Мїсірепов

Є. Мўстафин

18.«Маєжан тереѕ ойдыѕ аќыны емес, нјзік сезімніѕ, тјтті ќиялдыѕ аќыны, ол кедейдіѕ емес, ўлт аќыны... Ўлтты жалпаєынан алып ќарайды» деген пікірді кім айтќан?

Ж.Аймауытов

М.Јуезов

С. Мўќанов

Є. Мїсірепов

19.М. Јуезовтіѕ «Абай жолы» эпопеясына ќазаќ халќыныѕ ґткендегі жарты єасырлыќ ґмірініѕ энциклопедиясы деп баєа берген єалым

Ќ. Сјтбаев

Ќ. Жўмалиев

Б. Кенжебаев

Р.Бердібаев

20. Ґзініѕ поэтикалыќ дарындылыєы жаєынан ќазаќтар бірінші орынєа ие екеніне дау айту ќиын» деген кім?

Шоќан

А. Левшин

Потанин

Глоссарий