Семинар сабақ 15 сағат ожсөЖ 45 сағат Барлығы 135 сағат Орал 2009 ж
жүктеу/скачать 2,18 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәріс мазмұны
- 3 дәріс. Тақырыбы.
| Қарастырылатын сұрақтар: Грек әдебиетінің алғашқы жазба ескерткіштері. АНТИКАЛЫҚ ӘДЕБИЕТТІҢ КЕЗЕҢДЕРГЕ БӨЛІНУІ.
Дәріс мақсаты: Көне грек әдебиеті және мәдениеті қазынасының әлем мәдениеті дамуына ықпалы турасында хабардар болу. Дәріс мазмұны: Латынның “антикус” сөзі қазақшаға аударғанда “көне”, “ежелгі” деген мағынаны білдіреді, яғни, антикалық әдебиетті көне, ежелгі дәуір әдебиеті деп түсінген жөн. Алайда, жалпы әлемдік әдебиеттану ғылымында қалыптасқан дәстүр бойынша “антикалық әдебиет” термині тек ежелгі грек пен рим әдебиеттеріне қатынасты ғана қолданылады. Яғни “антикалық әдебиет” деп біз ежелгі Грекия мен ежелгі Рим әдебиеттерін түсінеміз. Грек әдебиетінің алғашқы жазба ескерткіштері біздің эрамызға дейінгі ҮІІІ ғасырға жатады, ал ежелгі рим әдебиетінің алғашқы үлгілері – б.э.дейінгі ІІІ ғасырда пайда болған деген ғылыми болжам бар. Тарихтан белгілі, сонау көне бір замандарда бақ-дәулеті көкке шалқыған, айналасындағы күллі ұлан-ғайыр территорияны өз қол астына қаратқан даңқты Рим империясы бірнеше ғасырға созылған үстемдігінен кейін ішкі алауыздықтардың кесірінен ақыр аяғында Шығыс Рим және Батыс Рим империялары болып екіге бөлінді. ұлы державаның соңғы қалдығы боп саналатын Батыс Рим империясының құлауы мен көне рим әдебиетінің соңы бір уақытқа тап келеді. Бұл – біздің жыл санауымыздың Ү ғасыры. Әлемдік әдебиет тарихын зерттеуші ғалымдардың пайымдауынша, бұл кезең ежелгі грек әдебиетінің де аяқталған уақыты. Сөйтіп, жалпы антикалық әдебиет тарихы 1200 жылдай көлемді тарихи уақыт аралығын қамтитын әлемдік әдебиет тарихының қомақты бір бөлшегі боп саналады. АНТИКАЛЫҚ ӘДЕБИЕТТІҢ КЕЗЕҢДЕРГЕ БӨЛІНУІ. Әдебиет зерттеуші ғалымдардың пікірінше, антикалық әдебиет, негізінен, 3 кезеңнен тұрады. І – кезең – ғылымда “Классикаға дейінгі” немесе көне (архаикалық) кезең деп аталады. Бұл дәуір халық ауыз әдебиетінің сан ғасырлар бойғы тарихын қамтып келіп, біздің жыл санауымызға дейінгі І-ші мыңжылдықтың алғашқы жартысына дейін созылады. Бұл заман шығармалары бізге жетпеген, олар туралы нақты деректер де тым аз. Бұл шығармалардың тарихта болғандығын ғалымдар, негізінен, кейінгі дәуірлердің жекелеген авторларының шығармаларында кездесіп қалатын олардың атауларына ғана сүйеніп пайымдайды. Бізге толығымен болмаса да жеткені – соқыр жырау Гомердің “Илиада” мен “Одиссея” атты ерлік эпостары. Олар, шамамен, б.э.д. ҮІ ғасырда жазылған. ІІ – кезең – Ежелгі Грекияның құлиеленушілік құрылысының гүлденіп, дамыған уақытына сәйкес келеді. Ол біздің жыл санауымызға дейінгі ҮІІ - ІҮ ғасырлар аралығын қамтиды. Әдетте, бұл кезеңді “классикалық” кезең деп атайды, себебі, бұл дәуірде жеке тұлғаның ішкі жан-дүниесінің, сезім табиғатының, оларды сыртқы ортаға көрсету, шығару формаларының дамуына байланысты оларды оқырман мен көрермен көңіліне жеткізудің бірден-бір құралы ретінде лирика мен драманың көптеген түрлері дүниеге келді. Сондай-ақ ежелгі грек философтарының, филологтарының, тарихшыларының және шешендерінің (Сократ, Платон, Демокрит, Эпикур және т.б.) дана да көркем шығармаларынан тұратын бай прозалық әдебиеттің дамуы да – осы дәуір ерекшелігі. ІІІ – кезеңді ғалымдар, әдетте, “эллинизм дәуірі” немесе “эллиндік кезең” деп атайды. Бұл дәуір – ірі құлиеленушілік қарым-қатынастар дәуірі. Сол замандарда елді әлеуметтік-саяси тұрғыдан ұйымдастырып, басқарудың бірден-бір үлгісі боп саналатын, “полистер” деп аталатын шағын қалалық мемлекеттердің орнына тарих сахнасына ірі әскери-монархиялық бірлестіктер шықты. Қоғам өмірінде орын алған осындай тарихи аумалы-төкпелі кезеңге байланысты қоғам өмірімен әркез тығыз байланыста болатын әдебиет пен мәдениет салалары да көптеген өзгерістерге ұшырады. Жалпы эллиндік дәуір – классикалық кезең мәдениетінің құлдырау дәуірі болып саналады. Әрине, бұл кезең өте ірі уақыт көлемін қамтыған кезең болды. Ол біздің жыл санауымыздан бұрынғы ІІІ ғасырдан біздің эрамыздың Ү ғасырына дейін созылды. Сол себепті бұл дәуірдің өзін кейбір ғалымдар “Бастапқы эллинизм дәуірі” және “Кейінгі эллинизм дәуірі” деп екіге бөліп қарастырады. Сонымен қатар, осы эллинизм дәуірі рим әдебиетінің де бастау алып, дамуымен қатар келеді. Сондықтан да бұл заманды кейде “эллиндік-римдік дәуір” деп те атайды. Б:д.д. ІІІ ғасырда пайда болған рим әдебиеті архаикалық (көне) кезеңді өзі пайда болған уақыттан кейінгі екі ғасыр бойы басынан кешірді. Б.д.д. І ғасыр, әдетте, рим әдебиетінің кемеліне жетіп, гүлденген уақыты деп саналады, яғни бұл – рим әдебиетінің классикалық кезеңі. Ал кейінгі белес – біздің жыл санауымыздың І - Ү ғасырлары – классикадан кейінгі кезең деп есептеледі. №3 дәріс. Тақырыбы. Араб әдебиеті жүктеу/скачать 2,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|