Мысал
. Конструкторлар токарлық станокқа арналған жаңа модельді кескіш
ұстағыш жасалды. Оған сынақ жүргізіп, сынақ үшін диаметрдің номиналды
өлшемі 10,25 мм болатындай бірдей жағдайда өңделген 45 дайындама алынды.
Өңдеуден кейін барлық 45 бөлшекке өлшеу жүргізіліп, олардың диаметрлерінің
нақты өлшемдері алынды. Жаңа қондырғыда жасалған бөлшектердің дәлдігін
анықтау қажет.
1. Орташа арифметикалық мәнді анықтаймыз: Х
орт
= 461,26/45 = 10,25022
мм
2. Барлық мәліметтерді кестеге енгіземіз.
№ өлшем
(Хi-Хср)
2
№ өлшем
(Хi-Хср)
2
№ өлшем
(Хi-Хср)
2
1
10,26
9,56E-05
16
10,252
3,16E-06
31
10,254
1,43E-05
2
10,25
4,94E-08
17
10,2
0,00252
32
10,254
1,43E-05
3
10,23
0,000409
18
10,25
4,94E-08
33
10,25
4,94E-08
4
10,254
1,43E-05
19
10,25
4,94E-08
34
10,251
6,05E-07
5
10,251
6,05E-07
20
10,256
3,34E-05
35
10,254
1,43E-05
6
10,258
6,05E-05
21
10,248
4,94E-06
36
10,256
3,34E-05
7
10,248
4,94E-06
22
10,254
1,43E-05
37
10,24
0,000104
8
10,261
0,000116
23
10,25
4,94E-08
38
10,25
4,94E-08
9
10,24
0,000104
24
10,258
6,05E-05
39
10,251
6,05E-07
10
10,25
4,94E-08
25
10,251
6,05E-07
40
10,249
1,49E-06
195
11
10,25
4,94E-08
26
10,253
7,72E-06
41
10,25
4,94E-08
12
10,251
6,05E-07
27
10,25
4,94E-08
42
10,248
4,94E-06
13
10,256
3,34E-05
28
10,258
6,05E-05
43
10,25
4,94E-08
14
10,25
4,94E-08
29
10,258
6,05E-05
44
10,249
1,49E-06
15
10,251
6,05E-07
30
10,256
3,34E-05
45
10,25
4,94E-08
3. Орта квадраттық ауытқуды анықтаймыз:
= 0,009228 мм
4. Әртүрлі маңыздылық деңгейіндегі мәндер интервалын анықтаймыз:
1) Р = 0,9 1,65
= 0,015226 мм
2) Р = 0,95 1,96
= 0,018086 мм
3) Р = 0,99 2,58
= 0,023807 мм
4) Р = 0,999 3,29
= 0,036634 мм
5. Қорытынды нәтижені аламыз:
10,25022 +0,015226 мм (Р=0,9); 10,25022 +0,018086 мм (Р=0,95); 10,25022
+0,023807 мм (Р=0,99); 10,25022 +0,036634 мм (Р=0,999) болатын маңыздылық
деңгейіне байланысты ұлғаятын шақтамамен станокта жонудың орташа өлшемі
10,25022 мм.
Қорытынды. Станоктың жүйелік қателігі 10,25022 – 10,25 = 0,00022 мм-ге
тең, ал оның дәлдігінің шақтамасы маңыздылық деңгейіне тәуелді немесе
жіберілетін ақау пайызының щақтамасына тәуелді болады.
6. Орташа мәннің тербелісін анықтау үшін S параметрін анықтаймыз:
мм
00138
,
0
45
0,009228
S
,
содан кейін, әртүрлі маңыздылық деңгейіндегі тербеліс интервалын
анықтаймыз:
1) Р = 0,9 1,65 S = 0,002277 мм
2) Р= 0,95 1,96 S = 0,002705 мм
3) Р= 0,99 2,58 S = 0,003560 мм
4) Р = 0,999 3,29 S = 0,004540 мм
Өлшемнің қорытынды орташа мәні мынадай шектерде тербеледі:
10,25022 +0,002277 мм (Р =0,9 ),
10,25022 +0,002705 мм (Р =0,95 ),
10,25022 +0,003560 мм (Р =0,99 ),
10,25022 +0,004540 мм (Р = 0,999).
Мысал
. Шебер жұмысшыға сызбаға сәйкес бөлшек дайындауды тапсырды.
1000 бөлшек дайындау қажет. Технологиялық-нормативтік құжаттама бойынша
5 %-дан көп емес ақау пайызы анықталды. Негізгі технологиялық бақылау
өлшемі ретінде бұйымды өңдеу диаметрі
95+0,05 мм алынды. Бұйымды
өңдеу дәлдігін анықтау үшін және дайындаудың бүкіл партиясында мүмкін
болатын ақауды болжау үшін жұмысшының бірінші жұмыс күні бойында оның
жасаған 21 дана көлемдегі бөлшектері арасынан таңдама жасалды. Бөлшектің
өңделу дәлдігін және ақаудың ықтимал пайызы шақтамаға сәйкес келетіндігін
анықтау қажет.
196
1. Орта арифметикалық мән анықталады. Х
орт
= 1995/21 = 95,010 мм.
2. Барлық алынған мәліметтерді кестеге енгіземіз.
№ өлшеу
(Хi-Хср)
2
№ өлшеу
(Хi-Хср)
2
№ өлшеу
(Хi-Хср)
2
1
95,01
2Е-07
8
95,02
9Е-05
15
94,97
0,002
2
95,03
0,0004
9
94,96
0,0025
16
95,02
9Е-05
3
95,05
0,0016
10
94,98
0,0009
17
95,04
0,0009
4
95,03
0,0004
11
95,0
0,0001
18
95,05
0,0016
5
94,99
0,0004
12
95,01
2Е-07
19
95,03
0,0004
6
95,04
0,0009
13
95,0
0,0001
20
94,97
0,002
7
95,0
0,0001
14
95,01
2Е-07
21
95,01
2Е-07
3. Орта квадраттық ауытқу
= 0,026; n
30 болғандықтан, (7.6)-формуламен
анықталады.
4. 95% (Р=0,95) ықтималдық үшін өлшемнің сенімділік интервалы:
tσ = + 0,055 мм (t = 2,09; n-1 = 20; P=0,95); сенімділік интервалы 90% (Р =
0,9) ықтималдығы үшін + 0,05 мм шақтамадан асып кетті;
tσ = + 0,045 мм (t = 1,72; n-1 =20 ; P=0,9); 90% ықтималдық үшін өлшемнің
сенімділік интервалы + 0,05 мм шақтама шегінде орналасқан.
5. Қорытынды. Өңдеудің жүйелік қателігі Х
орт
– Х
ном
= 95,010 – 95 = 0,01 мм
құрайды.
Осы шама әдібін ажыратуды 0,01 мм–ге ұлғайту керек. Өңделген
бөлшектердің 90%-ы шақтама шегінде бақылаушы өлшемге ие болады деп
растауға болады. Ақаудың шақтамалық пайызын алу үшін өңдеу дәлдігін 5%-ға
ұлғайту қажет.
Достарыңызбен бөлісу: |