Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих

ж еткізіп,  ағартуш ы лы қ ісіне көп  кү ш -ж ігер  ж үм сады . 

Соңгы  жылдир-

 

да уездік Н иколаев  (Қ останай) қаласы нда тұрған 

Ы. Алтынсарин өзін ін

 

ж еке қараж аты на көл ж ағасы на  шағын  ауласы   бар бір  қабатты  

ағаш  үй

 

тұрғы зы п,  онда  1889 ж ы лы   өзі  қайты с  б олғанға дейін  қарап ай ы м  

омір

 

сүрді.

А лты н сари н н ің  м ектептегі  қы зм еті х ал ы к арасы нд а лай ы кты  

баға-

 

сын  алды.  О ры нбор б ек ін ісін ің  (к ей ін н ен   Торғай  қаласы   аталған) бас- 

тығы  1864 жы лғы  22 қаңтарда О ры нбор ж ә н е С ам ара  ген ерал-губ ерн а- 

торы на «М ектептің аш ы луы н  орд алы қтар  ш ын  көң іл д ен   қуан ы п ,  алғ- 

ыс сезімімен  карсы алды» деп хабарлады.  Осы м ектептің мүғалімі  Ы .А л- 

ты нсари н  туралы  да төм ендегідей   ж ы лы   л еб із  б іл д ір іл ген :  «У чи лищ е 

бақы лауш ы   зау р я д -х о р у н ж и й   А л ты н с ар и н н ің   қ а м қ о р л ы ғы м ен   ж ә н е  

үлгілі  ы н т а -ы қ ы л а с ы м е н   өте  ж а қ с ы   ж ә н е   т а з а   ү ста л ад ы ...  Қ азак, 

тәр б и ел ен уш іл ерін ің  ең қы сқа  уақы т іш інде тез таб ы сқа ж етуі  сон ш а- 

лы қты ,  Т орғай   оқу  орны   қ ы сқ а  уақы тта  ой дағы дай   ж е м істер   береді 

ж ә н е өзін  ақтайды  деген  ан ы қ сенім   ұялатады».

А лты н сар и н н ің  өзі  1864 ж ы лы   16  н ауры зда  бы лай деп  ж азды :  «Аш 

қ а сқы р д ы ң   қой ға  ұм ты лғаны   си яқ ты ,  мен  б алалард ы   о қ ы ту ға  қы зу 

кірістім  ж ән е  мені  өте  қанағаттанды раты ны   — бұл  балалар әлд еқанд ай  

үш  айды ң  іш інде  оры сш а  ж ә н е   татар ш а  оқуд ы   ж ә н е   тіпті  ж азуды  

үй реніп  алды...  К ы с қ ас ы ,  бұл  ж а стар   4  ж ы л д ы қ   к урсты   б ітір ге н н ен  

кейін  т ә п -т ә у ір   сөй лей тін   ж ә н е ж а за  алаты н   болады .  К ей ін н ен   п а р а ­

кор  болм ауы   үш ін  олар д ы ң   ад ам гер ш іл ігін е  де  ы қп ал   ж а сау ға  бар 

күш іммен тырысамын».

Торғай  облы сы   м ектеп терін ің   и нспекторы   қы зм етін е  к ір іск ен  со ң , 

А лты н сари н   Ы рғы з,  Н и к о л ае в ,  Т орғай  ж ә н е   Е лек  у езд ер ін д е  екі  сы - 

ны п ты қ о р ы с -к а за қ  у ч и ли щ елерін   аш ы п,  оқу ш ы л ар   ж и н ап ,  м ұғал ім - 

дермен қамтамасы з етті.  А лты нсарин училищ елерді ж абды қтауға ерек- 

ше көңіл  бөлді.  Ол әрбір мектеп ж аны нан кітапханалар аш уға мән беріп 

оты рды .  «Торғай об лы сы н ы ң  у ч и л и щ ел ер ін ің  ж а н ы н ан ,  — деп  ж азды  

ол,  —  м ұғал ім д ер   мен  о к у ш ы л а р ға   ар н а л ға н   к іт а п х а н а л а р   қ ұ р у ға  

н и еттен дім ,  оған  қ а зір д ің   ө зін д е  600  сом   ж и н ад ы м .  Бұл  к іта п х а н а - 

лардағы  кітаптарды  оқуш ы лар мен  м ұғалім дер  п ай даланады ;  сон ы м ен  

қатар,  курсты   б ітір у ш іл е р д ің   (о к у ш ы л а р ),  ж ал п ы   сауатты   ад ам дар- 

ды ң өзд ерін е  қаж етті  кітап тар  алы п,  б ілім ін   к ө тер етін   орн ы  осы   б ол- 

мак».

А лты нсарин қолөнер ж ән е ауыл  ш аруаш ылығы училищ елерін аш уға 

көп күш -ж ігер ж ұм сады , байырғы халы қ арасы нан  Қ азақ стан н ы ң  э к о - 

н ом и калы қ дамуы үшін қаж етті  мамандар даярлауға ерекш е м ән  берді.

Қ азақ стан д а  қы з  б алал ар ға  білім   б ер у д ің   бастал уы   да  Ы.  А л ты н - 

сари н н ің  есім ім ен  байланы сты .  1888 ж ы лы   ол  Ы рғы з  қ аласы н д а  к а за к  

қы здары н оқы таты н,  интернаты  бар мектеп аш ып,  патш а әкім ш ілігін ен  

интернаттары  бар қы здар училищ елерін аш уға  р ұ қ сатал д ы .  1891  жылы 

Торғайда,  1893 жылы  Қ остан ай да,  1896 жы лы   А қтөбеде и нтернаты   бар 

кы здар учили щ елері ж ұм ы с  істей  бастады .  Ж алп ы   алған д а,  А л т ы н с а ­

рин  к ө зін ің   тірі  к е зін д е  тө р т  екі  сы н ы п ты қ   о р т а л ы қ   « о р ы с-қ азак »  

учили щ есін ,  бір қо л ө н ер   уч или щ есін ,  бір кы зд ар у ч и л и щ есін ,  бес 

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: