Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих

(1806—1867)  к ө р н е к т і  о ры н   ал ад ы .  Ол  да 

ж етекш ісі  И сатайды   ш абы тпен  ж ы рлады .  А лайда  М ахам беттен 

м аш ы лы ғы ,  ол  к ө те р іл іск е тікел ей   қаты сы п ,  И с атай д ы ң  ж е к е 

көзім ен   к ө р ген   ж о қ .  С олай   бола  тұ рса  да,  Ш е р н и я з  к ө т е р іл іс к е  

лы қ ты ң   р и заш ы л ы ты н ,  ізгі  т іл ек те стігін   ж ы р ға  қо сты .  О н ы ң  

ғам бет сұлтанға арн аған   өлеңі  к е ң ін ен   м әлім .  О нда  Ш е р н и я з ақы н ды  

үш ін  қ а таң  қудалауға үш ы ратқан  Б ай м атам б ет сұ л та н н ы ң  ар а м за л ы қ  

әрекеттері  аяусы з сы налады .  С оны м ен   б ірге  ақ ы н   он ы ң  қы зд ары   мен 

әй елдерін де ж ам андап,  келеке қы лады.

Ү л т-а затты қ   к ө т е р іл іс ін ,  к ө те р іл іс  б асш ы л ар ы н   ш а б ы ттан а  ж ы р - 

лап, оны ң қарсы ластары н  аяусы з өткір сы нға алған  Ш ер н и я з өлеңдері 

батылдыты  мен  көркем д ігі,  п о эти к а лы қ  әсер л іл ігім ен  х ал ы қ арасы нда 

кең  таралды .

Б ө кей   ордасы н дағы   И сатай   Т ай м ан ов  б астаған   к ө те р іл істе н   кей ін  

О р та лы қ   Қ а з а қ с т а н д а   К ен е с а р ы   Қ а с ы м о в   б аста тан   х а л ы қ -а з а т т ы к  

қозғалы сы   (1837—1847)  өріс  алды ,  ол да м азм ұн ы  ж ағы н ан   қ о зға л ы с - 

ты ң   әр   түрлі  к е з е ң д е р ін   қ а м ты ға н   ш ы ғар м а л ар д ы ң  ту у ы н а   се б е п ш і 

болды.

М ы салы ,  « Н ау р ы зб ай -Қ ан ш ай ы м » ,  «Т оп ж арған »,  «Ж асауы л   қ ы р - 

ж и н ақталы п ,  әскер и   отрядтар құры лы п  ж атқан  қ о зғал ы сты ң  алғаш қы  

кезең ін д егі  оқи таларға қүры лтан.  К ө тер іл іс үш ін  қол  ж и н ау д ы ң  алға- 

ш қы   ке зең д е р ін д е  К ен е с а р ы н ы ң   қ о зғ а л ы с қ а   қ о сы л у д ан   бас  тар т қ а н  

к е й б ір   р у л а р ға   күш   қ о л д а н ғ а н ы   т а р и х т а н   б е л г іл і.  О н ы ң   м ұ н д ай  

әр е к етте р і  қ о зға л ы с ты ң   елеулі  қ а й ш ы л ы ғы н а  ай н ал д ы .  Ж о ға р ы д а 

к е л тір іл ген   туы нд ы лар  осы  қай ш ы л ы қтар д ы   аш ы п  к ө р с е т у ге   а р н а л - 

ған.

тарихи туындылар аз емес.  Оларда ханны ң ж еке өз басы ғана емес, көп те- 

ген сотые ж оры қтары нда онымен бірге ерлікп ен  ш ай қ асқ ан  баты рлары  

да  ж ы рланады .  М әселен ,  он ы ң  патш а  өкім еті  м ен  Қ о қ а н   ханды ты ны ң 

езгісіне қарсы  күрескен  әкесі  Қ асы м сұлтан, тутан аталары С арж ан 

мен

Есенгелді туралы да дастандар жазылды.

елеулісі