Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих
шілдеде, Оңтүстік бөлігі 1906 жылғы 1
жүктеу/скачать 47,68 Mb. Pdf көрінісі
|
kozybaev mk bas red kazakstan tarikhy kone zamannan buginge
| 25
шілдеде, Оңтүстік бөлігі 1906 жылғы 1 сәуірде пайдалануға берілді.46 1905 жылғы 1 қаңтардан бастап О рынбор-Самара-Златоуст ж олы ны ң учаскесі, ал 1906 жылғы 22 шілдеден бастап Орта Азия жолының Таш кент станциясы Орынбор-Ташкент жолына косылды. Соның нәтижесінде жаңа ма- гистральдың жалпы ұзындығы ұлғайды. Ж олдың сегіз шеберханасының ал- тауы Казақстан аумағында болды. Бес ірі станция — Ақтөбе, Ш алқар, Қ аза- лы, Перовск, Түркістан Қазақстанның Ресеймен ж әне Орта Азиямен байла- нысының торапты пункттеріне айналды. Ж ол баскармасының орналасатын жеріне дауласа отырып, Орынбор тандап алынды. 1910 жылдың көктемінде Троицк темір жолы акционерлік қоғамы құрыл- ды. Ол Сібір магистралі Самара-Злотоусттемір жолының Троицк каласынан Полетаево станциясы арқылы Челябі станциясына дейінгі желісін салумен жөне пайдаланумен айналысты. Ж ол қоныс аударушылардыңТорғай облы- сының Қостанай ж әне басқа уездеріне ағылып келуіне ж әне олардан ауыл шаруашылык өнімдері мен мал шаруашылығы шикізатын тасып өкетуге жөрдемдесуге тиіс болды. Жол салу жөніндегі акционерлік қоғамның құрылтайшылары ірі капита лист А.И.Путилов, инженерлер И.Х.Денисов пен М.А.Соловейчиков болды.47 Күрылыска 1910жылдыңаяғындакірісті. 1911 жылғы Қазан айыныңортасы- на карай жол Троицкіге жетті, оған Полетаево станциясынан алғашкы поезд 581
18 казанда келді, ал 3 қарашадан бастап ол учаскеде уақытша катынас ашыл- ды.48 Катынас министрлігі жанындағы теміржолдар құрылысы жөніндегі ко миссия
жылғы 14 маусымда «өлкені қоныс аудару қозғалысын дамыту жолымен отарлау мүдцелері» үшін Троицк темір жолының Қостанай учаскесін салу кажет деп таныды.49 Қоғам кажетті іздестіру жұмыстарын өз қаражаты- мен жүргізді. 1912 жылғы 23 маусымда үкімет Костанайға дейін жол салуға рұқсат берді. Құрылыска басшылық ету үшін жергілікті баскарма құрылды, ол «Троицк темір жолы коғамының жаңа жолдар салу жөніндегі Костанай бөлімшесі» деп аталды.50 Құрылыс 1913 жылдың көктемінде басталып, жыл- дың аяғына карай аяқталды, 1 желтоқсаннан бастап мұнда поездардың жүрісі ашыдды.
1911 жылдың басында үкімет жеке акционерлік коғамдардың қаражатына Алтай ж әне Ж етісу темір жолдарын салуға рұқсат берді,511912 жылғы 28 ма- мырда Ж етісу темір жолы акционерлік қоғамын кұру туралы өкім бекітілді, оның құрылтайшылары А .И .Путилов пен инженер А.А.Бунге болды. Ж ол салу жұмыстары 1914 жылдың жазында Арыс станциясы жағынан басталды. Келесі жылдың қыркүйегіне карай рельсті жол Ш ымкентке жетті, сөйтіп Арыс пен Ш ымкент арасында 10 казаннан уакытша тауар жэне жолау- шылар тасыла бастады. Құрылыс басталғаннан кейін үш жылдан астам уакыт өткен соң жол тек Бурное станциясына дейін жетті.52 Жетісу жолы коғамымен бір мезгілде Алтай жолы акционерлік қоғамы да құрылды, оның кұрылтайшысы Хрулев бастаған кәсіпкерлер тобы болды.53 Ол Барнаул аркылы Новониколаевскіден Бийскіні жалғастыратын тармағы бар Семейге дейін темір жол салу мен пайдалануды колға алды. Казакстан аумағы бойынша жаңа жол: Ауыл станциясынан Белағаш арк ылы Семейге дейін жол салынды.54 Бийсқ тармағы Алтайдыңтүйыкжолы бой- ында орналаскан еді. Жалпы пайдаланылатын жоғарыда айтылған біршама ірі темір жолдардан баска, өлкеде өндірістік (кен-зауы тты к) сипаттағы бірнеш е жергілікті Екібастұз, Спасск, Караганды, Ридцер жолдары және баскалар да салынды. Казакстандағы темір жол құрылысы кұрылысшы жүмысшылардың сан мындаған армиясын аса катаң қанауға, алдау мен тонауға негізделді; құрылы- старда озбырлық пен зорлык-зомбылык жайлап, казынаны талан-таражға салу етек алды. Сонымен бірге темір жолдар салу жергілікті еңбекшілерден жерді жаппай тартып алуға өкеп соқты, олар кұнарлы жөне ғасырлар бойы мекен- деп келген орындарынан қуылды. Мүлде толык емес деректер бойынша, Орын- бор-Таш кент темір ж олы ны ң тек бір ғана оңтүстік бөлігінің пайдасына 13 мың десятинадай ж ер,55 Троицк темір жолының Костанай учаскесіне — 1,1 мың десятина, Алтай темір жолына — 6,7 мың десятина, Жетісу темір жо- лына 5 мың десятина жер иеліктен алынған. Жобаланып жаткан Оңтүстік Сібір магистралі үшін патша жарлығы бойынша 1914 жылы 20 м ы ңдесятина жер иеліктен алынды.56 Темір жол құрылысының өріс алғанына карамастан, Казақстанның зор кеңістігі рельсті жолдармен өте нашар қамтамасыз етілді. Мәселен, 1917 жылы өлкенің мың шаршы километріне темір жолдың бір шакырымдайы ғана келетін. Оның үстіне темір жол желісі Казақстанның негізгі аудандары бой ынша өте әркелкі бөлінді. Ж етісу облысына бір шақырым да жол тимеді. Жолдардың 3/4 бөлігіне жуык желісі Сырдария және Торғай облыстарын- да болды. Оның үстіне темір жолдар бұл облыстардың ел мейлінше аз коныс- 58 2
танған бөліктерінен өтетін еді. Сырдария облысының халы кек жүктеу/скачать 47,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|