Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих

нған Әулиеата, Ш ымкентуездерінде  1915 жылға дейін жол болмады.

бойымен су жолының болуы біршама толтырып отырды.  Омбы 

арасында Ертіс бойымен жүкті бірнеше пароход компаниялары: «Батыс 

пароходство ж әне сауда серіктестігі», «Орыс-қытай пароходство жөне саудп 

1911  жылы  Ертісте 73  пароход ж әне бумен  жүрмейтін  214  кеме  мен  баржа 

жүзіп жүрді,  олардың негізгі бөлігі Омбы мен Семей арасында жүк тасумен 

айналысты.57

Өлкеде күш-көлігі кеңпайдаланылды.  Күш-көлігімен жүктер, негізінен 

алғанда, Петропавл-Көкшетау-Ақмола, Көкшетау-Атбасар, Қарқаралы-Пав- 

лодар, Омбы-Семей сауда жолдары бойынша, сондай-ақ Тайынша жолы бой- 

ынша (Петропавл-Акмола, Көкшетауға соқпайды) және басқа жолдармен та- 

сылды.

Бірак бұл қатынас жолдары да жыл ішінде алты айдан сәл асатын уакыт 

ғында, күш-көлігімен және Ертіс бойымен жүк тасу тоқтатылды.

Көлік жағдайының қиын болуы өлкенің экономикалы қ дамуы үшін зор 

қиындықтартуғызды. Ауыл шаруашылықөнімдері мен малды жәрмеңкелер- 

ге және темір жол станцияларына жеткізу өте қымбатқа түсті жөне шаруа- 

лардың шамасы жетпеді. Ш аруалар өз еңбегінің өнімдерін жергілікті жерде 

мейлінше төмен бағамен сатуға мәжбүр болды. Біртұтас жалпы казак рыно- 

гының құрылуы тежелді,  ал  бағаның мүлде  өр түрлі  болуы алыпсатарлык- 

тың, шаруаларды алдаудыңтаралуына негіз жасады. Өлкеде салынған темір 

жол  желісі  негізінен  алғанда  оны  Ресейдің  орталық  аудандарының  капи- 

талистік өнеркәсібінің шикізаттык шылауына, өнім өткізу рыногына айнал- 

дырудыңнегізгі құралы болды, оны канауды күшейтуге мүмкіндік берді. Мұны 

өлкедегі темір жолдардыңжүк айналымының цифрлары ерекше айкын сипат- 

тайды,ол 1913жылы 1114 мың тонна, олардың әкетілгені — 602 мың, әкелінгені 

- 512 мың тонна болған.58 Темір жолдар арқылы Қазакстаннан Ресейдің ішкі 

аудандарына көп мөлшерде ауыл шаруашылық өнімдері мен шикізат:  Рязань- 

Орал жолының Покровск-Орал учаскесі аркылы және Сібір жолының Омбы- 

Петропавл учаскесі аркылы — астык, ет, тон май, тері, жүн, мал;  Орынбор- 

Ташкент жолымен оларға коса Орта Азия мақтасының басым бөлігі, сондай- 

ақ кептірілген жөне жас жемістер, т.б. тасып өкетілген. Ресейдің өнеркәсіпті 

аудандарынан Қазақстанға егіншілік машиналары мен құралдары,  ағаш, кұры- 

лыс материалдары (цемент, өк, алебастр), темір, болат, шойын, көмір, мұнай, 

фабрика бүйымдары, шай, кант және баска тауарлар әкелінді.

Қазакстанда темір жолдардың салынуы оның әлеуметгік-экономикалык 

өміріндегі елеулі өзгерістерге әкеп сокты. Темір жол желілеріне іргелес жат- 

кан аудандарда дәнді-дакылдар мен мақта өсіру, шөп шабу, балық ж әне түз 

кәсіпшіліктері дамыды. Қазақ ауылына тауар-акдіа қатынастарының енуі жөне 

натуралды шаруашылықтың ыдырауы  күшейді.  Бір жағынан,  шетке көсіп 

іздеп кету, екінші жағынан, жалдама еңбекті колдану дамыды.  Ж олдардың 

салынуы шаруалардың қоныстануына жәрдемдесті. Қала халкыныңсаны өсті 

және ең алдымен темір жол желілерін бойлай орналаскан қалаларда өнеркөсіп 

дамыды. Бірақ, темір жолдарды салу мен пайдаланудың да, тау-кен, кен коры­

ту жөне өндеу өнеркөсіп орындарының пайда болуы  мен дамуының да  ең

5 8 3

маңызды нөтижесі өлкеде жұмысшылардың білікті кадрларының пайда бо- 

луына жол ашты. Темір жолдар Ресейдің орталығын бұратана шет аймақпен 

берік байланыстырып, сол арқылы бүкіл империя бойынша біртұтас эконо- 

микалық кеңістік жасады.

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: