Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих

ішласкан 

калаларда және темір жол ұстаханалары мен деполары бар станция- 

ларда 

пайда  болған.  Бұл  Казақстанда ғана емес,  Орта  Азия  мен  Сібірде де 

РС Д Ж П -ны ң алғашқы топтары мен ұйымдарының пайда болуына ең басты 

әлеуметтік негізге айналған жұмысшылардың оларда мейлінше көп шогырла- 

нуына байланысты еді. Сырдария  губернаторының мойындауын атап өтуге 

болады, ол облыстағы РСД Ж П  ұйымдары мен топтары «көбінесе темір жол 

ж әне жекеш е шеберханалардың жұмысшыларынан»  , ал эсерлер «көбінесе 

зиялы адамдардан: адвокатгардан, дәрігерлерден, инженерлерден, студенттер 

мен шенеуніктерден» тұрады деп жазды.25  Ресейдің орталык аудандарында 

тап күресі мектебінен өткен жұмысшылардың шеберханаларда біршама жо- 

ғары шоғырлануы, елдің орталығындағы революциялык қозғалысымен, сон- 

дай-ак өлкенің темір жол бойларына жақын жатқан калалардың жүмысшы- 

ларымен неғұрлым етене байланыс, Қазақстанға тікелей жакын орналасқан 

Орынбор, Таш кент, Омбы, Саратов ж әне басқа қалалар мен теміржол стан- 

циялары революциялык күштерінің ықпалы мен басшылығы — осының бәрі 

теміржолшыларды жергілікті жұмысшылардың мейліншетоптасқан ұйымда- 

сқан бөлігіне, революциялық қозғалыстың алдыңғы қатарлы сарбаздарына 

айналдырды.

Өлкедегі кәсіподак козғалысының басталуы да  1905—1907 жылдардағы ре­

волюциялык окиғаларына байланысты. Алғашқылардың бірі болып Оралда 

теміржолшылардыңкәсіподағы қүрылды (1905 жылғы қараша), оны кейіннен 

Чапаев дивизиясы командирлерініңбірі болтан Н.Смуров, Орал облысының 

болашақтағы партия-кеңес кызметкерлері Н.А.Покатилов пен Н .И .Ульянов 

басқарды.  Оралда бірқатар кәсіподақ ұйымдары да жұмыс  істеді.  Олардың 

іш індетеміржолшылардан  кейін баспахана жұмысшыларының кәсіподағы 

мейлінше топтасқан ж әне жауынгерлік сипатта болды.26 Ең ірісі  Орынбор- 

Таш кенттем ір жолы теміржолшыларының кәсіподагы еді, ол  1906 жылы 6 

мың адамды, яғни жол бойындағы барлық жұмысшылар мен қызметшілердің 

40,8%-ын біріктірді. Орынбор-Ташкент жолының кәсіподағында сегіз аудан- 

ды қ комитет, олардың бесеуі Қазақстан шегінде: Түркістан, Перовск, Қаза- 

лы,  Ш алкар ж әне Актөбе станцияларында  болды.  Бұл  жолдың кәсіподағы 

Бүкілресейлік  теміржол  одағының  1906  жылдыц  шілдесінде  пайда  болтан 

Түркістан  бөлімшесінің  кұрамына  кірді.  Оған  Орта  Азия  жолы теміржол- 

шыларының  кәсіподағы  да  кірді  (2  мың  адам).27  Сібір  магистралі  кәсіпо- 

дағының кұрамында болтан Петропавл теміржолшыларының кәсіптік одаты 

Мәскеуде  1906 жылы шілдеде РСДЖ П басшылытымен пайда болтан «Кәсіптік 

1  одакка»  кірді және оның катарында 210 адам болды.28 Семейде жұмысшылар- 

дың біртұтас көсіптік ұйымы — «Жұмысшы одаты» кұрылды. Успен кенішіндегі 

«Орыс-қазақ одагы» Қазакстан кеншілерінің өзінше ерекшелігі бар кәсіподақ 

үйымы болып есептеледі.  Ш амамен жасалган  есептеулер бойынша, жалпы 

Қ азақстан  бойынша  бірінші  орыс  революциясы  жылдарында  теміржол- 

шыларды коспаганда, жұмысшылар мен кызметкерлердің 20—25 кәсіподагы 

жұмыс істеді, олар жұмысшылар мен қызметкерлердің жалпы санының ша­

мамен 3,5%-ын біріктірді.29

Мұның бәрі  теміржолшылар  мен  кен жұмысшыларының жекелеген  ірі 

бой көрсетулеріне қарамастан, өлкедегі жұмысшы козталысының әлсіздігін 

көрсетеді,  бұл  ж ергілікті  ж ұм ы сш ы лар  саны ны ң  азды гына,  оларды ң 

кәсіпоры н дар  бойы нш а  ш огы рлануы ны ң  төмендігіне  ж ән е  өндірістік 

қы зм еттің  маусы мды лы ты на  байланы сты   болаты н.  Х алкы ны ң  басым

6 1 6

КӨПШ

1

Л

1

ПН жергілікті казак шаруалары мен коныс аударушы шарулллр 

күри

 

ғанөлкеніңәлеуметтік-экономикалыкмеш еулігіментүсіндіріледі.

Бірінші орысреволюциясы жағдайларындабірсыпырадамыган 

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: