1
868
жылдан бистни
ашыла бастады. Верный ж ән е Қ апал бекіністерінде
приход мектептері
құрылды. Облыстың қалған уездерінде 12 стани ц алы қ ж өне
поселкедік
бастауыш мектеп болған еді. Барлық мектептерде 532 оқуш ы, оньщ
ішінде
72 кыз оқыды. Қоғамдық қаржылардың есебінен ұсталған бастауыш
село-
лык жөне қалалық мектептер ашыла бастады. XIX ғасырдың 90-жылдары-
ның аяғында облы сты ң алты уезінде (Верный, Қ апал, Л епсі, Ж аркен т,
П іш пек ж әне П рж евальский) 61 оқу орны болды, оны ң ішінде Верный
қаласы нда ер балалар ж ән е кы здар оқиты н к л асси кал ы к ги м назиялар
(бірінш ісінде — 260, екінш ісінде — 229 оқуш ы), әскери гим назия, үш сы-
ныпты қ қалалы қ училищ е, 40 оқуш ысы бар к а зақ пансионы , бағбанш ы -
лы қ мектебі, 2 ауыл ш аруаш ы лы қ мектебі, үш сы ны пты қ училищ е ж а-
нындағы уақытша ұйымдастырылған педагогикалык курс, ал қалған уездік
қалаларда - 5 екі сы ныпты қ ер балалар мектебі, 1833 оқуш ысы бар 35 бір
сы ны пты қ приход мектептері (оны ң ішінде алтауы кы здар окиты н м е к
тептер, бесеуі аралас мектептер) болды. К ы стақтарда «оры с-бүратана»
мектептері мүлде аз еді. 1897 жылы мектеп жасындағы 89 110 баланы ң 97
пайызы окымады.6
К азак стан д ағы патш а ә к ім ш іл іг ін ің ш е н е у н ік те р і ар асы н д а к а з а к
халкы ны ң сауаты н аш уда бастауы ш білім берум ен, яғни оры с ж азуы н ,
әс ір е се ауы зш а сөй л есе білуді ж ә н е а р и ф м е т и к а н ы ң ал ғаш қы төрт
ам алы н үйретум ен ған а ш ектелу ж етк іл ік ті деген тү сін ік үстем болға-
нын атап өту к е р ек . О ры с ө к ім е т ін ің осы н дай к е р тар тп а с а я с а т ы н ы ң
н әти ж есін де Қ азак стан н ы ң ж алпы орта білім беретін оку оры н д ары н -
да оры с емес ұлт б алалары н ы ң өте ш ектеулі б өлігі ған а окы ды .
Қ а за қ халқы арасы н д а ұлтты қ орта (г и м н а зи я л ы к ) білім беру п а т
ша үкім етін ің ж алпы білім беру ж о сп ар ы н ан алы ны п тастал ған с и я қ -
ты көрінді. Қ азақ б алалары ны ң орта оку оры ндары н а түсуін е ж ол бер-
меу үш ін о тарш ы лд ы к ү к ім ет оры н д ары оку ісін м ұ қ и я т ка д а ғал ап
отырды. Ү лтты к зиялы ларды ң пайда болуы нан, ұлт сана-сезім ін ің өсіп,
қ а за к халқы н ы ң отарш ы лды қ реж им ге карсы ұ л т-азатты к қ о зғал ы сы -
ны ң өрлеуін ен к о р ы қ қ ан патш а үкім еті қ а зақ та р д ы ж алп ы орта білім
беретін оку оры нд ары н а ж олатп ауға ты ры сты .
О тарш ы лды қ әк ім ш іл ік тің Қ азақ стан н ы ң байы рғы хал кы н ы ң ги м
н ази я л ы к (орта) білім алуы саяси зи ян ды деп тан уы — к ү м ө н с із ф ак т,
ол ай м акта еу р о п ал ы қ үлгідегі ұл тты к ж алп ы орта б ілім б ер етін о ку
оры ндары ны ң болм ауы нан көрін ді. Қ азак стан аум ағы нда ұлтты қ орта
оку о р ы н д ары н ы ң болм ауы к а зақ та р д ы өз б ал ал ар ы н оры с орта оку
оры ндары н а беруге м әж б ү р етті.
XIX ғасырдың екінші жартысында болыстар мен ауылдардағы қазақ бала-
лары әдетте мұсылман мектептері мен медреселерде окыды. Патша үкіметі
Қазақдаласында мұсылман мектептерініңашылуына жол бермеу үшін шара-
лар колданды. Ол жергілікті отарлық органдар мен оку бастықтарына
Достарыңызбен бөлісу: |