Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих

ды ж ә н е  ш әкірттерді  оқы тум ен  айналы сты .

Т а ғ а й ы н д а л ғ а н   м о л д а л а р   Қ а з а қ с т а н н ы ң   т е к   қ а н а   с о л т ү с т ік , 

со л тү стік -б аты с  ж ә н е   іш ін ар а  со л тү с тік -ш ы ғы с  о б лы стар ы н д а 

болды.  Ал  оң түстік  ж ә н е о ң түстік-ш ы ғы с об лы стард а ж е р гіл ік ті  мед- 

реселерде немесе Орта А зи ян ы ң  медреселерінде білім алған  ж еке адам- 

дар  ғана  м еш іт м олдасы   ж ә н е   м едресе  м ұғалім і  болы п  қ ы зм ет  істеді. 

Бұл  м олд алард ы ң  б әрі  н егізін е н   Б ұхарада  окы ды .  Б үхарада  о қу   үш ін 

о ң тү стік  облы стард ан   ған а  ем ес,  сон ы м ен   қатар  со л тү с тік   ж ә н е   со л - 

түстік-ш ы ғы с облы стардан да адам дар  бараты н  еді.

Қ а за қ с т а н н ы ң   баты с  ж ә н е   со л тү с тік   о б л ы ст ар ы н ы ң   м олдалары  

н егізін ен  татар м едреселерін д е  оқы ған д ар.  О лар С тер л и б аш ев о   (У ф а 

губерниясы ны ң бұрынғы  С терли там ак  уезі) д еревн ясы н дағы   м едресе- 

де,  К арғалы   (У ф а  гу б ер н и я сы н ь щ   бұры нғы   О ры н б о р   у езі)  д е р е в н я - 

сы ндағы   медреседе  ж ә н е   Т р о и ц к   қ аласы н д ағы   « З ей н у л л а-и м ан   мед- 

ресесі» деп  аталаты н  м едреселерде окы п ,  білім  а л ғ а н .10

Ш ам ам ен  XIX  ғасы рд ы ң   аяғы н ан   бастап   қ а за қ т а р   О рал  мен  Еділ 

бойы  қалалары н д а  аш ы лған  «ж аңа  әд ісп ен »  о к ы таты н   татар   м едре- 

селеріне ден  қоя  бастады .

XIX ғасы рды ң 70-ж ы лдары нан  бастап  өлкеде оқу округтері  кұры л- 

ды.  О ры нбор оқу о кр у гін е О рал ж ә н е  Т орғай   облы стары , Б аты с  С ібір 

оку о кругін е А км ола ж ә н е С емей  облы стары ,  Т ү р к істан   оқу о к р у гін е 

С ырдария ж әне Ж етісу облыстары  карады.  О блы сты қ б асқарм аға ж ә н е 

оку округтерін д егі  «бұратаналар»  м ек теп тер ін ің  и н с п е к то р ы н а  бағы - 

натын облы сты қ мектеп  инспекторлары  тағайы ндалды .

2.  Ш .У Ә Л И Х А Н О В Т Ы Ң , Ы .А Л Т Ы Н С А Р И Н Н ІҢ ,

А .Қ Ү Н А Н БА ЕВ ТЫ Ң  А Ғ А Р Т У Ш Ы Л Ы Қ  Қ Ы З М Е Т І

XIX ғасыр  Қ азакстан н ы ң   мәдени  өміріндегі  ағартуш ы лы қ ғасыр деп 

аталады. Д үниеж үзілік өркениеттің куатты ы кпалы м ен Ресей қосы п ал- 

ған шығыстағы жерлерге терең 

мүдделілік танылды.  К азакста- 

нға  ғалымдар,  географтар  мен 

саяхатш ы лар,  ш ы ғы стануш ы - 

лар келіп жатты; К азақстан ма- 

териалдары бойынша тарихшы- 

лар жұмыс істеді. П.П.Семенов- 

Т ян -Ш ан ский ,  Н .А .С еверцов,

И.В.Мушкетов, В.В.Радлов және 

б а с қ а л а р   өз  з е р т т е у л е р ім е н  

отандық ғылымның өркендеуіне 

зор  үлес  косты.  Білім  мен  м ә- 

д ен и е ттің   д ам у ы н а  алд ы ң ғы  

катарлы орыс зиялылары үлкен

ықпал жасады.  1847—1857 ЖЫЛ-